viernes, 3 de mayo de 2024
Nesta campaña de 2021, a intervención realizouse en dous espazos diferentes: a Cova Eirós, coa continuación da escavacións dos niveis do PaleolÃtico medio; e a apertura de novas catas na Cova das Cabras, unha cavidade veciña a Eirós. Os traballos foron executados por membros do grupo de Estudos para a Prehistoria do Noroeste, ArqueoloxÃa, Antigüidade e Territorio da USC, do Institut Català de Paleocologia Humana i Evolució Social de Tarragona e da Universitat Rovira i Virgili, ao abeiro dun convenio coa ConsellarÃa de Cultura, Educación e Universidade da Xunta de Galicia.
As escavacións en Cova Eirós do nivel do PaleolÃtico medio (Nivel 4) axudan a afondar no coñecemento sobre os neandertais que habitaron as Serras Orientais hai máis de 45.000 anos. Estes grupos utilizaron esta cova como campamento durante tempadas relativamente longas; por iso, é o nivel onde se atopa unha maior cantidade e densidade de restos arqueolóxicos como é o caso de lascas, raspadeiras e os restos da súa manufactura, empregando o cuarzo e máis a cuarcita, e usados para procesar os animais cazados, as súas peles e na fabricación de ferramentas en madeira.
Estes grupos de neandertais cazaban cervos, rebezos e cabalos nos vales e bosques próximos que logo, unha vez despezados, levaban á cavidade. Algúns destes restos óseos conservan as marcas de corte feitas coas ferramentas lÃticas usadas para o seu descarnado. Os restos óseos amosan que Cova Eirós tamén foi ocupada alternativamente por carnÃvoros que usaban a cavidade como cubil ou oseira. Este tipo de ocupacións tiveron lugar nun momento de progresivo arrefriamento e onde os osos das cavernas, rinocerontes laúdos, rebezos, corzos, cervos e xabarÃs abondaban nos bosques e vales próximos.
En paralelo, realizáronse traballos de fotogrametrÃa para facer levantamentos en 3D dos paneis que conteñen arte do interior de Cova Eirós e un estudo etnolóxico dos grafittis do interior da cavidade para comprender a consideración patrimonial dos veciños de Cancelo sobre Cova Eirós.
Cova das Cabras
A intervención na veciña cavidade de Cova das Cabras achegou novos datos sobre o uso das cavernas de Cancelo durante as épocas históricas. Na entrada escavouse unha pequena cata de 2m2, onde se recuperaron numerosos restos de ovicápridos e fragmentos cerámicos de época medieval. As evidencias arqueolóxicas indican un uso agropastoril desta pequena cova durante a Idade Media, complementario ao documentado en Cova Eirós. A cova foi empregada como lugar de resgardo de ovellas e cabras durante os séculos XII-XIII d.C. Este uso da cavidade, tal e como o seu nome indica, foi continuado polos veciños de Cancelo ata hai poucas décadas.
Porén, o achado máis salientable foi realizado no extremo máis interior da cavidade, a uns 20 metros da entrada. Na cata planeada no fondo da cavidade “recuperouse un tesouriño formado por unhas 50 moedas romanas que permite documentar un nivel de ocupación, da segunda metade do século IV d.C., ata a data, non rexistrado nin en Cova Eirós nin noutros xacementos da contorna”, sinalan dende o equipo investigador. O estudo numismático feito por Santiago Ferrer Sierra permitiu identificar varias delas como follis de bronce pertencentes a Constancio II (341-346 d. C.) e a Valentiniano ou Valente (367-375 d. C.). O seu achado no fondo da Cova das Cabras, un lugar de difÃcil acceso, indica a clara intencionalidade do seu agochamento.
A diferencia doutros contextos, os numismas non apareceron en cerámicas ou ánforas, senón concentradas na superficie da cavidade. Iso indica que moi probablemente esas moedas estaban gardadas nunha bolsa anoada, ben de tea ou de coiro, ao non atoparse, polo de agora, fÃbulas para o seu peche. Este tipo de tesouriños non é alleo a outros contextos cantábricos en cova, e son relativamente frecuentes en castros (Valencia do Sil, Viladonga) e xacementos tardorromanos da Gallaecia, salientando o ambiente de inestabilidade polÃtica e social que define o imperio romano durante o século IV. Actualmente atópanse en fase de restauración na Escola Superior de Conservación e Restauración de Bens Culturais de Galicia para posibilitar o posterior estudo da colección completa.
A Cidade da Cultura súmase en maio á celebración do DÃa das Letras Galegas, dedicado este ano á música, profesora e poeta LuÃsa Villalta, cunha variada programación divulgativa destinada a dar a coñecer a súa figura e a súa obra a toda a cidadanÃa. Ao longo do mes das Letras, o Gaiás organiza propostas como unha lectura participativa de poemas, un encontro con rapazada de centros de ensino, unha exposición bibliográfica ou dúas propostas teatrais —para público adulto e público familiar—. A primeira destas actividades será o mércores 8 de maio, e consistirá nun encontro entre alumnado de dous dos institutos nos que LuÃsa Villalta se desempeñou como profesora e activista cultural.
De pais galegos, nace en Toledo, aos sete anos volve a Galicia e instálase coa familia en Ferrol. Na súa adolescencia séntese atraÃdo pola pintura e recibe clases do pintor ferrolán Felipe Bello Piñeiro, cursa estudos de maxisterio e exerce como mestre nacional en varias escolas. Máis tarde, en 1947 trasládase a Madrid para estudar belas artes na Escola de San Fernando, e licénciase en 1951. É nesta época cando abandona a pintura realista e entra en contacto coa corrente expresionista europea coa que sente afinidade non só no aspecto formal senón tamén polos seus contidos sociais. É tamén a época en que empeza a escribir as súas primeiras novelas e a interesarse pola filosofÃa, o ensaio e a literatura.
