O mestre

A pesar dos golpes recibidos, aínda se mantiña en pé. As primeiras luces daquel vinte de agosto asomaban xa detrás das penas megalíticas das Penas de Rodas dándolle un aspecto fantasmal á escea. Era un mozo -quizais non tiña aínda cumpridos os trinta anos- alto, enxoito, vital.

Sacárano da súa casa, preto de Rábade, a media noite. Desde entón, un calvario que o levara por non sabe ben cantos lugares peregrinando para purgar supostos agravios por varias casas poderosas da comarca. En todas intentaron que pedira perdón, que se arrastrase polo chan pedindo clemencia. En todas mantivo o porte altivo e o silencio, aguantando case sen pestenexar os couces, os insultos, os culatazos... silencio relativo porque de vez en cando besbexaba unha plegaria.

Ríronse del, ateo declarado, pensando que agora que vía chegada a súa hora derradeira acodía á fe como remedio dos seus males. Pero ninguén entendeu o que o mestre da escola de Vilatardade dicía cando máis era agredido. Nin lles preocupaba demasiado.

Para sacalo da súa casa xuramentáronse varios dos "damnificados" polo seu traballo. Varios homes bos e crentes da comarca, que se sentían afectados polo seu traballo destrutor na educación dos nenos. Non se axustaba ós plans vixentes, non quería saber nada dos libros, menos quería saber da Igrexa, e os nenos amosaban ao volver á súa casa unha apreciable xenreira contra os curas e as cousas eclesiais, así como unha certa tendencia a protestar e costumes licenciosos inconcibibles. E isto ía acumulando nas xentes benpensantes un conxunto de agravios que aquel verán acabou por estoupar.

O verán do trinta e seis resultou ser o momento de anular todas as diferenzas. E o mestre estábao comprobando. O que non tiña escopeta levaba pistola ou navalla. Xuntáranse sete, e acudiron á casa do mestre, que lles abríu a porta sen a menor sospeita.

Cando viu as intencións dos visitantes, non opuxo a menor resistencia; deixouse levar. Amosou inicialmente unha gran incredulidade que moi axiña se volveu en tráxica conformidade. Sabía que nada podía facer. De sobra sabía como remataban aqueles "paseos" nocturnos.

Os besbexos comezaron cos primeiros golpes, como se quixese coller forza para resistir as agresións. Trouxeron consigo risas e chanzas dos agresores: Mira este, como reza!. El, que non cre en nada. Pois verás o que te agarda. Reza, reza!...

Cando levaban percorrido catro casas co prisioneiro, decidiron que xa era hora de poñer punto final a aquel "proceso", e acudiron ó lugar de As Penas, onde a soidade estaba garantida...

Alí comezou a amencer, polo que decidiron rematar de inmediato. E que fose o máis novo, para curtirse, o que lle disparase o tiro que poñería fin ó problema do mestre. Todos eran homes feitos e dereitos pero el, Xosé, con 25 anos, era o máis novo. Casara precisamente unha semana antes, e toda a noite sufrira as bromas dos demais por deixar soa á súa muller recén casada. Foi, porque o obrigaron. Levárono. Non tiña ningunha afrenta directa que vingar pero si un odio xordo, herdado, contra os do "Frente Popular", e o mestre tiña acreditada a súa pertenza e destacada militancia.

Apuntou ós ollos coa súa pistola. O mestre mirouno. E el ficou quedo, prendido daquela mirada.

O mestre seguía rezando unha ledaíña extraña ("Kant... Rousseau... Marx"..., segundo soubo despois). Non entendía o que significaba aquel extraño rezo: "Can-Rusó-Marx"... Só lle soaba o de Marx, que sen dúbida, tería algo que ver cos marxistas... O mestre repetía as tres palabras como hipnotizado, como se quixese que Xosé as aprendese... E Xosé quedou quedo, apuntando, ollando, escoitando...

Os demais botáronse a rir, dubidando que Xosé ousase disparar. Tentou facelo, pero a súa man non lle respostou. Tiña o brazo teso, a man crispada, o dedo no gatillo, pero non disparou. O mestre seguía coa súa ladaíña: "Kant... Rousseau... Marx..."; "Kant... Rousseau... Marx..."; "Kant... Rousseau... Marx...".

De súpeto, soaron varios disparos. O mestre morreu coa cara desfeita polas balas cruzadas dos que estaban detrás de Xosé. Este, non disparou. Tiña grabadas na súa retina aqueles ollos, e na súa alma retumbaban as palabras do mestre: "Kant... Rousseau... Marx...". Como se pregase ós seus deuses, pensou.

Deixárono tirado contra unha das penas, ollando ser ver a planura de Rábade e Begonte. E foron durmir o que faltaba – aínda varias horas- para a normal de erguerse. Xuramentáronse para esquecer, como outras veces. Esquecer!... Se fose posible...

Xosé conseguíu esquecer ó chegar á casa e esperar a súa muller que, medio dormida, nin sequera atinou preguntar pola súa tardanza. Gardou a pistola envolta nun hule, debaixo dun montón de esterco, na corte, desexando non volver nunca sacala dalí.

Antes de durmir de todo, fixeron o amor, violentamente, dun xeito estraño. Ela, reconcomida pola longa espera nocturna. Xosé, como se descargase a culpa, como se baleirase o inesquecible.

Seguiu habendo “paseos” nocturnos, pero Xosé non volveu participar. Quedara tan marcado pola experiencia vivida que aproveitou a disculpa da mala saúde da súa muller que quedara embarazada e o levaba moi mal, para non ter que pasar por experiencia semellante. As atencións continuas que a súa muller precisaba facían que Xosé fose esquecendo ó mestre rezador. Só por veces pasaba pola súa mente como un relampo a idea de que a súa muller quedara embarazada precisamente aquela terrible noita do mes de agosto.

Enterouse, por fin, do que "rezaba" o mestre no momento da súa morte: "Kant... Rousseau... Marx"...". E soubo que eran aqueles os seus tres deuses pagáns: pensadores ou filósofos de teorías liberadoras do home, que abrían portas ás mentes de cara a ideas novas e revolucionarias.

Cando naceu o neno, a mediados de maio, Xosé sentiuse liberado de todo peso anterior. Aínda que seguía case sen saír da casa máis que para o traballo nas terras do arredor, atendendo á súa muller que seguía con problemas de saúde.

Cando o neno rompeu a falar, os seus pais agardaron, amorosos, que a súa primeira palabra fose "Papa" ou "Mamá", pero o neno trastabellaba nunha estraña xerigonza inintelixible. Cando quería falar, escollía palabras que lle resultaban difíciles de dicir. E non aceptaba as suxerencias de "Papá", "Mamá" ou “Madriña”.

"Aauuooaa..." foi a súa primeira palabra. Ninguén soubo a que viña aquello. O neno esforzábase e volvía pronunciala como se quixese deixar ben claro algo moi importante.

Foron pasando os días, e se o neno melloraba na pronunciación, seguía sen facelo con aquelas palabras máis doadas e tan esperadas. Nin "papa", nin "mamá", por moito que llo pedisen. No canto de "pa...pa...pa...pa..." ou "ma...ma...ma...ma...", deu en pronunciar clarísimamente "ca...ca...ca..." co que a única palabra que parecía coñecer foi “cauuooaa"... Logo, si, deu en pronunciar "ma", pero non para dicir mamá, senon para unilo á monotonía da palabra única..."Cauuooma"... E Xosé empezou a entender.
Empezou a ver aquel neno con ollos diferentes. Lembrou que o mestre pronunciaba aquela ladaíña como un conxuro, como se quixese que Xosé a aprendera, como se quixese deixar constancia da súa vontade de que aquelas palabras lle sobreviviran.
O neno seguía pronunciando aquela sóa palabra, que cada vez lle saía máis matizada: "Ca-uso-ma".

Aínda que Xosé non era dese parecer, a nai levou o neno ó médico, pero este non atopou ningún defecto. Non había ningunha razón para aquela obsesión nunha soa palabra parecendo mudo para todas as demais.

Foi outro vinte de agosto... Había xa dous anos da morte do mestre. O neno tiña xa quince meses. Revoltoso a máis non poder, non deixaba a seu pai por nada.
Despois de comer, pai e fillo foron dormir unha sesta á escuridade da habitación do piso superior mentras a nai tendía unhas roupas a secar.

Xosé quedou dormido de inmediato. Entón sonou a cantinela: "Kant...Rousseau...Marx"; "Kant...Rousseau...Marx"... Acordou sobresaltado. E ó seu lado estaba o neno, mirándoo fixamente, pronunciando con voz triunfante os tres nombres que entolecían ó seu pai: "Kant...Rousseau...Marx". Dun salto, botouse fóra da cama e apartou violentamente ó neno que empezou a chorar. Baixou á corte e sacou a pistola do seu escondite. Cargouna e subiu, de novo, á habitación.

O neno seguía pronunciando entre saloucos aquela ladaíña sen fin: "Kant...Rousseau...Marx"; "Kant...Rousseau...Marx"; "Kant... Rousseau...Marx"... Xosé, esta vez, non dubidou. Apuntou a aquela cara infantil, ó seu fillo, e pechando os ollos, disparou!.

Foi tamén un vinte de agosto. O do ano 1992. A morte tardaba en chegar. Era un vello de 81 anos que vivira só a maior parte da súa vida. Xosé estaba canso de vivir. As súas noites estaban cheas de visións do mestre asasinado, coa cara do seu fillo, que danzaban sen parar nas posturas máis macabras. Decidiu que el, tamén, tiña dereito a mudar, a cambiar de vida. De vida?.

Camiñou pola estrada de Rábade ata o paso a nivel. O gardabarreiras non se fixou no vello, por ser habituais os seus paseos pola zona. Xosé agardou pacientemente a que baixase as barreiras, baixada que indicaba que o Express ía saír da estación e tardaría un par de minutos en chegar ó paso a nivel. Había un paso estreito por onde meterse á vía, sen demasiado esforzo.

Un pitido prolongado avisou da proximidade do convoy. Agardou aínda un pouco máis. De pronto, plantouse no medio da vía. Cando o maquinista se deu conta, xa o corpo de Xosé fora partido en dous polo primeiro eixo das rodas.

Foi daquela cando, verdadeiramente, morreu o mestre de Vilatardade.