martes, 9 de septiembre de 2025
Logo de analizar unha inxente cantidade de datos de colisións que tiveron lugar no Gran Colisionador de Hadróns (LHC), a colaboración LHCb obtivo a primeira evidencia robusta dunha asimetrÃa fundamental na desintegración dos barións (partÃculas compostas por tres quarks, como os protóns e os neutróns, presentes nos núcleos atómicos). Previamente, en 2017 e 2019, xa se observaran indicios deste fenómeno, que agora puideron confirmarse cun nivel de certeza estatÃstica moito maior, segundo os resultados que hoxe publica ‘NatureÂ’, e que xa se presentaran en marzo na conferencia ‘Rencontres de MoriondÂ’.
Esta asimetrÃa, coñecida como violación de carga-paridade (CP), é unha das claves que pode explicar por que a materia domina sobre a antimateria desde as orixes do Universo. “O Modelo Estándar da FÃsica de PartÃculas é un dos máis exitosos na fÃsica. Porén, non é capaz de explicar algúns fenómenos naturais, como o feito de que o universo coñecido está completamente dominado pola materia, o cal nos asegura que nos faltan ingredientes no modelo”, explica MarÃa Vieites DÃaz, coordinadora adxunta de fÃsica na colaboración LHCb e investigadora Ramón y Cajal no IGFAE e a USC.
Primeira evidencia robusta da asimetrÃa CP en barións
A violación CP xa fora observada anteriormente en mesóns (partÃculas formadas por un par quark-antiquark, que median na interacción forte), pero non en barións. Aquel descubrimento, acadado en 1964, valeulle o Nobel de FÃsica en 1980 a dous dos seus artÃfices, James Cronin e Val L. Fitch. “Os avances no estudo das diferencias de comportamento entre materia e antimateria, como este novo resultado, son novas pezas que nos axudan a comprobar as predicións do Modelo Estándar nun dos seus puntos febles”, destaca MarÃa Vieites.
Nesta ocasión, a violación CP observouse nun ‘curmánÂ’ máis pesado dos protóns e neutróns, de corta vida, chamado barión beauty-lambda Λb, composto por un quark ‘upÂ’, un quark ‘downÂ’ e un quark ‘beautyÂ’. “Este novo resultado é consecuencia dunha toma de datos moi eficiente durante os anos 2011-2018, e dunha análise posterior moi elaborada, o cal permitiu medir de forma moi precisa estas diferencias entre materia e antimateria, acadando un resultado moi claro nun novo sistema (materia bariónica) por primeira vez”, salienta a investigadora galega.
“A razón pola que se tardou máis en observar a violación CP en barións ca nos mesóns débese ao tamaño do efecto, e á cantidade de datos dispoñibles”, comenta Vincenzo Vagnoni, portavoz da colaboración LHCb. “Precisabamos unha máquina como LHC, capaz de producir un número suficiente de barións ‘beautyÂ’ e as súas contrapartes de antimateria, e tamén era necesario un experimento capaz de identificar con precisión os produtos da súa desintegración. Fixeron falta máis de 80.000 desintegracións para ver por primeira vez esta asimetrÃa”, destaca Vagnoni.
Novas fontes de asimetrÃa aÃnda por descubrir
Con todo, o fito publicado hoxe deixa aÃnda moitas incógnitas por resolver. A magnitude da violación CP que predà o Modelo Estándar é insuficiente para explicar a asimetrÃa da materia sobre a antimateria. Isto suxire que existen novas fontes de violación CP, alén das contempladas no Modelo Estándar, que están por descubrir, o que constitúe unha parte importante do programa de fÃsica do LHC, e que continuará nos futuros colisionadores de partÃculas. “Cantos máis sistemas nos que observemos a violación CP, e canta máis precisión teñamos nestas medicións, máis oportunidades teremos para poñer a proba o Modelo Estándar e buscar fÃsica máis alá del”, comenta Vincenzo Vagnoni.
Ese é, por tanto, un dos retos presentes e futuros da colaboración LHCb: “O traballo segue para realizar estas medidas, empregando outros barións e outros estados finais, tanto cos datos dos perÃodos anteriores coma cos datos que se están tomando actualmente, no perÃodo coñecido como LHC Run 3”, conclúe MarÃa Vieites.
O IGFAE na colaboración LHCb e no CERN
O Instituto Galego de FÃsica de Altas EnerxÃas é un dos membros fundadores do experimento LHCb do CERN, que integran, en total, preto de 1800 persoas, vinculadas a máis de 100 centros de investigación de 24 paÃses. Con preto de 40 membros vinculados a esta colaboración, na actualidade representa o equipo español máis numeroso en LHCb, ocupando cargos de alta responsabilidade.
Alén da parte experimental, o persoal do Instituto mantén unha estreita colaboración co CERN desde a perspectiva teórica, en áreas de estudo como a cromodinámica cuántica, os neutrinos ou a fÃsica nuclear. Do mesmo xeito, o IGFAE está presente nos grupos de discusión dos futuros aceleradores do CERN.
O 8 de setembro, en Outeiro de Rei - Penas de Rodas, Cemiterio e Campa de Santa Sabela - , desde 2005, celébrase a "Memoria da Chaira enteira" na lembranza de Manuel MarÃa, no cabodano do seu pasamento, organizada pola Asociación Xermolos, de Guitiriz e a Irmandade Manuel MarÃa.
Os actos comezarán ás 14,30 cun xantar de irmandade no Restaurante RÃo Ladra, para seguir ás 17,00 cun recital nas Penas de Rodas, a cargo de voces amigas do Manuel que len anacos da súa poesÃa ou creacións propias na súa lembranza.
Estes espazos ofrecerán asesoramiento aos veciños que o precisen da man de técnicos da Xunta para axilizar a tramitación das axudas e para ofrecer a información sobre a situación . ConcluÃu o Presidente que haberá "rapidez en sacar axudas e rapidez en concedelas, e que a xente teña o diñeiro que precisa o antes posible".
