Tarefas colectivas

Aristóteles debeu ser o primeiro en postular que “ o home é un animal político”. A súa semente ideolóxica medrou até o punto de ser o baseamento da estrutura sociocultural e política do mundo occidental. Pero non descubriu nada novo. Os coñecementos antropolóxicos que hoxe posuímos permítennos saber o modus vivendi dos nosos antepasados, incluso na prehistoria.

Son moitos os datos que nos informan da vida do home en colectividade, como membro dunha sociedade máis ou menos estruturada. Tamén é curioso decatarnos da repetición de patróns relacionais aínda en tempos moi recentes, que non distan moito dos deducidos dos estudos realizados sobre o home prehistórico. Un deses patróns é o traballo cooperativo.

Aínda sendo nena, decateime da importancia que para un pobo tiña a colaboración que se realizaba para certas tarefas dos nosos agros. As recolleitas , as mallas, as tascas, e un longo etcétera de traballos facíanse sempre en colectividade. Era impensábel realizalas doutro xeito.

Na casa do Golpe tamén se facían tarefas colectivas e, tanto el como a súa dona, participaban nas correspondentes co resto do pobo. Era un troco de traballo por traballo. A bota e apaña das patacas; a sega da herba, a vira e o almacenamento na palleira; a sega do pan, as mallas, son tarefas que aínda lembro.

O pan era o que supoñía máis traballo. Sementábase polo San Lucas e até o San Simón. Durante o inverno e a primavera íanse limpando as cales de herbas para que medrara ben e madurara co tenue sol de xuño e do mes de Santiago para ser seiturado en agosto, na primeira tarefa colectiva. Comezaban na cabeceira da trenza varios segadores coas súas fouciñas ben afiadas a cortar rente polo pé tantas pallas como daban apresado e deixábanas deitadas sobre a restreba para que outras tantas mulleres foran detrás atándoas en mollos. Ao remate os homes facían medeiros con eles para seren finalmente transportados en carros até as eiras. Ao chegaren tamén se facían un ou varios medeiros de maior tamaño no que agardaba o pan para ser mallado.

Meus pais, únicos informadores que me quedan, faláronme de como se mallaba antigamente usando os mallos cos que os mozos máis fortes da parroquia separaban o gran da palla nas eiras lousadas das facendas, antes da mecanización; eles mesmos a penas os lembran. Mais na miña memoria ficaron impregnadas as imaxes das primeiras máquinas de mallar. A tarefa repartíase en dous días ou sesións. A primeira consistía en separar a palla da espiga e levábase a cabo cunha máquina de polea cun motor rudimentario que nun principio era de vapor e máis adiante de gasolina. Nela botábanse os mollos desatados e por un lado saía a palla e por outro a muña, que se recollía en colchas ou sabos vellos e se deixaba na eira até que se limpara. A palla íase amoreando en palleiros cuxa arquitectura era deseñada por verdadeiros expertos –non sabía calquera facer un bo palleiro.

O traballo de limpar o pan facíase con outra máquina que funcionaba a manivela e activaba unhas engrenaxes que movían varios cribos de distintas densidades de malla e ían limpando o gran de arganas, fabas lobas e nichela, respectivamente; saíndo a muña fóra impulsada por un ventilador. O gran era recollido en sacos, pero aínda se había de espallar sobre os sabos na eira para que quecera ben e perdera toda a humidade co fin de gardalo ben seco na hucha.

Despois de cada tarefa facíase a festa. Na casa do Golpe gardábanse as cacheiras dos porcos para o día da malla e cocíanse varias fontes de cachelos para acompañalas, regándoas con viño tinto e augardente.

Os tempos foron traendo innovacións e a mecanización e os sulfatos contribuíron a mellorar as tarefas do agro, pero tamén a borrar da vida dos pobos as tarefas colectivas e toda a socialización e a cultura que as acompañaba.