jueves, 27 de noviembre de 2025
Ese ano, Europa reconstruía a democracia tras a Segunda Guerra Mundial, mentres a España de Franco quedaba illada da paz das democracias vencedoras: en Núremberg tocaba ao fin os xuízos contra os crimes contra a humanidade e os xenocidios, a ONU condenara o réxime franquista e os países democráticos retiraran os seus embaixadores. Internamente, imperaba un estado de non dereito marcado pola ausencia de garantías: o Decreto-Lei de 1947 institucionalizou a violencia contra a guerrilla, incluíndo execucións sen xuízo e torturas.
Neste contexto insírese a actividade da V Agrupación do Exército Guerrilleiro, supostamente baixo o mando de Benigno Andrade Foucellas, á que pertencían os seis homes que na primavera de 1948 chegaron aos montes de Teo. Tras a morte de Miguel Nicolás Esperante O Corcheiro en abril dese ano, o destacamento quedou reducido a Florentino Palacios Menéndez, Ricardo Fernández Carlés, Vicente López Novo, Manuel Agrasar Cajaraville, Benigno Andrade Foucellas e José Remuiñán Barreiro. Con este grupo reorganizado comeza o tramo final do seu percorrido e que anteceden ao asasinato dos catro guerrilleiros e o seu enterramento na fosa de Luou.
O 19 de maio de 1948
Na investigación da USC reconstruíronse as semanas previas ao 19 de maio de 1948, co agrupamento movéndose polos montes de Teo, Pontevea e o sur de Santiago na procura de colaboradores do Réxime, repartindo propaganda ou simplemente mercando tabaco. A súa presenza está confirmada hoxe pola memoria directa de persoas que daquela eran crianzas e que lembran ter visto os guerrilleiros por Lampai, Pontevea e aldeas próximas, ou mesmo pasar polas súas casas.
A Causa 262/1948 (AIMNOR), instruída contra os dous guerrilleiros que supostamente lograron fuxir o 19 de maio, é a principal fonte escrita para reconstruír os feitos ocorridos en Loureiro (Luou, Teo) no 19 de maio, aínda que condicionada pola lóxica xurídica e política do réxime e polo marco normativo que amparaba a violencia institucional dos golpistas de 1936
O sumario, dirixido polo capitán de Artillería Celestino Valcuende Fernández, recolle que o capitán da Garda Civil Nemesio Portal Aparicio ordenou unha ampla batida polos montes de Teo, Padrón e Pontevea. Sería o 19 de maio, arredor das 16:30 horas, cando supostamente se realiza un rexistro na casa de Carmen Mosquera Parajó, a casa de Vilas.
Segundo a memoria oral, alguén se foi da lingua e os seis guerrilleiros que descansaban no palleiro foron sorprendidos polas partidas da Garda Civil. No enfrontamento morreu un garda civil e catro guerrilleiros; dous foron abatidos preto da casa e outros dous apareceron máis afastados ao día seguinte.
O libro de defuncións parroquial indica que Manuel Agrasar Cajaraville e Vicente López Novo foron atopados mortos na mañá do 20 de maio, o que abre interrogantes sobre a cronoloxía recollida no atestado, reforzados por testemuños orais que mencionan a posible tortura e execución posterior de dous deles, algo sobre o que as probas forenses poderían botar luz, explican os investigadores.
Na tarde dese 20 de maio, os catro corpos foron transportados nun carro de bois polo veciño José Mosquera e soterrados nunha fosa do cemiterio da igrexa de Santa María de Luou.
Resultados positivos
Foron precisamente catro os corpos localizados e exhumados na actuación desenvolvida durante dúas semanas en Luou na área sinalada polo estudo histórico. Inicialmente contemplouse que a fosa puidese estar baixo o osario construído en 1951, pero tras retirar o estrato superficial identificouse unha área negativa de aproximadamente 2 × 2 metros, que coincidía coa localización prevista tras a pesquisa documental, explica Lucía Santiago, investigadora de Histagra e coordinadora do equipo en campo. Só unha das vítimas conservaba calzado e tres obxectos un chisqueiro, unha navalla e un cinto que están a ser analizados.
A disposición dos corpos evidenciaba un espazo de violencia: brazos en posicións antinaturais, corpos superpostos e ausencia case total de obxectos persoais. A forma en que foran depositados podería ser compatible con que fosen botados á fosa desde arriba, algo que deberá ser confirmado polo estudo antropolóxico e forense, explica Sergio Sánchez, director da intervención arqueolóxica e integrante de Tempos Arqueólogos, que advirte que tamén apareceron dous proxectís asociados ao enterramento, o que reforza a interpretación dunha morte violenta coherente coas fontes históricas analizadas por Lucía.
Da exhumación á identificación: unha nova fase
Os restos atópanse actualmente no laboratorio do IMELGA-Xunta de Galicia, onde están a ser analizados polo antropólogo forense Fernando Serrulla Rech. A seguinte fase será a análise xenética, realizada polo equipo do Instituto de Ciencias Forenses Luis Concheiro (Incifor-USC), coa que se agarda identificar cada un dos catro individuos e restaurar a súa identidade, orixe e integridade.
Mais o proceso, como sinala o equipo de HISTAGRA, non remata coa identificación. Dentro do Plan de Memoria Democrática de Galicia están previstas accións de devolución de coñecemento á cidadanía e iniciativas de memorialización.
O obxectivo é transformar un espazo de violencia nun espazo de coñecemento e verdade, dando un novo significado á fosa de Luou como lugar de memoria democrática, para comprender o pasado, acompañar ás familias e recoñecer a dignidade que lles quixeron arrebatar, explican.
Plan de Memoria Democrática
O Plan Cuatrienal de Memoria Democrática de Galicia (20252028) foi asinado nun convenio pola Xunta de Galicia e a USC, a través do Grupo Histagra, e son os profesores de Historia Contemporánea Lourenzo Fernández Prieto e Antonio Miguez Macho quen coordinan un equipo interdisciplinar formado por arqueólogos dirixidos polo profesor da USC Jose Carlos Sánchez Pardo, o antropólogo forense do IMELGA Fernando Serrulla Rech e o equipo de xenética do Incifor-USC dirixido por María Victoria Lareu. A execución técnica da escavación realizouna Tempos Arqueólogos.
O director xeral de Relacións Exteriores e coa Unión Europea, Jesús Gamallo, participou hoxe na Comisión de Política Económica (ECON) do Comité Europeo das Rexións (CdR). No encontro, celebrado en Bruxelas, os representantes das rexións e cidades aprobaron un ditame sobre a Estratexia do Mercado Único. A Comisión Europea presentou esta estratexia en maio de 2025 para fortalecer o mercado interior da UE mediante a redución de barreiras comerciais, a simplificación de trámites, a promoción da dixitalización e o apoio ás pemes e ás startups. Esta decisión conta co apoio do Comité das Rexións e de Galicia, que pide á Comisión que vaia un paso máis alá eliminando as barreiras que seguen a limitar o potencial dun mercado de 450 millóns de consumidores, o segundo maior do mundo na actualidade.
A Consellería de Sanidade publica o informe de actividade das infeccións respiratorias agudas correspondente á semana do 17 ao 23 de novembro, que sinala que a actividade gripal en Galicia segue con intensidade baixa e tendencia crecente. Respecto da semana anterior, rexístrase un aumento na taxa de consultas por gripe en atención primaria dun 40,3 %. Así, esta taxa sitúase en 72,1 consultas por 100.000 habitantes. Produciuse aumento da taxa en todos os grupos de idade, destacando o grupo de 0 a 4 anos cun aumento do 78 %. Os grupos coa maior taxa de consultas seguen a ser o de 0 a 4 anos con 188,4 consultas por 100.000 habitantes. No que atinxe ás áreas sanitarias, incrementáronse as consultas en todas elas, duplicándose o valor na área de Vigo e rexistrando un aumento das súas taxas as áreas de Ourense (96,6 %) e de Lugo (79,3 %).
