miércoles, 2 de julio de 2025
O Diario Oficial de Galicia publica hoxe a declaración de ben de interese cultural das nove esculturas atribuídas ao Mestre Mateo e ao seu taller procedentes da desaparecida portada exterior occidental da catedral de Santiago de Compostela. A declaración de cada unha das obras inscribirase de xeito individual no Rexistro de Bens de Interese Cultural de Galicia e comunicarase ao Rexistro Xeral de Bens de Interese Cultural da Administración Xeral do Estado.
A tramitación deste expediente non recibiu alegacións no período de información pública e contou cos informes favorables en relación ao carácter sobranceiro das pezas da Real Academia de Belas Artes Nosa Señora do Rosario, o Consello da Cultura Galega e o Instituto de Estudos Galegos Padre Sarmiento, segundo estes os devanditos elementos escultóricos acreditan o valor suficiente para ser declarados bens de interese cultural, contando polo tanto co máximo nivel de protección e tutela previsto na lexislación vixente.
Como a súa orixe é diversa, a declaración realízase de xeito individual e non como colección, de xeito que, de aquí en diante, cada unha delas goza da consideración de elemento sobranceiro do patrimonio cultural galego polo seu significado, a súa procedencia, as súas particularidades e a xenialidade acreditada do seu autor. Así mesmo, cómpre lembrar que a declaración de BIC é un recoñecemento de valor cultural que non afecta á titularidade do ben e que supón para os seus propietarios o deber de habilitar un mínimo de catro días de visita ao mes.
Pezas recoñecidas e en bo estado
Trátase dunha serie de nove pezas e figuras románicas ben coñecidas e que gozan de notoriedade pública tras a exposición monográfica dedicada ao Mestre Mateo no Museo del Prado. Unha mostra promovida polo propio centro madrileño, a Real Academia Galega de Belas Artes e a Fundación Catedral de Santiago, que contou coa colaboración da Xunta de Galicia.
As esculturas teñen unha cronoloxía comprendida entre o ano 1188 e o 1211. Dúas delas representan ao Rei David e ao Rei Salomón, mentres que outras asócianse con Abraham ou Xeremías, con Isaac ou Ezequiel, con Enoc, con Elías, cun Rei bíblico, Fernando II de León ou Santiago Miles Christi, e co Profeta Malaquías. Unha última peza queda descrita de xeito xenérico como cabeza de estatua e columna. Os bens artísticos incluídos están tanto en mans particulares como custodiados en institucións públicas do taller do Museo da Catedral de Santiago ou o Museo de Pontevedra. En concreto, dúas delas, as que representan aos profetas identificados con Abraham ou Xeremías, e Isaac ou Ezequiel, están na actualidade en mans da familia Franco.
O estado de conservación é desigual en relación ao diferente destino que tiveron despois de variar a súa posición orixinal, pero na actualidade, como resultado dos procesos de restauración realizados de forma previa á súa exposición pública no marco da antedita mostra, amosan un bo estado de mantemento xeral.
O contexto das pezas
Na Idade Media os artistas traballaban agrupados nos gremios e formaban parte dun taller formado polo mestre que dirixía o obradoiro e coordinaba aos seus axudantes. Por tanto, con respecto a autoría das pezas estamos a falar do Mestre Mateo como director dun gran equipo que foi capaz de desenvolver o seu proxecto para a Catedral nun prazo de algo máis de corenta anos (1168-1211).
En concreto, Mateo foi o artífice na Catedral compostelá do principal conxunto escultórico medieval dos Camiños de Santiago, que ten como colofón o Pórtico da Gloria e aglutina coñecementos técnicos, artísticos, teolóxicos, musicais e simbólicos do seu tempo, para crear un espazo harmónico de gran refinamento espacial e plástico que non coñece parangón até o Renacemento italiano.
Neste sentido, antes da modificación da fachada occidental no 1521 e a súa substitución definitiva a mediados do século XVIII pola actual do Obradoiro, o pórtico tería cara ao exterior un nártex moi pouco coñecido ata o de agora, cuxo programa escultórico completaba a súa mensaxe e do que conservamos unha pequena serie de esculturas, que outrora terían unha colocación similar á das estatuas-columna da parte interior do Pórtico.
A serie de esculturas, que outrora formaban da figuración monumental que Mateo propón para a entrada occidental da catedral de Santiago, aínda que estean fóra do seu contexto orixinal, permiten a identificación do proxecto arquitectónico da basílica compostelá. Trátase dunhas obras que implicaron un profundo cambio no templo durante o seu proceso construtivo, outorgándolle personalidade ao conxunto da obra e completando a mensaxe do Pórtico da Gloria.
O presidente da Xunta, Alfonso Rueda, resaltou hoxe que Galicia asumirá desde mañá 'a plena xestión sobre o seu litoral', un 'feito histórico desde o punto de vista do autogoberno' que virá acompañado da posta en marcha de xeito inmediato de dous novos servizos, unha nova canle de información á cidadanía e a posibilidade de unificar nun só formulario calquera trámite ou solicitude sobre o litoral. Deste xeito, o Goberno autonómico prepárase para asumir o autogoberno pleno do litoral co traspaso efectivo a Galicia a partir de mañá das funcións, medios e servizos en materia de ordenación costeira.
A primeira fase do piloto do proxecto Xenoma Galicia permitiu detectar, entre os máis de 1.000 participantes aos que se lle recolleu unha mostra de sangue, 14 novos casos de alto risco para as patoloxías investigadas de cancro de mama e ovario hereditario, síndrome de Lynch e hipercolesterolemia familiar. A Consellería de Sanidade presentou esta mañá ante o Consello da Xunta un informe de situación do piloto do proxecto Xenoma Galicia. Cun investimento de 20 millóns de euros, o Goberno galego márcase o obxectivo de recompilar o ADN de 400.000 persoas. Pola porcentaxe de poboación incluída, Xenoma Galicia é un dos proxectos de maior envergadura do mundo. Permitirá ofrecer tratamentos farmacolóxicos individualizados, predicir o risco de enfermidades antes de apareceren para poder anticiparse a elas e evitalas grazas ao estudo do xenoma e da historia clínica.
