Condecéronse ademais varios accésit en cada unha das tres categorÃas. A esta primeira edición presentáronse un centenar de candidaturas. Ademais do éxito da convocatoria, o xurado resalta “o magnÃfico nivel de todos os traballos, todos eles publicados en revistas internacionais de alto impacto, con resultados de enorme relevancia tanto desde o punto de vista cientÃfico como pola súa contribución ao avance da ciencia en Galicia”.
Un novo material capaz de converter o dióxido de carbono en metano mediante luz solar
O premio na categorÃa de Ciencias Básicas recaeu nun proxecto centrado na utilización de dióxido de carbono para a produción de produtos quÃmicos e combustibles como iniciativa para combater o cambio climático. Os seus autores, liderados por Miguel Ãngel Correa, están integrados no Centro de Investigación en Nanomateriais e Biomedicina (CINBIO) da Universidade de Vigo.
Tal como indica o investigador, “o metanol emprégase como fonte para a fabricación de produtos quÃmicos, de xeito que poderÃa desempeñar un papel importante como vector enerxético no futuro”. Na actualidade a produción de metanol depende de combustibles fósiles, polo que o equipo avanzou nun enfoque novidoso para a súa obtención sustentable. Desenvolveron un novo material capaz de converter de maneira eficiente o CO2 en metanol utilizando luz solar, imitando o proceso natural da fotosÃntese. Correa explica que “a estratexia de fabricación baséase no uso de estruturas porosas organometálicas como plataforma para integrar nanopartÃculas de ouro, con propiedades ópticas especiais, e ións metálicos de cobre. Esta combinación simplifica a produción de metanol mediante o uso exclusivo de auga, dióxido de carbono e luz solar. A alta selectividade e estabilidade do material convérteno nunha alternativa viable para a produción sustentable de metanol, abrindo novas posibilidades de investigación na xeración de combustibles e produtos quÃmicos a partir dun residuo industrial como o CO₂”.
Avances no tratamento de doenzas nerviosas como a esclerose múltiple e un achado matemático que simplifica o estudo de fenómenos como a propagación de enfermidades
Na categorÃa de Ciencias Básicas concedéronse dous accésits. Un foi para o equipo de Ashwin Woodhoo, do Centro Singular de Investigación en Medicina Molecular e Enfermidades Crónicas -CiMUS- da Universidade de Santiago. Descubriron un novo mecanismo que revela por que en certas enfermidades se dana a capa protectora dos nervios. AsÃ, existen numerosas doenzas que implican lesións de nervios que afectan a brazos e pernas como a esclerose múltiple ou a enfermidade de Charcot-Marie-Tooth, nas que, por circunstancias de orixe ata agora descoñecida, se produce unha perda de mielina, a materia graxa que recobre as células nerviosas e que permite a correcta transmisión do impulso nervioso. Neste contexto, os investigadores acharon un mecanismo clave na súa formación, de xeito que, cando se producen anomalÃas no mesmo, desencadéanse problemas para camiñar, debilidade muscular ou pinzamento nas extremidades. Con este achado engádese unha nova diana para o deseño de novas estratexias terapéuticas contra estas doenzas.
Outro dos accésit foi para Fernando Adrián Fernández, da facultade de Matemáticas da USC. Logrou establecer a relación entre diferentes tipos de ecuacións de cara a facilitar o estudo de fenómenos do mundo real como o crecemento dos animais ou a propagación e prevalencia de enfermidades infecciosas, xunto a outros problemas de diversa Ãndole. “ConstruÃmos unha ponte entre dous tipos de problemas matemáticos, trasladando o coñecemento e as ferramentas do problema máis accesible ao máis complicado, simplificando asà o estudo e comprensión de moitos fenómenos no eido da bioloxÃa e a epidemioloxÃa” -salienta-.
TecnoloxÃa galega segura para as futuras comunicacións por satélite
O premio na categorÃa de Ciencias Técnicas foi para o grupo coordinado por VÃctor Zapatero, do Vigo Quantum Communication Center e o Centro de Investigación en TecnoloxÃas de Telecomunicación Atlanttic da UVigo. O investigador indica que gobernos e institucións de todo o mundo están a substituÃr os seus cifrados convencionais por cifrados máis robustos debido á ameaza dos computadores cuánticos. Nesta transición, unha técnica coñecida como "distribución cuántica de claves" preséntase como a única solución que permite alcanzar unha seguridade incondicional, pero é a máis custosa de implementar e, ademais, se non se implementa correctamente, as súas garantÃas de seguridade desaparecen. Esta "fraxilidade práctica", unida ao seu elevado custo, está a frear a adopción xeneralizada da distribución cuántica de claves. Neste contexto, o traballo premiado propón unha nova variante máis sinxela, máis barata e máis práctica. Esta variante xa se probou en experimentos reais e crese que poderÃa ter un rol protagonista nas futuras comunicacións cuánticas por satélite.
Un proceso innovador e sustentable para eliminar a presenza de fármacos na auga
Na categorÃa de Ciencias Técnicas outorgouse un accésit a un equipo do Centro de Investigación en TecnoloxÃas, EnerxÃa e Procesos Industriais da UVigo, liderado por AntÃa Fernández. Explica que a presenza de contaminantes farmacéuticos persistentes na auga, mesmo en concentracións moi baixas, ten un impacto significativo na saúde humana e no ambiente. Debido á súa resistencia e baixa concentración, estes contaminantes non se eliminan completamente coas técnicas convencionais de tratamento de auga, o que xera a necesidade de desenvolver novos procesos. AsÃ, este traballo aborda a implementación de procesos de oxidación avanzada, facilitando a transformación dos contaminantes en substancias minerais. “Este enfoque innovador permite alcanzar boas taxas de degradación cun consumo enerxético reducido e unha notable minimización da xeración de residuos metálicos, garantindo unha maior sustentabilidade e adaptabilidade para a súa implementación a grande escala” -aseguran-.
Como afecta o efecto contaxio no fracaso empresarial
O premio na categorÃa de Ciencias Sociais foi para un equipo da facultade de Ciencias Económicas e Empresariais da USC, en colaboración co centro de investigación interuniversitario ECOBAS. A súa coordinadora, Milagros Vivel, sinala que estudaron a influencia do efecto contaxio do fracaso empresarial nas micro, pequenas e medianas empresas a través dunha mostra de 3.948 hoteis. O estudo logra identificar como a proximidade xeográfica a empresas fallidas incrementa a probabilidade de fracaso no curto prazo, pero diminúe a longo prazo, o que proporciona novas perspectivas sobre a xestión do risco empresarial. “Neste senso, e ante contextos como o acontecido polo impacto da Covid-19 ou a recente dana de Valencia, a necesidade de deseñar estratexias que mitiguen o impacto do fracaso empresarial no curto prazo, pero sen comprometer efectos de longo prazo, require un coñecemento da dinámica deste proceso” -apunta a investigadora-.
O impacto das polÃticas de consolidación fiscal na intención de voto da cidadanÃa
Nesta categorÃa outorgouse un accésit a un grupo da facultade de Ciencias Económicas e Empresariais da USC, liderado por MarÃa Cadaval. Ofrece unha análise innovadora sobre o impacto das polÃticas de consolidación fiscal nas preferencias e intención de voto da cidadanÃa española, nun contexto marcado polas regras fiscais europeas. Empregando unha enquisa con máis de 1.500 participantes, avanzadas técnicas econométricas e un deseño experimental, o estudo revela que a ideoloxÃa polÃtica condiciona as preferencias sobre as medidas fiscais (suba de impostos ou recorte de gasto), que as polÃticas de austeridade teñen custos electorais variables segundo a súa composición, e que as percepcións cidadás están influÃdas polo sesgo das fontes de información. Os achados, relevantes tanto a nivel nacional como internacional, ofrecen claves prácticas para o deseño de polÃticas públicas e enriquecen o debate global sobre os efectos polÃticos das polÃticas de austeridade.