martes, 30 de diciembre de 2025
Agora, case 100 anos despois, un proxecto cientÃfico tratará de recuperar unha pequena parte do que Praia América foi no pasado.
à fronte desta iniciativa está a empresa Hydrosphere, spin-off da Universidade de Vigo, xurdida do grupo de investigación en ecoloxÃa costeira, EcoCost. A súa proposta, en colaboración co grupo de investigación XM1 do Centro de Investigación Mariña da Universidade de Vigo, o Concello de Nigrán, o Instituto de Investigacións Mariña e a delegación do CSIC en Galicia, foi unha das seleccionadas pola Fundación Española para la Ciencia y TecnologÃa nunha convocatoria de axudas para fomentar o coñecemento cientÃfico entre a sociedade e incentivar as actividades de ciencia cidadá.
O proxecto, denominado Microrreservas de praia: a concienciación social como elemento clave na recuperación de areais, ten como finalidade crear unha pequena reserva natural en Praia América para, a través deste espazo, “mudar o concepto que se ten das praias e dos sistemas dunares como espazos puramente de ocio cara unha mirada máis sostible, centrada no valor ecolóxico e no uso compartido destes importantÃsimos ecosistemas litorais”. Deste xeito, ademais de recuperar e protexer a riqueza do ecosistema desta zona, tamén se converte nunha aula educación ambiental in situ na que os centros educativos da contorna están a desenvolver actividades cientÃficas e de concienciación. Xa de cara aos meses de verán os obradoiros e talleres estarán abertos a toda a cidadanÃa.
2000 metros cadrados para a renaturalización
O obxectivo desta iniciativa é poñer en valor o patrimonio natural dunha praia que actualmente está orientada ao ocio, achegando o coñecemento cientÃfico á cidadanÃa e facéndoa partÃcipe da súa conservación e renaturalización. Para conseguilo, crearase unha microrreserva de preto de 2000 metros cadrados que permitirá restrinxir a intervención humana nesta zona e evitar o impacto causado por actividades como as pisadas continuas ou os labores de limpeza. Deste xeito manterase esta zona libre de alteracións e favorecerase unha renaturalización progresiva, ao tempo que se emprega como aula viva de educación ambiental, onde impartir talleres didácticos. Nas próximas semanas está previsto comezar coa instalación do valado que delimitará a zona e tamén se están deseñando unha serie de paneis informativos sobre os ecosistemas dunares. Estes puntos informativos, explican dende Hydrosphere, tamén incluirán imaxes das dunas de Lourido na década de 1940, “para que poidamos reflexionar sobre o enorme cambio que sufriron dende aquela”.
A primavera para centros educativos, o verán para a cidadanÃa
O proxecto está estruturado en dous perÃodos. Dende febreiro e ata maio os protagonistas están a ser os colexios e institutos da contorna, mentres que nos meses de verán as actividades serán abertas a toda a cidadanÃa e de balde e desenvolveranse nas fins de semana en horario de mañá.
Os obradoiros céntranse tanto na zona dunar como na de arribazón. No primeiro caso comprenderán observación e identificación de flora e fauna, plantación de especies autóctonas ou eliminación de invasoras. No segundo caso consistirán na recollida de algas para identificar, mostraxe cientÃfica para observar macrofauna, identificación taxonómica, observación de microplásticos e avaliación do seu impacto no medio ambiente. Ademais, o persoal investigador tamén traballará ao longo do areal para estudar o tipo de sedimento e a súa orixe e para realizar perfÃs topográficos que acheguen información sobre a morfoloxÃa da praia e a súa dinámica.
Tras un primeiro obradoiro co alumnado de 4º da ESO do IES Val Miñor, esta semana foi o estudantado do Centro Ocupacional Juan MarÃa o que se achegou a esta aula aberta de natureza. Puideron percorrer a liña de arribazón da praia, observando os restos que alà aparecÃan deixados polas mareas. Ademais de moitas algas, atoparon tamén restos de plantas mariñas, o que deu pé a explicar as diferenzas entre plantas e algas, e aprenderon a distinguir os sempre sorprendentes ovos de raias e tiburóns que tamén chegan a praia. Atoparon tarugos ou palillos de batea e restos de cabos e redes, planteandose asà a gran problemática do lixo mariño. Tamén recolleron algas da zona de arribazón para logo hidratalas en bandexas, e, coa axuda de lupas, guÃas e libros, observalas con máis detalle e identificar algunhas das especies máis comúns. Ademais, aproveitaron estas algas para aprender a facer un algario.
Un ecosistema en perigo
Dende Hydrosphere explican que, a diferenza das dunas próximas á desembocadura do rÃo MuÃños, nas que hai anos se levaron a cabo accións de recuperación, a zona de Lourido está “moi deteriorada e ten moi pouca diversidade”. O obxectivo do proxecto é que as especies de plantas que xa case desapareceron poidan recolonizar este espazo de forma natural, igual que sucedeu na zona próxima ao rÃo.
Neste tipo de dunas, explican, a vexetación está moi especializada e adaptada para soportar fortes ventos, unha grande inestabilidade do substrato, grandes cantidades de sal, escaseza de nutrientes, moi pouca retención de humidade e a abrasión mecánica que se produce ao limpar os areais. Para sobrevivir desenvolveron unha serie de adaptacións, como raÃces moi profundas e potentes para chegar ata a auga e fixarse con forza ao solo; formas redondeadas e deitadas para resistir fortes ventoso ou follas carnosas para almacenar auga. “Todas estas caracterÃsticas fan destas plantas litorais especies únicas que soamente poden sobrevivir en condicións moi concretas. Polo tanto, se estes hábitats dunares desaparecen, tamén desaparecerán as especies que viven neles”. Entre elas está a Azucena de mar, incluÃda no catálogo de especies ameazadas ou catalogadas como “en perigo de extinción” nalgunhas rexións ou a Paxariños, endemismo da costa atlántica da penÃnsula ibérica e de Francia.
A obra A arte de non morrer. AntropoloxÃa da lonxevidade galega, do médico Roberto Fernández Ãlvarez, resultou gañadora do Premio Ramón Piñeiro de Ensaio 2025, que organizan conxuntamente a ConsellerÃa de Cultura, Lingua e Xuventude e a Editorial Galaxia, co patrocinio de Caixa Rural Galega. Roberto Fernández Ãlvarez (Ourense, 1967) é un médico e escritor galego. Como autor literario foi distinguido no ano 2022 co Premio Blanco Amor pola súa novela A inmoral doutora Cons. Como ensaÃsta, recibiu o Premio Vicente Risco de Ciencias Sociais no 2017 pola súa monografÃa Enfermos pobres, médicos tristes.
O uso de internet é practicamente universal no rural de Galicia entre as persoas de entre 16 e 54 anos, e máis do 91% dos fogares destas áreas teñen contratados servizos de internet de banda larga, de acordo cos datos do informe Galicia Dixital: A modernización tecnolóxica no rural – Edición 2024 que hoxe publica o Observatorio da Sociedade da Información e a Modernización de Galicia. A conectividade e os usos dixitais seguen avanzando de forma sostida, reducindo a fenda coas áreas urbanas. A publicación analiza o equipamento informático nos fogares, a contratación de internet e banda larga, os usos de internet e o comercio electrónico, asà como a interacción en liña coa Administración pública.
