O 28 de xaneiro de 2012, en Boimorto, homenaxe, polas súas xubilacións como mestres, a Xosé Luis Rivas Cruz -Mini- e a María Rosa Mariño López -Marita-, os dous de longa traxectoria no ensino público, labor que exerceron, na súa maior parte, nas desaparecidas escolas unitarias rurais.
Benqueridos e admirados Mini e Marita:
Aquí, en Boimorto das trece parroquias, que grande honra para os que vos acompañan. Eu, diante da imposibilidade de compartir este día, agradézolle a Susana Rial Santos, directora do Colexio Público Armando Cotarelo Valledor, a oportunidade que me dou de sentir, con esta escrita, que estou presente e honrado.
Aquí, en Boimorto, agradecidos, xuntámonos, uns en presencia e outros en espírito (reunidos nun grandísimo ramo) para dicirvos, Marita e Mini (Mini e Marita) que fostes e sodes seres especiais ilimitados en tempo, dedicación e grandeza.
Fostes, sodes, cultivadores de arboriñas; raios maduradores, carpinteiros, brunidores, sementeiros; forxadores de sabedorías.
Confidentes; irmáns; pais eventuais; sopé e amparo.
Pano de bágoas aterecidas; adails e espellos reflectidos.
¡Grande responsabilidade! ¡Enorme relevancia a vosa!
Xosé Luis Rivas Cruz, para min, benquerido Mini:
Naciches en terras da Chaira, en Begonte, na parroquia de Pacios, na cal se xuntan os ríos Parga e Ladra, que nun só veal, en amplia harmonía xenerosa, levan auga de vida e de poliédrico alimento, para despois agrandar ó nóso grande Miño, referente principal desta Patria soñadora nostálxica, inventiva, antiga, berce de civilicacións ignoradas, de infindos camiños, tantas veces atrancados, e tantas e tantas veces reabertos, con hercúleos esforzos, con elevadísimos custos, por tantas enerxías anónimas.
Mini: Xubilarte, ti? Non; somentes selaches un ciclo.
Ti, Mini (xunto con Mero, inseparables) tendes un fervor apaixoado e xubiloso, que segue con brío enérxico, xuvenil e coherente. Cando a escrita, a palabra e o cantar extingan, na inexorable presencia vital, elas quedarán, e vós con elas, no universo deste mundo.
Permanecerán nos valados, nos redondos picos dos castros, no ecoar das valgadas, nas asfixias do asfalto, nas vagas das radas e na auga dos ríos, regos e regueiros, abríndo sendas, traspasando muros de cemento e de ferro. ¡Incombustibles!
Fíxeime nas coincidencias: mestres os dous; os dous do abrir da Chaira; os dous nados en xuño -no mes do xerme-; os dous dispostos a renacer alalás, cantigas e sabedorías únicas, diferenciadas e diversas dentro dun mesmo confín.
Levádesvos nove días. Poñámoslle un cero ao novenario e resulta que vos quedan aínda noventa anos por diante, para crear ecuacións de palabras, de cantares e de escritas, que mollan, mollarán e irán vivificando, coma orballo miúdo, a este solar sedento, ansioso, coa asura da ardora travesía dun deserto.
Mini, meu amigo: Voz de trono, rotunda e clara; senlleira, doce e expresiva. Mini, meu, tócache seguir. Eu, con moito gozo, saberei que o meu illar terá a brisa das aldeas: na que nacín, en todas nas que morei e aprendín e nas que me fun reconstituíndo.
Nas urbes, ás que me afixen, sentirei aires paternos, non contaminados, de Boimorto, de Brates, de Mesía; dos limpos cumes perfumados; das Ullas, do liño tecelán; do Rosal, do viño e barro; das Terras de Montes e de Tabeirós; do mar de Cangas, do Val de Vea, dos termos de Tomiño e de Covelo; da Carbia do wolframio, dun Carballiño desesperezado; nos despertares das simas das Barcalas; no abertal do Freixo de Sabardes, nas dos gremios, amor dun verbo xido esgotado por agochamento. En fin, da Galicia diamantada envolta en pó e en meras baixas.
O Mero, meu amigo, está en Xanceda, Mesía. Entroncado, amarrado á terra. Cabo do Gaiteiro, dos meus enredos de neno.
Ti, Mini, outro meu amigo, prendido a Brates; a Boimorto. Nas terras de ferro, das hortas labrantías, dos pasados e inclementes foros e subforos, nos desangos de sangue migratoria, que noutrora esquilmaron de forzas os terróns dos señoríos.
Habitas; prantas; abonas: pereiras; maceiras enxertadas, nogais; carballos, vides e cerdeiras...E loureiros que florecerán, entrada a primavera, en inmaculado brancor de neve pura, con talo rexo, verde reverdío, e a diagonal azul que determina.
Do Salgueiros e do Forcada recolles lamentos e alegrías, antes de que perezan sumerxidos no Buazo, ou no Batán do liño.
En Brates, onde se escoitan aínda as pegadas dos zocos, que ao albur, gastaron as últimas ferradas perdéndose polos camiños cara a Mercurín, por Sendelle, ou por Boimil ata un destino descoñecido, incerto e vagamundo.
Mini, irradia dende aí, dende Brates, terra e vencello dunha raíz miña, estelas de luz e de cariño polo refulxir do nóso:
Lingua, cantar e pobo. ¡Anda, Mini, que ti, podes!
Colle máis vigor hoxe, se che é necesario. Disfruta deste día merecido, que mañá quero verte, de novo, mestre galego de Galicia, divulgador, trono e centella. Que despois desas señas chegarán o trebón e a maina choiva, precisa e imprescindible, para esta grande secura secular que padecemos.
Grazas, mestre. Grazas, meu amigo, por ser amigo; polo que estás a facer e polo que vas a desenvolver de agora en adiante.
María Rosa Mariño López (Marita, en confianza):
Que importa que non coñezas a quen esto che escribe?
Que máis ten? Fai conta que son un pícaro dos teus, da túa unitaria. Aquel das fazulas coloradas, que ía ao Seixo, furtivo, indomable e resoluto, a pillar media ducia a gallo asegurado.
Aquel que te ollaba con fixeza, que estaba en biosbardos moitos días e que cada vez que lle dabas un cariño ruboraba.
Aquel imposible, do principio, para quen a o era a rodiña do carro, o i o gancho de pinchar as troitas, o t a cabezalla, e así nun sucesivo abecé de semellanzas, de memorias achegadas.
Sí, tamén aquel que pingaba do nariz nos días fríos.
Non sei se son ese que che dixen, ou o da Alagaria, do Campo do Ollo, ou de Ribadiso. Ou aquel outro que raiaba cos dentes (non acordas?).
Son un, daquel, dos teus. Ti es a miña mestra de Dormeá, a que me abriu a porta do infinito.
Estou por confesarche...
Pero non, non cho digo, que me dá reparo. Bueno, si: fun de ti un neno namorado. ¡Xa está dito!
Dígoche, tamén, que xamais estraguei os niños das silveiras, nin lle roubei ovos, nin lles tirei pedras. Nin afoguei gatos. Nin nada diso. Bueno, si, só lle mordín a un pitiño no pescozo por ver como durmía de morto. Fíxeno unha vez. Só unha. ¡E nunca máis!
Moitos bicos, tenros, algo máis ilustrados, menos nenos, pero tan abraiados, inocentes e agradecidos como aqueles.
Grazas, Marita. Grazas, por todo, benquerida mestra.
