sábado, 25 de octubre de 2025
As caracterÃsticas destes sinais electromagnéticos lembraban ás das producidas por fervenzas ou choivas de partÃculas xeradas na colisión de partÃculas altamente enerxéticas coa atmosfera. Pero, neste caso, estas partÃculas chegaban desde unha dirección contraria á habitual: no canto de proceder do ceo, viñan desde abaixo cara arriba. Isto levou a propoñer que poderÃan ser neutrinos (partÃculas case sen masa, que raramente interactúan coa materia), que atravesaron o planeta e producirÃan unha fervenza de partÃculas ao emerxer.
Con todo, esta explicación pronto atopou problemas ás enerxÃas extremadamente altas que deberÃan ter os neutrinos para explicar a intensidade dos sinais observados en ANITA, estes terÃan que ser absorbidos pola Terra, non poderÃan simplemente atravesala. Ademais, se este tipo de eventos fose común, terÃan que detectarse tamén noutros observatorios, como os Observatorios Pierre Auger (situado en Arxentina) ou IceCube (localizado na propia Antártida).
Neste contexto, a colaboración de Pierre Auger, na que participa o IGFAE, recompilou e analizou os datos observados entre 2004 e 2018 pola súa rede de detectores, que se estende ao longo e ancho de 3.000 km2 na provincia arxentina de Mendoza, asà como polos seus 27 telescopios de luz fluorescente. Os resultados publicáronse recentemente na revista Physical Review Letters, nunha análise levada a cabo pola colaboración internacional Pierre Auger, e coliderada por Enrique Zas, investigador do IGFAE e catedrático da USC. E a pesar de que se refugan algunhas das hipóteses sobre estes sinais, non se puido despexar totalmente a incógnita sobre a súa orixe.
No artigo descártase que os dous eventos anómalos detectados por ANITA poidan explicarse mediante choivas de partÃculas coñecidas ou interaccións previstas polo Modelo Estándar da fÃsica de partÃculas. Só se atopou un evento compatible con estas caracterÃsticas, consistente co esperado debido a imperfeccións na reconstrución, pero nun número moi inferior ás decenas de eventos que deberÃan detectarse se os fenómenos observados por ANITA fosen comúns.
“Demostramos que estes dous eventos anómalos non poden deberse a choivas de aire que se desenvolven na atmosfera en dirección ascendente. Isto descarta a maiorÃa das explicacións baseadas en nova fÃsica máis aló do Modelo Estándar que se suxeriron. Pero o misterio destes dous eventos aÃnda non se resolveu”, resume Enrique Zas.
Coas explicacións máis plausibles descartadas, a comunidade cientÃfica mira agora cara a fenómenos menos explorados. “Unha posibilidade é que os sinais rexistrados por ANITA non proveñan de partÃculas que atravesaron a Terra, senón dalgún tipo de reflexo anómalo de ondas de radio no xeo antártico aÃnda non comprendido”, engaden Enrique Zas e Jaime Ãlvarez-Muñiz, investigadores do IGFAE, que conclúen: “Este tipo de interpretación requirirÃa un estudo máis detallado da estrutura do xeo antártico e de como poderÃan amplificarse ou deformarse os sinais en certas condicións”.
O papel do Observatorio Pierre Auger
Nesta análise tiveron especial relevancia os telescopios de fluorescencia do Observatorio Pierre Auger, que captan a fluorescencia emitida polo nitróxeno atmosférico cando unha choiva de partÃculas cruza a atmosfera. Grazas a esta técnica foi posible descartar que os eventos detectados por ANITA tivesen a súa orixe nas choivas de partÃculas ascendentes.
O Observatorio Pierre Auger, actualmente en proceso de actualización, continuará sendo clave para explorar estes fenómenos que implican o estudo das astropartÃculas. O Instituto Galego de FÃsica de Altas EnerxÃas (IGFAE), centro mixto da USC e a Xunta de Galicia, é un dos membros fundadores desta colaboración, que naceu a comezos do século XXI. Actualmente o persoal do centro segue ocupando postos de alta responsabilidade na colaboración cientÃfica, que implica a preto de 500 persoas de case un centenar de institucións de todo o mundo.
Ademais de Enrique Zas e Jaime Ãlvarez-Muñiz, asinan o artigo os investigadores do IGFAE Juan Ammerman Yebra, Sergio Cabana Freire, Lorenzo Cazón Boado, Marvin Gottowik, Yago Lema Capeáns, Miguel Martins, Gonzalo Parente e Felix Riehn.
O Centro Dramático Galego colgará de novo o cartel de “entradas esgotadas” nas tres últimas funcións do seu espectáculo A serie clopen esta fin de semana no Salón Teatro de Santiago de Compostela, onde terá sido visto por arredor de 5500 persoas desde a súa estrea o pasado 11 de setembro. Tras os 33 pases ofrecidos na sede da compañÃa da Xunta, tamén completando as butacas dispoñibles en varias ocasións, o espectáculo iniciará a finais de mes unha xira que o levará a outros cinco escenarios de Galicia e Portugal. AsÃ, a proposta dirixida por Pablo Reboleiro representarase o 30 de outubro no Teatro Académico de Gil Vicente de CoÃmbra como parte da programación da Mostra Galiza Coimbra 2025, organizada polos colectivos Cena Lusófona e A Escola da Noite e que conta co apoio económico da ConsellerÃa de Cultura, Lingua e Xuventude para ofrecer unha escolma de producións escénicas galegas, entre outras moitas actividades artÃsticas e formativas.
As empresas galegas que empregan Intelixencia artificial son xa o 15,7%, tras experimentar un crecemento do 51,1% no último ano. Crece tamén o uso do Cloud Computing, que pasou do 31,5% ao 38,2% no mesmo perÃodo de tempo. Son datos da enquisa sobre o uso das TIC e do comercio electrónico nas empresas 2024/2025, publicada hoxe polo Instituto Nacional de EstatÃstica (INE) e que constatan o crecemento sostido das tecnoloxÃas innovadoras no tecido produtivo galego. Outro dos indicadores do grao de dixitalización das empresas galegas é a incorporación dos especialistas TIC. O 13,1% das empresas de máis de 10 empregados conta con este perfil profesional, un 4% máis no último ano, o que a converte a Galicia na novena Comunidade Autónoma con máis proporción de especialistas TIC no tecido empresarial.
