jueves, 22 de mayo de 2025
Acadar un achado destas caracterÃsticas “poderÃa abrir un novo capÃtulo na nosa comprensión da materia e as leis que gobernan o Cosmos”, explican os investigadores. CODEX-b é un detector proposto para ser instalado a carón do experimento LHCb, un dos xigantescos detectores de partÃculas do Large Hadron Collider (LHC), o maior experimento do CERN.
LHC, o gran colisor de hadróns, é un acelerador de 27 km que fai colidir protóns a case a velocidade da luz. Arredor desas colisións sitúanse diversos detectores que funcionan como inmensas cámaras de fotos capturando o resultado de cada colisión. Estas cámaras, aÃnda que implican desenvolvementos tecnolóxicos do último nivel, non sempre son quen de "ver" absolutamente todo o que sucedeu nas colisións e poden chegar a perder detalles.
Unha das misións fundamentais destes experimentos é atopar fenómenos novos ou imprevistos, Nova FÃsica, que nos poidan axudar a entender mellor algúns dos misterios do Universo. Un deles son as partÃculas de longa vida (Long-Lived Particles, LLP), cuxa detección poderÃan estar un paso máis preto grazas a CODEX- b, un proxecto co-liderado polo IGFAE.
Paso previo
Cando chocan os protóns no acelerador, as LLP “voan” entre uns milÃmetros e varios metros antes de desaparecer, fóra do alcance dos detectores existentes que son incapaces de capturalas e reconstruÃr a súa traxectoria. Como paso previo a CODEX-b, o equipo xa está a construÃr o demostrador CODEX-beta, unha versión máis pequena e barata do experimento que se espera rematar nos vindeiros dous anos. O seu obxectivo será medir os fondos, facer análises preliminares e demostrar que a tecnoloxÃa de detección de CODEX-b é factible.
O IGFAE é un dos lÃderes do proxecto CODEX-b a partir da participación do investigador Ramón y Cajal Xabier Cid, “coordinador da fÃsica” de CODEX-beta, e de Saúl López, estudante que acaba de comezar a súa tese de doutoramento no experimento. O IGFAE financia e participa en parte da súa construción coas "cámaras de placas resistivas" (RPCs), uns detectores de partÃculas gasosos de resposta rápida. Ademais do IGFAE, no proxecto participan investigadores de universidades de Estados Unidos e Europa.
Nova FÃsica
“Unha das leccións que aprendemos nos dez anos que leva funcionando o LHC é que debemos non ter preconceptos e ser o máis abertos posible de cara a analizar os datos das colisións”, explica Xabier Cid. “A Nova FÃsica, non prevista no Modelo Estándar, pode estar ao noso alcance, e non debemos deixar ningún rincón sen explorar. CODEX-b ten un potencial único, e é complementar aos experimentos que existen hoxe no CERN”. CODEX-b é unha das propostas máis prometedoras para atopar LLP ou descartar a súa existencia nos vindeiros 10 anos. Esta actividade foi cofinanciada con cargo ao Programa Operativo FEDER Galicia 2014-2020. O vÃdeo divulgativo “PartÃculas de longa vida: unha nova vÃa para descifrar o universo” que acaba de estrear o IGFAE na súa canle de YouTube explica esta nova liña de investigación.
Este novo centro, que conta cun orzamento inicial estimado de 2,07 millóns de euros, que será cofinanciado con fondos Feder, localizarase nunha parcela de preto de 24.000 m2, na zona de reestruturación parcelaria de Fisteus, en Curtis. Trátase dunha situación idónea desde o punto de vista loxÃstico, ao contar con boas comunicacións, e xeográfico xa que está próximo a municipios con menor poboación, que, tal e como incidiu a conselleira, é onde se ten identificado unha maior necesidade deste tipo de infraestruturas. O centro en si terá unha superficie de 2.300 m2 con capacidade para 300 cans e 200 gatos e as súas instalacións incluirán, entre outras dependencias, áreas para corentena, maternidade, illamento infeccioso, hospitalización, animais agresivos ou mantemento habitual de exemplares.
Segundo os datos do Instituto Nacional de EstatÃstica, Galicia é a comunidade que máis reduciu en 2024 a taxa Arope, que mide o risco de pobreza e exclusión social. Actualmente, a taxa situase no 18,8%, a máis baixa da que se teñen datos e sete puntos por debaixo da media nacional. No caso concreto da pobreza infantil, os datos da estatÃstica da Plataforma da Infancia revelan que Galicia foi en 2024 a comunidade coa menor taxa de pobreza infantil de toda España. En doce meses, a comunidade galega reduciu esta taxa en 10 puntos, ata quedar no 16%, moi por debaixo da media estatal, que se sitúa no 34,1%. Ademais, Galicia é única comunidade que ten alcanzado o obxectivo marcado polos Obxectivos de Desenvolvemento Sostible relativos á pobreza infantil.
