Foi no remate do mes de maio do ano pasado. Era a festa do Galo do Curral en Vila de Cruces. Coma un de tantos, de centos e centos máis, eu concorría a escoitarte á sombra da cubrizón artificial da praza. Sobre a grandura daquel estrado -onde actuarían pola tarde as bandas de Merza, Santa Cruz de Ribadulla, Arca e Meaño- estabas ti, inmensa Lucía. Ti máis Chema Purón coa guitarra, sen outos adubios nin acompañamento mais ca unha melodía pregravada. Ti cantando a extraordinaria composición de Castelao:
Están as rúas chorando
por un amor que morreu.
Están as rúas molladas
de tanto como choveu.
Lela, Lela,
Leliña por quen eu morro,
quero mirarme
nas meniñas dos teus ollos.
Non me deixes
e ten compasión de min,
sen ti non podo,
sen ti non podo vivir.
Dame alento das tuas palabras,
dame celme do teu corazón,
dame lume das tuas miradas,
dame vida co teu doce amor.
...
Sobrou todo o anterior de antes de ti. Sobraron os mariachis, que precediron e, incluso, outros precedetores, anteriores de antes. O teu vizo, a tua voz quedou cravada nas almas e no aire de Vila de Cruces. Os ecos dos teus cantares, especialmente de Lela, aínda resoaban na media tarde cando empezaron a subir ao estrado os primeiros músicos das bandas, que concorrían ao certame (unha mágoa, non estaba a de Sober nin, polo tanto, Raquel, da Casa Arias, de Proendos, co seu saxofón)..
Pensei eu, daquela, por que ti, Lucía, tiñas que estar alí, na soedade dese escenario, cantando entre o barumbio do ateigo da ancianidade faladora, que fervera, en oído mal educado, coa música do mariachi atroador e descomposto. Son, serán, digo eu, males afeitos dende a nenación. Pero ti, Lucía Pérez, do Incio, soubeches dár lección de voz e de profundo sentimento, e fuches penetrando, coma orballo miúdo, nos corazóns da praza. E alí quedou a outra face da Galiza, que agochan estupidamente, os máis altos, sonoros e senlleiros programas populares, que presentan unha sóa parte da terra profunda; profunda e apartada pola deixazón culpable criminal e patricida, dos que só se aproveitan da profunda para medrar, medrando os seus negocios, tendo por baseamento un home, un voto (as mulleres tamén, que nesto non hai distingos). E despois vén o alcacén, a miseria, o desconsolo e o desagarimo: almecéns de vellos sen sostén, soedades en desconsolo e a abandonación total; relo baldón; tellados fríos, asaño e desafecto ata a morte anónima.
Que o fin da vellez, co óbito, representa unha misérrima pensión mínima acuartelada e uns xenéricos de menos, decretados indiscriminadamente.
Mais, que aguanten, se é posible, catro anos, que de catro en catro teñen importancia aínda que sexan vexetais sen descernimento, nin memoria, nin sentido, nin palabra, nin escrita. O caso é que entre a papeleta en correo legalizado, ratificada, sen sábelo, coa pegada dun dedo artrósico, temblador e agonizante.
Despois do escrito (ao que non chegarán nin os meus ben amados, nin os meus malditos) sigo contigo, Lucía.
Alégrome que vaias a Düsseldorf. Que ti, Lucía Pérez, de Goo, O Incio, con catro discos gravados (o último íntegramente en galego) segunda clasificada no festival de Viñas do Mar, no 2006; loitadora, nacida ao celme dos pés das serras, meceres ir a Düsseldorf. Mereces un impulso definitivo (non exento de grosísimo e ardoroso labor) unha subida no escalofón, para intentar coller a estrela das estrelas. Creo que non esquencerás a Goo nin O Incio. Alí mamaches os principios e estes non se borrarán no medio do balbor dos novos eidos que se che poidan abrir. Case todo e principiar, ata o fin. Mais se levas a Lela sempre contigo, contigo irá Galiza, Goo e O Incio.
Esta noite están por aquí, onda a miña ventá, unha banda de estorniños que, monocordes, na súa monotonía cantadora, vanme facer escribir cousas que esta noite non quero.
Aquí tratei, Lucía, de explicarche con cariño, a miña alegría, a miña consideración e o meu aprezo a tua persoa e ao teu extraordinario quefacer.
Outro asunto será O Incio que andei por moitas veces e do que escribirei noutra noite calquera, con estorniños ou sen eles.
Case concluio comentándoche que (ben o sabes) Düsseldorf é a capital do estado (Busdesland) de Renania do Norte-Westfalia, Alemaña. Xa ves, Lucía, escribo estado, e está ben escrito. Non pasa nada. Se, polo contrario, llo aplicase a Galiza, tampouco ocorrería nada (que o ser insinificado ten as súas vantaxas) pero, cando menos, alguén poría (poidera ser) un pequeno punto de chamada ao separatismo e ao rachamento. Vaia, vaia!.
Sen comparar, porque O Incio e Düsseldorf son incomparables por natureza, cando che conten que o Rhin é astronómico, dí que O Incio ten (entre ríos e regueiros) 27 veas, vintesete ríos, un deles, O Cabe (o Chalibe romano) que se non ten redondas de ouro agora, é porque os distintos invasores, ó invadir, esquilmaron, e deixaron o río sen posibilidade de oureadas areas.
Que se en Düsseldorf naceu e viviu (parte da súa existencia) o grande poeta Heinrich Henine, no Incio (nunha das do Mao) naceu Marica Campo, que no Incio viviu e escribiu Anxel Fole, que no Incio vive, en Castelo de Somoza, o gaiteiro e artesán, Rubén González, o mellor fabricante de palletas do mundo.
Di, que se en Düsseldorf hai unha cervexa fermentada primorosa (a Altbier) aquí temos a Estrella de Galicia. E dí (sen perdóns de ningunha clase) que no Incio está a crianza do porco celta, baixo da tutela presidencial de Carlos Gallego, de Goo.
Que se Düsseldorf celebra famosos antroidos, no Incio temos o baile de Santa Lucía, tan ancestral, que se perde nas memorias. E o Oso de Salcedo, en Salcedo, Pobra do Brollón, que cadra ao par, e que é esmerado e divertidísimo.
Que se en Düsseldorf hai una rúa tremenda por bonita, con non sei cantos centos de establecementos hostaleiros, no Incio existen, polo menos, vinte hórreos, dezaoito muíños e dez pombais de marabilla
e Foilebar, onde se come mellor ca rillaban os cregos.
E se che dín que na capital do estado de Renania do Norte o aire relixioso é diverso, ben sabes o que contestar: no Incio, para seres bons e decentes, os que o son, non fai falta ir á misa (nin en solto nin en domingo) nin ter relixión.
E se che dín, se che dín
Se che dín. Dí que O Incio ten configurados imposibles de repetirse. E acabouse.
Si, acabouse. Pero para que vexas, que o que se dixo en tempos moi atrás, das vidas, das terras e das almas, segue vixente, dispóñoche un poema do grande Heinrich Heine:
Os teceláns de Silesta
Silenciosos sen fe, non brilla o pranto,
daqueles homes que nos ollos secos,
rinchan nos seus dentes fúnebres cantigas.
Diante do tear, sentados, van dicindo:
Vella Alemaña, teu sudario xeado
xa tecen na sombra os nosos dedos,
e no tecido vil, os beizos misturan
de maldición e cólera os ecos.
Tecemos! Tecemos!
Maldito sea o Deus dos ditosos,
ao que erguemos míseros acentos,
da fame horrible nos eternos días
e nas xeadas noites do inverno.
En van na súa piedade a fe puxemos;
el vendeunos, burlados; pobres necios!
Tecemos! Tecemos!
Maldita sea o rei, o rei do rico,
o cal en van, de amargura cheos,
misericordia e compaixón pedimos:
Do noso peto ruín a última soldada,
que arrincou con avideza, e agora
ametrállanos coma cans pequenos.
Tecemos! Tecemos!
Maldita a nosa patria tamén sexa,
a nosa patria alemaña, onde o ceo
cobre tan só aprobio, mal e infamias,
onde ao abrir os seus pétalos ao vento,
mírrase a flor e somentes viven
a lacería, o engano, o vilipendio.
Tecemos! Tecemos!
A lanzadeira voa, o tear renxe;
días e noites, sen parar, tecemos,
vella Alemaña, teu sudario xeado
xa tecen na sombra os nosos dedos,
e mesturados os nosos labios ó tecido,
da maldición e cólera os ecos.
Tecemos! Tecemos!
(Heinrich Heine)
Se onde se le Alemaña se pon outro nome calquera (Galiza, por exemplo; O Incio, por exemplo) paréceme a min que se trata de aquí, de agora, de hoxe mesmo. Actual, nídio, presente todo. Todo nunha pura metáfora.
Eu ía compoñer algo para ti, Lucía, mais despois de Lela (de Castelao) e de Os teceláns de Silesta (de Heinrich Heine) non son quen nin pola vía do apremio.
Canta; cántame, Lucía, que me tolean os estorniños.
Toléanme e vou desvariar. E coma o paxaro Pica Pinos, podo revirar polo carreiro da Energía Eléctrica De Otros Tipos, polas Promocións Inmobiliarias e pola Compra Venta De Bienes Inmobiliarios Por Cuenta Propia.
E que hai persoas, con tantísimas ocupacións e labourosos negocios, que non sei como lles queda folgo para ter o aire amarrado por todo un territorio de menos de cento cincuenta metros cuadrados. En cada eira, un asexador; en cada porta, unha orella. Sen que ninguén, no seu respiro, poida respirar sen ter permiso, ou, cando menos, o enteirado.
Dunha das dez necrópoles do Incio, calquera noite ou madrugada, erguerase a voz antiga, vella, rexa, forte e clara dunha muller (¿será muller?, será porque vai ter que ser meiga) que dirá: acabouse o couto!. Non hai máis!.
E acabarase; se acaba, e non principia outro medioevo de vinte anos máis.
Canta; cántame, Lucía, que me desarreglan os estorniños!
Contigo, en Düsseldorf, o 14 do achegado maio, van cantar Goo e as súas aldeas, Goo, Lebaste, A Pereira de Arriba e Mosteiro, e as demais aldeas e parroquias en conxunto: Castelo de Somozas, Bardaos, Covela, A Cervela, Foilebar, Eirexalba, O Hospital, a Cruz do Incio, Laiosa, Noceda, Pacios, Reboiro, Rendar, Rubián da Cima, San Pedro do Incio, San Román do Mao, San Salvador do Mao, Santa María do Mao, Santa Mariña do Incio, Santalla de Bardaos, Sirgueiros, Toldaos, Trascastro, Vila de Mouros, Vilarxoán, Vilasouto e O Viso.
Todo o Incio; a Galicia toda, contigo. E seguro que a viguesa Eva Carreira Silva (outra voz maxistral coa interpretación de Lela) cantará a capela, facendoche coro polo baixo.
Así que canta, Lucía. Canta en Düsseldorf e gaña. Gaña os corazóns dos eurovisivos, que é o que importa. O posto no que quedes terá un tanto de vértola política, do azar, dos intertrocos e dos préstamos, e dun sen fin de intereses inimaxinables.
Eu, que deica o de agora non o fun, serei, ata pasar o 14 de maio, un eurovisivo afervoado.
Lela, Lela,
Leliña por quen eu morro.
Quero mirarte
nas meniñas dos teus ollos
Lela, Lela
Sen ti no podo,
sen ti non podo vivir.
Un desgarro de amor na voz tua, Lucía, que cando a cantas, pollense en pé, en tirabuzóns encrecholados, ás ondas de todo o mar de Rianxo.
No Incio, calan os ferreiriños e os pica pinos, erguen a testa as arxilas ardorosas e o Río Mao, coas augas diverxentes, queda en quietude para te escoitar.
E logo, o Mao ficará asombrado e estremecido nunha impresionante galvana de amor, enteiramente mollado en lágrimas de río.
Na Pena da Escrita, en Rendar, o eco da tua voz repetirá sen fin:
Lela, Lelaaaa
Sen ti non podoooo
Sen ti non podo
, vivirrrrrr
