O mundo é un pano

Nestes días que se lembran os 75 anos do golpe mortal á Segunda República, volvín a un libro moi lúcido, que tamén incide neste episodio cruel: “Espejos. Una historia casi universal” de Eduardo Galeano.

Engaioloume a súa ollada á historia de todos os pobos. Tamén o noso: Prisciliano, Concepción Arenal… Denuncia a manipulación polos poderosos da historia e rescata do esquecemento a persoas humildes e sinxelas, anónimas, que son as que construen os pobos de verdade.

Cando saíu, no 2008, viña de ler, a escolleita que fixera para publicar exprofeso en galego: Carta ao señor Futuro (Laiovento). Analicei a razón de tal impacto. Para min o autor de Montevideo, é o cordón umbilical que me une con ese país, onde vin a luz primeira, e sobranceiramente, porque promove cunha tenrura e claridade sen par, as e os desheredados que son os que están a mover a historia.

Hai un relato que me descolocou: “Ultima voluntad”, dedicado a Bebel García. “La Coruña, verano de 1936: Bebel García muere fusilado. Bebel es zurdo para jugar y para pensar. En el estadio, se pone la camiseta del Depor. A la salida del estadio, se pone la camiseta de la Juventud Socialista. Once días después del cuartelazo de Franco, cuando acaba de cumplir veintidós años, enfrenta al pelotón de fusilamiento: -Un momento- manda. Y los soldados, gallegos como él, futboleros como él, obedecen. Entonces Bebel se desabrocha la bragueta, lentamente, botón tras botón, y de cara al pelotón echa una larga meada. Después se abrocha la bragueta: -Ahora sí -. (Espejos. Una historia casi universal).

Como podía inserir a súa lembranza, xunto coa dos líderes de todos os tempos!. A min custoume anos dar con él, arrincar a pesada lousa coa que o terror imposto pola ditadura, quería afundilo no esquecemento.

Este mozo, xunto cos seus irmans France e Jaurés, e un amigo foron sorprendidos, vitimas dun chivatazo, o 26 de xullo nunha aldea da Santa Mariña de Guitiriz, e despois fusilados, “os irmáns da Lexía”.

Os veciños falabanme con medo da detención. Só sabían que eran obreiros, que fixeran fronte á garda civil cunha palabra segura, sen dubidar, con dignidade, sen temblar ante o que lles agardaba. As súas voces denotaban gallardía e coraxe. Por iso, acaeume tan ben esta ofrenda literaria do uruguaio, cadrando os dous neste lugar afastado da Chaira.