Andragoxía
Nada tan importante para o adulto actual, e, á vez, tan pouco valorado:
Inconscientemente buscamos os camiños curtos, con preferencia aqueles que nos leven, ou que así o cremos, ao pracer e á prosperidade material, pero iso é o traxe, e non o ser. Para o ser, para a perfección do ser, e por ende, do estar, temos a Andragoxía, que é a disciplina da educación que se dedica a formar ao ser humano de forma permanente, en tódalas etapas do noso desenrolo, de acordo e conforme ás nosas vivencias sociais e culturais. ¿Que; é importante, ou non? Empézase coa pedagoxía e remóntase o voo coa andragoxía. ¡Así que, Oído al parche, pois onde estuda-la materia xa temos, de presente, tal que: Ernesto Yturralde, Félix Adam, Elys Rivas, Rafael Mendoza..., e con estes, un milleiro de estudosos da materia.
Educación permanente, auto educación: O feito educativo é un proceso auto xestionado que actúa sobre os humanos ao longo da nosa vida, porque a nosa natureza permite que podamos continuar aprendendo sen importar, ou pouco, a nosa idade cronolóxica; concretamente, mentres conservemos os tóteles.
Non a vemos, e incluso pode ocorrer que non a detectemos, pero a nosa metamorfose vai con nós, a todas partes, en todo momento, que ata funciona cos outros sentidos durmidos ou adurmiñados, anunciándonos, ao espertar, un feixe de ideas elaboradas polo noso cerebro nese descanso que supoñíamos absoluto. A evolución humana é imparable, ademais de progresiva; se ten freadas e lagoas débese a que non aportamos a continuidade e mailos estímulos volitivos axeitados.
Coa pedagoxía que nos proporcionou o noso entorno infantil arrincamos, acendemos o motor persoal, e a partires diso, veña captar, recibir, experimentar, analizar, comparar, aceptar ou repudiar, unhas veces asistidos e outras de motu proprio. ¿De asistidos? ¡Andragoxía!
-.-
O zume da vida
A vida, como toda froita de zume, precisa, esixe, presión, comprensión, para extraelo, para gozalo. Sen violencia, pois as violencias esmagan pero non manan.
Chi va piano, va sano e va lontano, din os italianos. ¡Iso! Piano piano, pouco a pouco, pero tamén sen descoidos, que sempre son inoperantes. Había por aquí un refrán parecido, que non oio desde fai tempo: A vida é un ten con ten.
Se nos botamos para atrás, ou miramos demasiado para arriba, ¡adeus equilibrio, que poderá con nós a tormenta! Por iso é fundamental, básico, o auto coñecemento, primeira actitude, pero tamén aptitude, da intelixencia emocional: coñecerse, ser consciente das nosas capacidades, para saber ata onde podo desafia-los ventos. Non meterse en leas, vén a significar algo parecido.
Tampouco vale o de Auga que non vas beber, déixaa correr, porque todo require análise: ¿Por que non a vou beber? Se é nociva, vale, aceptado; pero se o fago por covardía será cousa de sopesar as miñas forzas, pois as ocasións pasan raudas, coma o vento, e mañá pode ser tarde.
No arsenal das armas defensivas adoitamos garda-la literatura, que a consideramos entretemento, pero iso é relativo pois tamén serve para espertar; ¡que mo digan a min desde aquel día no que meu pai subiu ao faiado do cuarto novo para localizar unha goteira! Así, por un ladiño, vin un feixe de libros, obviamente escondidos naquel andar no que non se andaba. ¿Por que, e para que? Ben sabía que meu pai era un perseguido do franquismo... ¡Tate, ten aí eses papeis por se volven a rexistra-la casa! Desde aquel día, cada vez que meu pai estaba ausente, ... o cativo subía a escada, e pola escada, ao burato. Para que non me visen os libros levábaos debaixo da camisa ata a palleira da herba, e alí, escondidiños por xunto da parede..., para lelos na primeira ocasión propicia! Confeso que daquela non entendía nada, ou case nada, pero aquel enigma tiraba de min, espertaba a miña curiosidade, e daquela..., daquela descubrín canto lle estorbaban ao caciquismo franquista os homes ilustrados! A curiosidade é unha das nosas catapultas, e non hai libro que non nos diga algo, algo útil, ademais de entretido. Polos libros sabemos como pensan os demais, e diso libamos se o seu néctar é satisfactorio. ¡Pero, coidado, pois os libros, coma as setas, canto máis brillantes máis velenosos!
-.-
¿Armas defensivas? ¡Todas! ¿Ofensivas? ¡Ningunha! As únicas armas efectivas son as da intelixencia, que esas si que resolven os conflitos; e cando non podamos enfrontarnos coa intelixencia, ou non sexa suficiente, veña, de présa, escondámo-los nosos papeis, como fixo meu pai! Unha retirada a tempo é unha vitoria, que iso din os estrategos.
Traémola do berce, iso é certo, pero tamén o é que a intelixencia, desde aquela soberbia da Eva, está brava, está sublevada; ¡hai que domala!
Definitivamente: Non é cousa de asustarse, pois a vida é un primor, pero tamén o son as rosas, ¡e teñen espiñas! ¡Se non as vemos, apalpémolas, de antemán!
¿Que a vida é un primor, o primor dos primores? ¡Naturalmente! Máis para ser ben vivida, con plenitude vital, precisamos afondar, palpitar, nesa sensibilidade que teñen os poetas, ¡algúns!, tal que Federico García Lorca, que era capaz de sentir, coa súa, a dor allea: Me duele la tierra y los hombres, la carne y el alma humana, la mía y la de los demás, pues son uno conmigo.
A propósito, ¿como andamos de sensibilidade, imos a mellor ou a peor? ¡Uf, que subxectiva é esta análise! Claro que na nosa civilización tiñamos unha norma ben definida: O meu benestar acaba, termina, onde empeza o dos demais. Pero xa non se di porque a valoración, o punto de referencia, o meu benestar fíxose moi esixente, e iso vai en detrimento do seu contrapunto.
Vexo acotío certos indicios un tanto contraditorios:
. Se che preguntan por unha rúa, rompen a facelo antes daquel tradicional Perdón por paralo, ou Bos días..., etc.
. Se subes ao bus non sempre che deixan un deses asentos reservados.
. Tamén escasea aquel Pase vostede, vostede primeiro...
Mais non quero pensar mal, que igual é, simplemente, porque a xuventude ten présa; e ademais está cansada: de estudiar, de buscar traballo, dos desprazamentos urbanos, das descortesías e demais desconsideracións do seu próximo...
Indo, volvendo ao principio, aos principios: Xesús, o noso Mestre, implicouse ante todas e cada unha das necesidades coas que se atopou naqueles días, así que está claro: só temos que imitalo en canto nos sexa posible; en todo o que estea ao noso alcance, por suposto.
-.-
¿Así que somos andragogos de nós mesmos?
Efectivamente, pois, ademais dos instrutores externos, témonos a nos mesmos como..., ¿pasantías?
Pasantías, e non gratis, pois todo se paga, dun xeito ou doutro. Temos o caso dos pecados, que sempre levan consigo a penitencia, tarde ou cedo, visible ou invisible. Dito doutro xeito: Non hai acción sen reacción, apreciémolo ou non.
Malcolm S. Knowles, (1913-1997), considerado como o ''pai'' da Educación dos Adultos, introduciu, popularizou, a Teoría de Andragoxía como a arte e maila ciencia de axudarnos aos adultos a aprender. Consideraba que necesitamos ser participantes activos no noso, propio, aprendizaxe; e para iso sinalounos dúas vías, que en definitiva son dúas metas: motivar para aprender.
Algunhas ideas do que podemos, e debemos, facer:
-Un certo automatismo, ou iniciativa, preocupándonos e tomando interese polos temas nos que nos sintamos máis frouxos, redondeando e globalizando a nosa cultura. ¡Funcionar como policías de nós mesmos, indagando os nosos fallos!
-Especializarnos en buscar recursos, fontes informativas accesibles e intelixibles. Se podemos apoiarnos nos idiomas de países do noso entorno cultural, mellor que mellor. Elemental é non deixar pasar ningunha verba, oída ou lida, sen documentarnos do seu significado. A este propósito relatarei unha anécdota persoal: Cando se casou un primo de meu pai, preguntoume que me apetecía da súa viaxe á Coruña, en lúa de mel. Eu víralle ao Mestre de Maxide un libriño pequerrecho, un Iter, de peto, que o consultaba discretamente, case escondéndose, ¡e iso lles pedín a Daniel! Cheguei a memorizalo, case por completo, pero isto tróuxome malas caras: as que lles vía aos compañeiros da escola cando eu utilizaba verbas para eles descoñecidas!
-Obsesionarse polo por que das cousas, que niso está a verdadeira sabedoría.
-Orientación na aprendizaxe. Os estudantes adultos preferimos dedicarnos ás experiencias, aos experimentos, que nos axuden a resolver problemas inmediatos, pero esta tendencia tampouco debe limitarnos ou reducir as nosas pretensións porque xa coñezamos, máis ou menos, as nosas necesidades cotiáns, pero tras do hoxe adoita vir o mañá coas súas, infinitas, sorpresas.
-¿Motivación para aprender? Se estamos chamados a superarnos, a vivir a propia vida upándonos sobre nós mesmos na espira vital, ¿que máis motivación queremos?
Nesta evolución, nesta materia, hai andragogos persoais que nos ensinan aspectos por nós mesmos inalcanzables; e outros que actúan como tales circunstancialmente, sen coñecemento recíproco pero si con efectividade; ¡por último, sempre, nós, nós mesmos, mestres de nós mesmos!
Gústame a definición de Ernesto Yturralde Tagle: "Un andragogo é un facilitador dos procesos de aprendizaxe, orientando ao adulto, ao que axuda a construír aprendizaxes significativos". Francisco Punina Lozano redondea: "É un construtor de coñecementos e de significados, que opera sobre a base de transformar a cultura individual en comunitaria". ¡Ten/teñen razón, pois, ben mirado, non hai cultura individual xa que esta ten poros expansivos; para ben ou para mal, contaminantes.
De María Xosé Lamas: ἓν οἶδα ὅτι οὐδὲν οἶδα (Só sei que non sei nada). En "Galicia Dixital": "Iso dicía Platón, que o comentara o seu mestre Sócrates. E, canto máis aprendo, menos sei; ¡relativamente!; isto afirmamos os que nos pasamos a vida estudando, reciclándonos. Mais non por ese motivo hai que abandonar a curiosidade innata, nin deixar de fomentala en todo momento, pois representa a motivación máis básica sobre a que só habería que aplicar a maiéutica, seguindo con Sócrates ás voltas. Velaí que doado é!"
¿Entón, que; avanzamos, perfeccionámonos? ¡Sempre; e de paso, á sociedade! ¿Pero se xa estamos en fase de putrefacción, que? ¡Daquela, alerta; o dito: que somos contaminantes, xeralmente máis do medible, máis do que nos é apreciable!
Na nosa grandeza, na nosa capacidade social construtivo-destrutiva, -non me cansarei de dicilo- temos unha responsabilidade desbordante: igual empurramos cara arriba como cara a baixo, así que será cousa de advertirlle ao próximo que nos vixíe, que tome precaucións connosco.
-.- Gómez Vilabella, Xosé M.
