martes, 23 de diciembre de 2025
O traballo científico galardoado co Premio de Investigación 2015 da Real Academia Galega de Ciencias (RAGC), dotado con 6.000 euros, proba a seguridade das nanopartículas metálicas de óxido de ferro con potenciais usos en biomedicina. O equipo galardoado está formado por Blanca Laffon, Gözde Kiliç, Eduardo Pásaro e Vanessa Valdiglesias, membros do grupo de investigación en Diagnóstico Condutual e Molecular aplicado á Saúde (Dicomosa) da Universidade da Coruña (UDC). O proxecto premiado na categoría de investigadores mozos, dotado con 2.000 euros, é para o químico da Universidade de Vigo (Uvigo) Miguel Alexandre Ramos.
A elección dos galardoados vén de ser aprobada en pleno pola RAGC. Os premios serán entregados nunha cerimonia que terá lugar o 20 de xaneiro en Santiago, coincidindo coa apertura do curso académico da institución. Os galardóns, que chegan este ano á súa vixésimo cuarta edición, levan o nome Premios de Investigación Ernesto Viéitez, na honra do anterior presidente da institución.
Directas á enfermidade
A nanotecnoloxía xurdiu hai pouco máis de tres décadas, pero o seu avance nos últimos anos está a ser exponencial. A investigación dos materiais a escala nanométrica permite hoxe aplicacións no aforro de enerxía para vehículos, na redución da contaminación, en produtos cosméticos e en prendas téxtis intelixentes, entre moitas outras. Dos 1.500 produtos baseados en nanotecnoloxía que actualmente se comercializan en todo o mundo, a maioría teñen utilidades na saúde e o benestar, como é o caso dos biomédicos.
O uso de nanopartículas, especialmente as de tipo metálico, para a liberación controlada de medicamentos, para o diagnóstico certeiro e temperán de doenzas e para o tratamento de enfermidades graves, especialmente o cancro e trastornos neurolóxicos coma o Parkinson, o Alzheimer e a esclerose múltiple, é cada vez máis común.
Sen embargo, hai só unha década que se rexistraron os primeiros estudos sobre os potenciais efectos adversos da exposición aos nanomateriais sobre a saúde humana. Do mesmo xeito que o seu tamaño e as súas propiedades os convirten nunha excelente opción para acceder ao organismo a nivel celular para actuar de xeito beneficioso, estas mesmas características poden implicar efectos negativos, xa que é fácil a súa interacción con calquera compoñente celular podendo causar efectos tóxicos, explica Blanca Laffon.
O grupo de investigación galardoado pola RAGC centrouse na análise das nanopartículas de óxido de ferro, as máis utilizadas no ámbito biomédico pola súa capacidade para a liberación de fármacos e a destrucción dirixida de tecidos tumorais, entre outras características. Estas nanopartículas teñen que ir recubertas con outros materiais como o sílice para poder realizar ben as súas funcións e son biodegradables. Aínda que o ferro é esencial para o organismo humano, niveis elevados deste metal poden causar desequilibrios que inclúen danos no ADN ou procesos inflamatorios.
Os estudos sobre a toxicidade das nanopartículas de óxido de ferro sobre as células (citotoxicidade), o ADN (xenotoxicidade) e o sistema nervioso (neurotoxicidade) son moi escasos, polo que os investigadores galegos decidiron iniciar un proxecto científico exhaustivo para mellorar o coñecemento sobre os riscos que pode ter a introdución destes nanomateriais no organismo humano.
Cun nivel de profundidade sen precedentes a nivel científíco, o equipo da UDC realizou numerosas análises con diferentes variables das que concluíron unha baixa toxicidade xeral das nanopartículas sobre o organismo. A nivel celular e neurolóxico, só se atoparon resultados positivos en concentracións moi elevadas e tempos prolongados de exposición. Os danos no ADN, pouco probables, non chegarían a producir roturas de dobre cadea ou perda de cromosomas.
Os resultados obtidos neste traballo proporcionan unha mellor comprensión da interacción das nanopartículas de óxido de ferro cos sistemas celulares e tamén das súas posibles consecuencias, especificamente a nivel do sistema nervioso. Ademais, segundo a coordinadora do equipo investigador, os datos xerados poderán ser utilizados na avaliación de risco de exposición a estas nanopartículas e, polo tanto, como base para o establecemento de guías de boas prácticas sobre o manexo destes materiais. Isto permitirá garantir tanto a seguridade dos traballadores implicados na súa manufactura como a dos pacientes e dos consumidores finais dos produtos comercializados.
Premio investigadores mozos
O traballo premiado na categoría de investigadores mozos, outorgado ao químico da Uvigo Miguel Alexandre Ramos, consiste no deseño e obtención de nanopartículas octaédricas de monóxido de cobalto. No seu traballo descríbense procesos complexos como o que permite crear ocos dentro das nanopartículas, o que facilita a súa aplicación no transporte e liberación de fármacos, entre outros usos.
O programa Radio na Biblio, que vai polo noveno ano en funcionamento, chega este curso a 245 centros de ensino que contan cun laboratorio de radio no que traballan as competencias vencelladas á alfabetización mediática, lingüísticas ou de expresión escrita e oral, entre outros. Con nove cursos en marcha, trátase dun programa consolidado que aproveita a posta en marcha dunha emisora de radio na biblioteca para traballar habilidades e destrezas e que permite o tratamento de contidos curriculares mediante metodoloxías activas e innovadoras que facilitan a aprendizaxe. Ademais, as actuais tecnoloxías da información e da comunicación facilitan o uso da radio como ferramenta pedagóxica de gran alcance para a difusión dos proxectos e iniciativas do centro educativo.
Tivo lugar a na cerimonia de entrega dos XVIII Premios Nacionais de Artesanía 2025, na que resultaron premiadas dúas candidaturas galegas. O artesán Aitor Martínez López de Arbina (Tomiño), especializado en tornería de madeira, resultou gañador na categoría Produto e a Fundación Artesanía de Galicia obtivo o recoñecemento na categoría Promociona para Entidades Públicas polo seu proxecto 'Artesanía no Prato'.
