Artigo 1

Dignidade Humana.

A dignidade humana é inviolable. Será respectada e protexida.

Artigo 2

Dereito á vida.

1.- Toda persoa ten dereito á vida.
2.- Ninguén poderá ser condenado á pena de morte nin executado.

Artigo 3

Dereito á integridade da persoa

1.- Toda persoa ten dereito a súa integridade física e psíquica.
2.- No marco da mediciña e da bioloxía respectaranse en particular:
- O consentimento libre e informado da persoa da que se trate, de acordo coas modalidades establecidas na lei.
- A prohibición das prácticas euxenésicas, e en particular as que teñen por finalidade a selección das persoas.
- A prohibición de que o corpo humano ou partes do mesmo en canto tales se convirtan en obxecto de lucro.
- A prohibición da clonación reproductora de seres humanos.

Artigo 4

Prohibición da tortura e das penas ou os malos tratos inhumanos o degradante.

Ninguén poderá ser sometido a torturas nin a penas ou tratos inhumanos ou degradantes

Artigo 5

Prohibición da escravitude e do traballo forzado.

1.- Ninguén poderá ser sometido a escravitude ou servidume.
2.- Ninguén poderá ser inducido a realizar un traballo forzado ou obrigatorio.
3.- Prohíbese a trata de seres humanos.

Artigo 6

Dereito á liberdade e á seguridade.

Toda persoa ten dereito á liberdade e á seguridade.

Artigo 7

Respecto á vida privada e familiar.

Toda persoa ten dereito ó respecto da súa vida privada e familiar, do seu enderezo e das súas comunicacións.

Artigo 8

Protección de datos de carácter persoal.

1.- Toda persoa ten dereito á protección dos datos de carácter persoal que lle afecten.
2.- Estes datos trataranse de modo leal, para fins concretos e sobre a base do consentimento da persoa afectada ou en virtude doutro fundamento lexítimo previsto pola lei. Toda persoa ten dereito a acceder ós datos recollidos que lle incumban e á súa rectificación.
3.- O rerspecto destas normas quedará suxeito ó control dunha autoridade independiente.

Artigo 9

Dereito a contraer matrimonio e dereito a fundar unha familia.

Garántese o dereito a contraer matrimonio e o dereito a fundar unha familia segundo as leis nacionais que regulen o seu exercicio.

Artigo 10

Liberdade de pensamento, de conciencia e de relixón.

1.- Toda persoa ten dereito á liberdade de pensamento, de conciencia de relixión. Este dereito implica a liberdade de cambiar a relixión ou de conviccións, así como a liberdade de manifestar a súa relixión e as súas conviccións individuais e colectivamente, en público ou en privado, a través do culto, a ensinanza, as prácticas e a observancia dos ritos.

2.- Recoñécese o dereito á obxección da conciencia de acordo coas leis nacionais que regulen o seu exercicio.

Artigo 11

Liberdade de expresión e de información.

1.- Toda persoa ten dereito á liberdade de expresión. Este dereito comprende a liberdade de opinión e a liberdade de recibir ou de comunicar informacións ou ideas sen que poida haber inxerencia de autoridades públicas e sen consideración de fronteiras.
2.- Respéctase a liberdade dos medios de comunicación e o seu pluralismo.

Artigo 12

Liberdade de reunión e asociación.

1.- Toda persoa ten dereito á liberdade da reunión pacífica e á liberdade de asociación en tódolos niveis, especialmente nos ámbitos políticos, sindical e cívico, o que implica o dereito de toda persoa a fundar con outros sindicatos e a afiliarse ós mesmos para defensa dos seus intereses.
2.- Os partidos políticos a escala da Unión contribúen a expresar a vontade política dos cidadáns da Unión.

Artigo 13

Liberdade das artes e das ciencias.

As artes e a investigación científica son libres. Respéctase a liberdade de cátedra.

Artigo 14

Dereito á educación.

1.- Toda persoa ten dereito á educación e ó acceso á formación profesional e permanente.
2.- Este dereito inclúe a facultade de recibir gratuitamente a ensinanza obrigatoria.
3.- Respéctanse, de acordo coas leis nacionais que regulen o seu exericio, a liberdade de creación de centros docentes dentro do respecto ós principios democráticos así como o dereito dos pais a garanti-la educación e a ensinanza dos seus fillos conforme as súas conviccións relixiosas, filosóficas e pedagóxicas.

Artigo 15

Liberdade profesional e dereito a traballar.

1.- Toda persoa ten dereito a traballar e a exercer unha profesión libremente escollida ou aceptada.
2.- Todo cidadán da Unión Europea ten a liberdade de buscar un emprego, de traballar, de establecerse ou de prestar servicios en calquera Estado membro.
3.- Os nacionais de terceiros países que esten autorizados a traballar no territorio dos Estados membros teñen o dereito a unhas condicións laborais equivalentes a aquelas que disfrutan os cidadáns da Unión.

Artigo 16

Liberdade de empresa.

Recoñécese a liberdade de empresa de conformidade co Dereito comunitario e coas lexislacións e prácticas nacionais.

Artigo 17

Dereito á propiedade.

1.- Toda persoa ten dereito a disfrutar de propiedade dos seus bens adquiridos legalmente, a usalos, a dispor deles e a legalos. Ninguén pode ser privado da súa propiedade máis que por causa de utilidade pública, nos casos e condicións previstos na lei e a cambio, nun tempo razoable, dunha xusta indemnización pola súa perda. O uso dos bens poderá regularse por lei na medida que resulte necesario para o interese xeral.
2.- Protéxese a propiedade intelectual.

Artigo 18

Dereito de asilo.

Garántese o dereito de asilo dentro do respecto das normas da Convención de Ginebra do 28 de xullo de 1951 e do Protocolo do 31 de xaneiro do 1967 sobre o Estatuto de Refuxiados e de conformidade co Tratado Constitutivo da Comunidade Europea.

Artigo 19

Proteccións en caso de devolución, expulsión ou extradición.

1.- Prohíbense as expulsións colectivas.
2.- Ninguén poderá ser devolto, expulsado ou extraditado a un Estado no que corra un grave risco de ser sometido á pena de morte, a tortura ou a outras penas ou tratos inhumanos ou degradantes.

Artigo 20

Igualdade ante a lei

Tódalas persoas son iguais ante a lei

Artigo 21

Non á discriminación

1.- Prohíbese toda discriminación, e enparticular a exercida por razón de sexo, raza, cor, orixes étnicas ou sociais, características xenéticas, lingua, relixión ou conviccións, opinións políticas ou de calquera outro tipo, pertenza a unha minoría nacional, patrimonio, nacemento, discapacidade, idade ou orientación sexual.
2.- Prohíbese toda discriminación por razón de nacionalidade no ámbito de aplicación do tratado constitutivo da comunidade Europea e do Tratado de Unión Europea e sen prexuízo das disposicións particulares de ditos tratados.

Artigo 22

Diversidade cultural, relixosa e lingüística.

- A Unión respecta a diversidade cultural, relixosa e lingüística.

Artigo 23

Igualdade entre homes e mulleres.

1.- A igualdade entre homes e mulleres será garantida en tódolos ámbitos, inclusive en materia de empresa, traballo e retribución.
2.- O principio de igualdade non impide o mantemento ou a adopción de medidas que ofrezan ventaxas concretas a favor do sexo menos representado.

Artigo 24

Dereitos do menor.

1.- Os menores teñen dereito á protección e ós coidados necesarios para o seu benestar. Poderán expresar a súa opinión libremente. Esta será tida en conta en relación cos asuntos que lles afecten, en función da sua idade e madurez.
2.- En tódolos actos relativos ós menores levados a cabo por autoridades públicas ou institucións privadas, o interés superior do menor constituirá unha consideración primordial.
3.- Todo menor ten dereito a manter de forma periódica relacións persoais e contactos directos co seu pai e nai, salvo se son contrarios ós seus intereses.

Artigo 25

Dereitos das persoas maiores.

A Unión recoñece e respecta o dereito das persoas maiores a levar unha vida digna e independente e a participar na vida social e cultural.

Artigo 26

Integración das persoas descapacitadas

- A Unión recoñece e respecta o dereito das persoas descapacitadas a beneficiarse de medidas que garanten a sua autonomía, a súa integración social e profesional e a súa participación na vida da comunidade.

Artigo 27

Dereito á información e consulta dos traballadores na empresa.

Deberase garantir ós traballadores ou ós seus representantes, nos niveis adecuados, a información e consulta con suficiente antelación nos casos e condicións previstas no Dereito Comunitario e nas lexislacións e prácticas nacionais.

Artigo 28

Dereito de negociación e de acción colectiva.

. Os traballadores e os empresarios, ou as súas organizacións respectivas, de conformidade co dereito comunitario e coas lexislacións e prácticas nacionais, teñen dereito a negociar e a celebrar convenios colectivos, nos niveis adecuados, e a emprender no caso de conflicto de intereses no caso de accións colectivas para a defensa dos seus intereses, incluída a folga.

Artigo 29

Dereito de acceso ós servicios de colocación.

Toda persoa ten dereito a acceder a un servicio gratuíto de colocación.

Artigo 30

Protección no caso de despido inxustificado.

- Todo traballador ten dereito a unha protección no caso de despido inxustificado, de conformidade co dereito comunitario e coas lexislación e prácticas nacionais.

Artigo 31

Condicións de traballo xustas e equitativas.

1.- Todo traballador ten dereito a traballar en condicións que respecten a súa saude, seguridade e mais a súa dignidade.
2.- Todo traballador ten dereito á limitación da duración máxima de traballo e a períodos de descanso diarios e semanais, así como a un período de vacacións anuais retribuídas.

Artigo 32

Prohibición do traballo infantil e protección dos xoves no traballo.

1.- Prohíbese o traballo infantil. A idade mínima de admisión ó traballo non poderá ser inferior á idade na que conclúe a escolaridade obrigatoria, sen prexuízo de disposicións mais favorables para os xoves salvo excepcións limitadas.
2.- Os xoves admitidos a traballar deben dispoñer de condicións de traballo adaptadas á súa idade e estar protexidos contra a explotación económica ou contra calquera traballo que poida ser prexudicial para a súa seguridade, a súa saúde, o seu desenvolvemento físico, psíquico, moral ou social, ou que poida pór en perigo a súa educación.

Artigo 33

Vida familiar e vida profesional.

1.- Garántese a protección da familia nos plans xurídicos, económicos e sociais.
2.- Co fin de poder concilia-la vida familiar e a vida profesional, toda persoa ten dereito a ser protexida contra calquera despido por unha causa relacionada coa maternidade, así como o dereito a un permiso pagado por maternidade e a un permiso parental con motivo do nacemento ou de adopción dun neno.

Artigo 34

Seguridade social e axuda social

1.- A Unión recoñece e respecta o dereito de acceso ás prestacións de seguridade social e os servicios sociais que garantan unha protección en casos como o da maternidade, enfermidade, accidentes laborais, dependencia ou vellez, así como en caso de perda de emprego, segundo as modelidades establecidas polo dereito comunitario e as lexislacións e prácticas nacionais.
2.- Toda persoa que resida e se desplace legalmente dentro da Unión, ten dereito ás prestacións de seguridade social e ás ventaxas sociais con arreglo ó Dereito comunitario e ás lexislacións e prácticas nacionais.
3.- Co fin de combati-la exclusión social e a pobreza, a Unión recoñece e respecta o dereito a unha axuda social e a unha axuda de vivenda para garantir unha existencia digna a todos aqueles que non dispoñan de recursos suficientes, segundo as modalidades establecidas polo Dereito Comunitario e as lexislacións e prácticas nacionais.

Artigo 35

Protección da saúde.

- Toda persoa ten dereito á prevención sanitaria e a beneficiarse da atención sanitaria nas condicións establecidas polas lexislacións e prácticas nacionais. Ó definirse e executarse tódalas políticas e accións da Unión garantirase un alto nivel de protección da saúde humana.

Artigo 36

Acceso ós servicios de interese económico xeral.

A Unión recoñece e respecta o acceso ós servicios de interese económico xeral, tal como dispoñen as lexislacións e prácticas nacionais, de conformidade do Tratado Constitutivo da Comunidade Europea, co fin de promover a cohesión social e territorial da Unión.

Artigo 37

Protección do medio ambiente.

As políticas da Unión integrarán e garantirán de acordo co principio de desenvolvemento sostible un alto nivel de protección do medio ambiente e a mellora da súa calidade.

Artigo 38

Protección dos consumidores.

As políticas da Unión garantirán un alto nivel de protección dos consumidores.

Artigo 39

Dereito a ser elector e elexible nas eleccións ó Parlamento Europeo.

1.- Todo cidadán da Unión ten dereito a ser elector e elixible nas eleccións ó Parlamento Europeo no Estado membro no que resida, nas mesmas condicións que os nacionais de dito Estado.
2.- Os deputados do Parlamento Europeo serán elixidos por sufraxio universal libre, directo e secreto.

Artigo 40

Dereito a ser elector e elexible nas eleccións municipais.

Todo cidadán da Unión ten dereito a ser elector e elixible nas eleccións municipais do Estado membro no que resida, nas mesmas condicións que os nacionais de dito Estado.

Artigo 41

Dereito a unha boa administración.

1.- Toda persoa ten dereito a que as institucións e órganos da unión traten os seus asuntos imparcial e equitativamente e dentro dun prazo razonable.
2.- Este dereito inclúe en particular:
- O dereito de toda persoa a ser oída antes de que se tome na súa contra unha medida individual que lle afecte desfavorablemente.
- O dereito de toda persoa a acceder o expediente que lle afecte, dentro do respecto dos intereses lexítimos da confidencialidade e do segredo profesional e comercial.
- A obrigación que incumbe á administración de motivar as súas decisións.
3.- Toda persoa ten dereito á reparación pola comunidade dos danos causados polas súas institucións ou os seus axentes no exercicio das súas funcións, de conformidade cos principios xerais comúns ós Dereitos dos Estados membros.
4.- Toda persoa poderá dirixirse ás institucións da Unión nunha das linguas dos Tratados e deberá recibir unha contestación nesa mesma lingua.

Artigo 42

Dereito de acceso ós documentos.

Todo cidadán da Unión ou toda persoa física ou xurídica que resida ou teña o seu domicilio social nun Estado membro ten dereito a acceder ós documentos do Parlamento Europeo, do Consello e da Comisión.

Artigo 43

O Valedor do Pobo.

Todo cidadán da Unión ou toda persoa física ou xurídica que resida ou teña o seu domicilio social nun Estado membro ten dereito a someter ó Valedor do Pobo da Unión os casos de mala administración na acción das institucións ou órganos comunitarios, con exclusión do Tribunal de Xustiza e do Tribunal de Primeira Instancia no exercicio das súas funcións xuridisccionais.

Artigo 44

Dereito de petición.

Todo cidadán da Unión ou toda persoa física ou xurídica que resida ou teña o seu domicilio social nun Estado membro ten o dereito de petición ante o Parlamento Europeo.

Artigo 45

Liberdade de circulación e de residencia.

1.- Todo cidadán da Unión ten dereito a circular e residir libremente no territorio dos Estados membros.
2.- De conformidade co disposto no Tratado constitutivo da Comunidade Europea, poderase conceder liberdade de circulación e de residencia ós nacionais de terceiros países que residan legalmente no territorio dun Estado membro.

Artigo 46

Protección diplomática e consular.

- Todo cidadán da Unión poderá acollerse, no territorio dun terceiro país no que non estea representado o Estado membro do que sexa nacional, á protección das autoridades diplomáticas e consulares de calquera Estado membro, nas mesmas condicións que os nacionais deste Estado.

Artigo 47

Dereito á tutela xudicial efectiva e a un xuíz imparcial.

Toda persoa, á que lle foron violados os dereitos e liberdades garantidos polo dereito da Unión ten dereito á tutela xudicial efectiva, respectando as condicións establecidas no presente artigo.
Toda persoa ten dereito a que a súa causa sea oída equitativa e publicamente e dentro dun prazo razoable por un xuíz independente e imparcial, establecido previamente pola lei. Toda persoa poderá aconsellarse, defenderse e representarse.
Prestarase asistencia xurídica gratuíta a quen non dispoña de recursos suficientes sempre e cando dita asistencia sexa necesaria para garanti-la efectividade do acceso á xustiza.

Artigo 48

Presunción de inocencia e dereitos á defensa.

1.- Todo acusado presúmese inocente ata que a súa culpabilidade sexa legalmente declarada.
2.- Garantese a todo acusado o respecto dos dereitos á defensa.

Artigo 49

Principio de legalidade e de proporcionalidade dos delictos e das penas.

1.- Ninguén poderá ser condenado por unha acción ou unha omisión que, no momento de cometerse, non constitúa unha infracción segundo o Dereito nacional ou o Dereito internacional. Igualmente non poderá ser imposta unha pena máis grave que a aplicable no momento en que a infracción fose cometida. Se, posteriormente a esta infracción, a lei dispón dunha pena máis leve, deberá ser aplicada esta.
2.- O presente artigo non impedirá o xuízo e o castigo dunha persoa culpable dunha acción ou unha omisión que, no momento da súa comisión, fora constitutiva de delicto segundo os principios xerais recoñecidos polo conxunto das nacións.
3.-A intensidade das penas non deberá ser desproporcionada en relación coa infracción.

Artigo 50

Dereito a non ser acusado e condenado penalmente dúas veces polo mesmo delicto.

1.- Ninguén poderá ser acusado ou condenado penalmente por unha infracción respecto da cal xa fora absolto ou condenado na Unión mediante sentencia penal firme conforme á lei.

Artigo 51

Ámbito de aplicación.

1.- As disposicións da presente Carta están dirixidas ás institucións e órganos da Unión respectando o principio de subsidiariedade así como ós Estados membros unicamente cando apliquen o Dereito da Unión. Por conseguiente, estes respectarán os dereitos, observarán os principios e promoverán a súa aplicación, consonte ás súas respectivas competencias.
2.- A presente Carta non crea ningunha competencia nin ningunha misión novas para a Comunidade nin para a Unión e non modifica as competencias e misións definidas polos Tratados.

Artigo 52

Alcance dos dereitos garantidos.

1.- Calquera limitación do exercicio dos dereitos e liberdades recoñecidos pola presente Carta deberá ser establecida pola lei e respectar o contido esencial de ditos dereitos e liberdades. Só se poderán introducir limitacións respectando o principio de proporcionalidade cando sexan necesarias e respondan efectivamente a obxectivos de interese xeral recoñecidos pola Unión ou á necesidade de protección de dereitos e liberdades dos demais.
2.- Os dereitos recoñecidos pola presente Carta que teñen o seu fundamento nos Tratados comunitarios ou no Tratado da Unión Europea exerceranse nas condicións e dentro dos límites determinados por estes.
3.- Na medida en que a presente Carta conteña dereitos que correspondan a dereitos garantidos polo Convenio Europeo para a Protección dos Dereitos Humanos e das Liberdades Fundamentais, o seu sentido e alcance serán iguais ós que lles confire dito Convenio. Esta disposición non impide que o Dereito da Unión conceda unha protección máis extensa.

Artigo 53

Nivel de protección.

- Ningunha das disposicións da presente Carta poderá interpretarse como limitativa ou lesiva dos dereitos humanos e liberdades fundamentais recoñecidas, no seu respectivo ámbito de aplicación, polo Dereito da Unión, o Dereito internacional e os convenios internacionais dos que son parte a Unión, a Comunidade ou os Estados membros, e en particular o Convenio Europeo para a Protección dos Dereitos Humanos e das Liberdades Fundamentais, así como polas constitucións dos Estados membros.

Artigo 54

Prohibición do abuso de dereito.

- Ningunha das disposicións da presente Carta poderá ser interpretada no sentido de que implique un dereito calquera a dedicarse a unha actividade ou a realizar un acto tendente á destrucción dos dereitos ou liberdades recoñecidas na presente Carta, ou a limitacións máis amplas destes dereitos e liberdades que as previstas na presente Carta.