William Wordsworth e Samuel Taylor Coleridge, os poetas ingleses dos lagos que, entre verde e vizosa vexetación e multicor e exuberante inflorescencia, introduciron o Romanticismo na Gran Bretaña coas súas baladas líricas publicadas en conxunto, fascináronme vitalmente por unir a súa utópica mocidade revolucionaria á capacidade de convivir e de colaborar creativamente respectando a diferenza. Foron, pois, tan imprescindibles referentes na miña natureza vitalista e convivencial como os propios camiños e amarelles evocados por Wordsworth ou como os mesmos reiseñor e albatros cantados por Coleridge. Acaso por iso tendín sempre a compartir en Inglaterra o reconfortante esplendor sobre a herba e a consoladora gloria das flores dos que fala Worsdworth en diálogo con Coleridge na súa "Ode: Intimations of Immortality from Recollections of Early Childhood", pois aínda que nada poida devolvernos a pasada apoteose, o certo é que a súa beleza perdura a través da lembranza: "Ti que comentas con todas as flores de Inglaterra / os secretos murmurados polos animais silvestres, / a quen alimentas con entregado amor e con entregada froita, / encarnas a persistencia das curvas sen fin / polas que pende e perdura a vertixe da vida".
Frecuentou tamén a lectura de Wordsworth e de Coleridge o poeta amigo José Ángel Valente, grazas a quen precisamente tiven eu o inmenso pracer de frecuentala en moi variadas edicións e linguas na súa propia biblioteca persoal, custodiada dende a súa morte na Cátedra de Poesía e Estética José Ángel Valente que dirixo na Universidade de Santiago de Compostela. De feito, Valente inspirouse na citada oda de Wordsworth para escribir descarnadamente o seu poema "Intimations of immortality from Recollections, etc." e, respondendo a un cuestionario sobre os seus sete libros de cabeceira, situou a poesía de Coleridge xunto ás de Homero, Juan de la Cruz, Hölderlin e Rimbaud, sen esquecer a Xénese bíblica e o evanxeo segundo Xoán. Valente sentíase literalmente lido, enxendrado ou inventado por estas obras, ou, tal como el mesmo precisou, feito do seu espírito e da súa carne, materias nas que, como o poeta metafísico inglés do século XVII John Donne, a quen el mesmo traduciu, non establecía escisión. E non estraña tampouco que tamén traducira Valente ao romántico John Keats, con quen compartiu ata a súa final cima do canto o transcendente emblema do reiseñor, ave que así mesmo elevara á epifanía a poesía máis holística de Coleridge.
Mais de Coleridge non só frecuentei a poesía, senón tamén a súa Biographia Literaria, ensaio igualmente referencial para Valente, que moitas veces lin e relín no acolledor espazo da Cátedra que leva o nomedeste, situado no máis alto da biblioteca da Facultade de Filoloxía da Universidade de Santiago de Compostela, mentres me parecía ver e escoitar chover no inglés distrito dos lagos a través das grandes fiestraxes do recinto, transcendente como a poesía de Mandorla e transparente como a poesía de El fulgor. Ademais, lector lacustre, lin e relín por tanto con especial fruición a estes poetas lakistas preto do lago do Auditorio de Galicia, cuxas augas parece custodiar a estatua surrealista Retrato póstumo de Asurbanipal do meu así mesmo tan admirado amigo Eugenio Granell.
A densa Biographia Literaria de Coleridge, que sempre me pareceu máis teoría que biografía e máis filosófica que literaria (por algo se di nela que ninguén foi gran poeta sen ter sido ao mesmo tempo profundo filósofo), entronca directamente co pensamento alemán, do que o autor se empapou na propia Alemaña, a onde viaxou con Wordsworth. Viaxar en viaxe integral supón non só o encontro intelectual coa alteridade senón o reencontro reencarnado coa identidade: así o sentín nos vellos Colleges de Cambridge, pentimento de tantas sensacións e palimpsesto de tantos pensamentos, fundindo os meus pasos cos do terreo Wordsworth no St. John's College ou cos do ultraterreo Coleridge no Jesus College, onde cada un deles se establecera na xuventude.
Mais a miña persoal aproximación á epifanía tivo lugar aloxado eu no acolledor Christ College con motivo de participar nun congreso universitario cambrixense xunto a Adina Ioana Vladu, que se desenvolveu á beira do precioso estanque do tan florido campus do Robinson College, preto da moderna biblioteca da University of Cambridge. Sorprende que o novelista Colin Dexter, creador do inspector Morse e alumno do labiríntico Christ College, non situara neste as súas intrigas detectivescas, que máis ben ambientou nos Colleges de Oxford.
No Christ College, tras atravesar os seus vetustos patios cubertos por esplendorosas glicinias e os seus florais xardíns gozados por epicúreas abellas, cómpre que pasar por moi diversos espazos de moi diversas épocas para chegar ao luminoso e simbólico ático asignado como residencia. Así, para ascender a tal morada cómpre penetrar por un longo corredor cheo de vellos gravados e de antigas fotografías da máis granada intelixencia mundial, incluíndo ao poeta John Milton e ao naturalista Charles Darwin, ambos estudantes neste College, respectivamente, nos séculos XVII e XIX.
Do autor do utópico poema sobre o paraíso perdido consérvase memoria da súa frecuentación da sombra dunha grandiosa moreira arbórea de máis de medio milenio que aínda produce deliciosas amoras, dun cor vermello e negro que pasa polo púrpura, dignas en efecto dun paraíso perdido ou do seu nome de orixe latino-xermánica en inglés: mulberrys. Do autor da teoría da evolución e da orixe das especies naturais exhíbese a súa efixie nun nobre medallón colocado na entrada e a súa figura completa nunha escultura hiperrealista situada nun xardín central, así como se conserva musealizado un seu antigo cuarto, polo que resulta ser unha compaña cognitiva tan constante como leccionadora: "Abrazados pola apoteose enredadeira do amar e do saber. / Prendidos da gateira glicinia que amante gabea en nós. / Atravesados polo corredor do coñecemento proteico. / Ti bebes o leite azul do teu paraíso / e eu bebo o zume branco do meu edén".
Gustaríame ter a capacidade e a paciencia poéticas de Tennyson, cuxo busto acabo de ver na Wren Library do Trinity College de Cambridge, ou de Browning, a quen por certo estou relendo aquí, para escribir un monólogo dramático de Milton percibindo o paraíso perenne nun instante utópico ou outro de Darwin albiscando a evolución da natureza nun momento mutante, máis alá do bosque deste College. Impresionado polo poder revelador da imaxinación, escribín na miña mocidade un conto no que mencionaba un onírico microrrelato de Coleridge que Borges incluíu en El libro de los sueños: "Se un home atravesase o Paraíso nun soño, e lle desen unha flor como proba de que estivera alí, e se ao espertar encontrase esa flor na súa man... entón que?". Pois ben, esa proba definitiva e irrefutable que eu buscaba na miña xuventude literaria atopeina no cume da vida nos Colleges de Cambridge: "O paraíso nunca está perdido. / As especies foron sempre infinitas. / Ti me ofreces a amora da existencia / sobre o xardín das delicias diversas / que nacen da escuma das augas da vida / afluíndo múltiples ao teu corpo radiante / e fluíndo múltiplex na túa mente lúcida".
(Cambridge, 24-7-2024).
