miércoles, 10 de diciembre de 2025
Adolfina Casás Rama (Vila da Igrexa, Cerceda, 1912 Culleredo, 2009) e Rosa Casás Rama (Vila da Igrexa, Cerceda, 1914 A Coruña, 2005), tía e sobriña, aprenderon a cantar e logo lles foi recoñecida a súa habelencia para facelo, pois axiña empezaron a chamalas para amenizaren rogas e foliadas. A chegada da radio, das orquestras e de novas modas empezou a mudar o panorama musical galego nos anos 50. Por parte, nos 60 Rosa emigrou -primeiro a Suíza e logo a Reino Unido-, polo que as dúas cantareiras non se volveron xuntar ata os anos 80, cando Rosa regresou e recuperaron os seus cantos de sempre, pero xa para as xuntanzas familiares. É probable que os seus nomes e as melodías que interpretaban quedasen, como tantos outros, no esquecemento, de non ser pola musicóloga suíza Dorothé Schubarth e o filólogo galego Antón Santamarina, que recolleron as súas coplas e que as publicaron no Cancioneiro popular galegonova venta (1984-1995). A investigadora -a primeira en rexistrar os nomes das informantes nunha recolleita da nosa lírica tradicional- destacou a variedade e orixinalidade das composicións que interpretaban, así como a capacidade de improvisación de ambas as mulleres.
Eva Castiñeira (Agranzón, Muxía, 1925 A Coruña, 2008) con oito anos xa cantaba con outras dúas veciñas e coa súa irmá Engracia en bailes e romarías da súa bisbarra. De adulta trasladouse á Coruña, onde traballou no servizo doméstico. En 1980 estaba empregada na casa de Tino Maceiras, un dos socios da discográfica Ruada. Maceiras sentiu cantar a súa empregada de fogar e faloulle dela a Rodrigo Romaní, integrante do grupo Milladoiro, que sacaría ese ano o seu primeiro disco en Ruada e que convidaría a Eva a participar canda a súa irmá nun concerto que se celebrou no pavillón de deportes da Coruña. Era a primeira vez que unha pandeireteira subía ao escenario cun grupo folk. Milladoiro tamén incluiría temas que coñecera por Eva Castiñeiras no disco Galicia no país das maravillasnova venta (1986). Temos unha gravación da voz de Eva Castiñeiras, porque en 1981 cantou no álbum Recolleitanova venta que deu a lume tamén Ruada, un traballo de corte etnográfico coordinado por Pablo Quintana. En 2011 o grupo Leilía dedicoulle o seu disco Consentimento: a todas as Evas, para que nunca as súas voces sexan voces segredas.
Manuela Lema Villar (1913-1993), as irmás Prudencia (1905-1993) e Asunción Garrido Ameixenda (1915-2007) e Teresa García Prieto (1914-1979), todas da parroquia de Mens, en Malpica, formaron -xunto con Adela Rey, Teresa Lema e Manuela Garrido- As Pandeireteiras de Mens ou As Vellas de Mens. As pandeireteiras homenaxeadas traballaron toda a vida como labregas e, a partir de 1972, xa nos lindes dos 80 anos, percorreron Europa e América coa Agrupación Folclórica Aturuxo dirixida por Manuel Cajaraville. Este recolleu e estudou os seus cantos no libro Debullando folklore. Tamén Dorothe Schubarth e Antón Santamarina reproduciron as súas coplas no Cancioneiro popular galegonova venta.
Esta primeira fase abrangue o desenvolvemento, avaliación e posterior compra dunha solución de acceso á información académica e de analítica avanzada de datos para a prevención do abandono educativo, así como dunha solución de asistente virtual baseado en intelixencia artificial. Trátase, pois, de despregar un ecosistema dixital integrado que permitirá dotar o sistema educativo galego de infraestruturas analíticas avanzadas, como plataformas de intelixencia artificial, sistemas de alerta temperá e simulación de escenarios, entre outros, ao servizo do conxunto da comunidade educativa.
O Auditorio Mar de Vigo acollerá o vindeiro 18 de decembro un concderto do artista portorriqueño Gilberto Santa Rosa dentro da programación musical de Concertos do Xacobeo. O artista portorriqueño, recoñecido mundialmente como 'El Caballero de la Salsa' e recentemente nomeado ao Grammy 2026 polo seu álbum Debut y Segunda Tanda, vol. 2, traerá ao Auditorio Mar de Vigo o seu espectáculo Navidades, unha proposta que combina a forza da salsa coa elegancia e a emoción que marcaron toda a súa carreira. A cita do 18 de decembro en Vigo forma parte dunha serie de concertos especiais coa que o artista celebra as festas acompañado pola súa orquestra habitual e unha posta en escena coidada ao detalle.
