Lembranzas dun seminarista (II)

Lembranzas dun seminarista de 1956: Educar para a ignorancia

O trato máis normal que no seminario de Lugo dos cincuenta se nos daba había incluír sempre a posibilidade de levar unha labazada: por falar, por calar, por durmir, por espertar… sempre había algún adulto ensotanado detrás de ti para zouparche pola mínima. En dous anos nunca sentín unha soa palabra coa que se me mostrase afecto, ese síntoma de debilidade non estaba no repertorio educativo dos responsábeis da nosa formación.
Con dez anos cometín o grave delito de encontrar unha porta que daba ao exterior e que abríndoa, cousa que estaba prohibida aínda que eu ignoraba esa norma porque non tiña conciencia de que facía algo malo, podería ver pasar a cabalgata dos Reis Magos, arela infantil onde as haxa. Había moi pouco que miña mai me collera aparte, para que non sentise miña irmá Maruxa que era máis pequena, e dixérame a verdade sobre dos Reis Magos, non é que eu non tivera a sospeita de que aqueles calcetíns ou aquela carteira da escola que vira uns días antes enriba do armario, non procedían do escaso peculio dos meus pais, pero faltábame a confirmación oficial. Cos restos da inocencia confeccionei un desexo irreprimíbel de ver pasar a Melchor, Gaspar e Baltasar por diante daquel portalón do seminario. E, era o meu sino, pilláronme. O superior, repito, un crego encargado do noso coidado e educación, fíxome regresar, non lembro a onde correspondía que fose a miña obriga estar naquel intre, a labazadas e patadas, eu era miudiño e fun o máis do camiño no aire por mor dos couces e da suspensión polos pelos das tempas. Chorei a noite enteira, o único camiño que tiña contra aquela inxustiza era o pranto que só noutro infeliz encontraría consolo e comprensión: «Os primeiros días que pasamos no Seminario, eu paseino moi mal, farteime de chorar, menos mal que me encontrei contigo que eras tan movido coma mín e fomos matando penas que ata parecía que eramos felices», escribíame hai uns días un compañeiro dos que están na foto e que era o meu amigo máis íntimo.
Alí que nos pegasen era o normal, formaba parte da metodoloxía pedagóxica. Onte recibín un correo-e dun bo amigo, outro compañeiro daquel tempo, e para que aquí non aparezan só as miñas palabras transcribo as súas: «[…] aquelas malleiras que moitos levaban. Eu teño moi presente unha na que os protagonistas eran (aqui o nome dun daqueles superiores) e ti, no chan, no medio do salón de estudos grande do Menor. Non vin unha cousa igual de patadas, golpes... unha cousa abraiante. Tampouco sei como ninguén fomos quen de protestar e de berrar: xa chega!». Que gravísima falta hai que cometer para que a un neno de dez ou once anos lle fagan o aquí descrito, non por min, repito, por castigo? Alguén é quen de xustificar este trato?
 As chaves abrían portas cando se introducían nas correspondentes fechaduras, pero tamén se usaban para golpearnos na cabeza nas filas, na capela, no comedor… e nalgúns casos ocasionaban feridas que sangraban.
Sobre de todo canto vou contando escoito dúas formas de desculpar este maltrato. Que eran outros tempos. Eran, pero a brutalidade e o maltrato infantil son actos de barbarie agora, antes e sempre. Tamén hai quen di: "agora se lle tocas a un neno vas ao cárcere”, pois paréceme ben, e din tamén que daquela o uso dos golpes na educación era o máis frecuente, pois lamento que os culpábeis, ignorantes e brutalláns, non puidesen seren denunciados e castigados como merecían.
O seminario de Lugo de mediados dos cincuenta era un fiel reflexo da concepción da educación que tiña o franquismo en xeral e o nacional-catolicismo en particular: disciplina, sacrificio, xerarquía de clase, reciedume (aguante!), man dura… e a desconfianza cara á cultura e o coñecemento. Era de esperar que aquel grupo de privilexiados (en 1956 entramos ao seminario 145 rapaces) haberían seren formados para seren elites que trazasen o camiño dos demais individuos da comunidade. E para prepararnos para iso, para darlle á xente do común unha explicación do mundo correspondente á ideoloxía do réxime, a presenza de calquera noticia do mundo exterior era obxecto de estrita prohibición (alí en realidade estaba prohibido todo canto non estaba expresamente autorizado), en particular os xornais e os libros (agás os de texto e os de devoción católica). Os tebeos eran obxecto de especial persecución. Educábannos so o criterio de que ler era un perigoso vicio que só mal producía ás nosas almas. Queríase facer de nós individuos inmunes a literatura, á arte plástica (fóra da imaxinaría relixiosa), ao cinema (só lembro ver unha película no seminario en dous anos, non digo que non houbese algunha máis, pero non había local de proxección, facíase nun largo corredor a carón da capela) ou ao teatro… O caso era atrancarnos todos os camiños de liberdade de criterio, e para iso sumistrábannos sucedáneos feitos de elementos desacitivados que nos inoculaban a xeito de vacina: ler vidas de santos, un espeluznante e truculento libro que se titulaba "Secreto de confesión” ou "Genoveva de Brabante” e pouco máis, porque non se consideraba necesaria a lectura, senón era aquela dedicada ao adoutrinamento.
Creo que máis adiante, en cursos posteriores as normas suavizábanse algo, pero eu iso xa non o vivín. E eu lía a pesar das prohibicións. Naquel tempo era moi popular unha colección de novelas (ou resumes de novelas, máis ben), previamente sometidas á censura franquista, claro está, chamada Colección Pulga, que circulaban en forma de estraperlo de libros e que tiñan as dimensións xustas como para seren ocultadas da vista dos cregos coas capas do catecismo do padre Astete. E iso era o que eu facía, non me sorprendería que a malleira no salón de estudo fose porque o crego me pillase lendo, poño por caso, Envidia ou La barbería relatos ambos de Miguel Delibes e que foron publicados nesa colección. Pero tamén lembro o terror que o confesor metía na miña alma infantil cando lle contaba as miñas faltas neste sentido: ler era o mellor camiño para a condenación, lembro que me dicía que, en realidade, a causa da condenación de Lutero fora a lectura,que precipitara (esa era a palabra) a súa alma ao inferno. E aquilo atormentaba a miña alma: se quería ser santo, o mellor camiño era a ignorancia.
Espero non ter que poñer en cada post que calquera outra valoración dos feitos que describo é tan lexítima coma a miña, mais hai dúas cousas que non teñen volta de folla: os feitos son tal e como os describo e a min afectáronme amargamente.


Extraído do blog de Xabier P. Docampo http://www.xabier-docampo.net/