Viúvas de Lugo

Congreso de Viuvas de Lugo, 24.05.2025.

Eu pregúntome, e entendo que é doado que vós, compañeiras viúvas, vos preguntedes, que pinta un xornalista nun congreso galego de viúvas.

Un xornalista, xubilado ou en activo, ten que contar a historia do tempo que vive. Pois así xa entendo cal é o meu papel aquí e agora, cando celebramos o primeiro medio século da Asociación de Viúvas de Lugo que leva o nome da gran pintora Julia Minguillón, á que sinto non ter coñecido, aínda que si fun amigo do seu viúvo o escritor e xornalista, Francisco Leal Insua.

Outra razón a engadir é a miña amizade e admiración por Aurora Carro, Aurorita para os lucenses. E ter sido testemuña do seu traballo e o dos seus equipos, durante medio século, a prol dun sector, dun grupo humano, extremadamente sensible, -vulnerable, chámaselle agora- do que formamos parte miles e miles de persoas.

Hai tres dias, no xornal El Progreso, Aurorita recordaba que nos primeiros tempos da asociación, buscaba viúvas coñecidas para integralas na asociación, mesmo abordándoas pola rúa... porque xa se sabe que en Lugo, daquela, coñeciámonos todos... e se daquela querías xuntar ás viúvas, había que ir buscadas casa por casa, porque Aurora e as súas compañeiras estaban creando un mundo novo, diferente, para loitar xuntas pola casa, pola familia, pola viuvez, contra a soedade... pola sociedade, en definitiva.

Hai menos de media hora que pasamos, vindo da Catedral, diante da casa de Luís Pimentel... O noso gran poeta das cunetas, dos nenos, dos sentimentos. E Pimentel, falando de Rosalía, afirmou que "Non convén chorar máis. Ela chorou por todos e para sempre..."

Aurorita e a sua forza combativa feminina entendeu, entenderon, que cadaquen podía e debía chorar en silencio as súas mágoas, pero en publico había que xuntarse e batallar todas xuntas, polo presente e polo futuro... e pasaron cincuenta anos.

Como sería o traballo desta patrulla viudal -e permitídeme un chisco de humor- que hai arredor de corenta anos, unha mañá de domingo, na rúa da Cruz, invitou a Merce, a miña muller, a facerse membro da Asociación de Viúvas, porque toda casada é unha viúva en potencia.

Mencioneino hai un par de semanas no despacho de Javier Arias, o Delegado da Xunta, que goberna esta Casa, e ela medio se queixaba que llo tivera en conta tanto tempo despois... Non é ningún reproche pola miña parte, senón admiración diante da tenacidade, o empuxe, o entusiasmo, a seriedade, a constancia... como toda viúva que colle o ferro por onde queima, remangándose e poñéndose a traballar.

O que vou dicir agora, moi en serio, non o vai entender a xente que non queira entendelo.

Eu son viúva desde hai 73 anos. Quedei viúva con cinco anos naquela Vilalba pequena, atrasada, pechada, de 1952. Porque, parodiando a Ortega, a viúva é unha muller á que lle morre o marido... máis a súa circunstancia.

A viúva é unha muller, e as súas cargas familiares. É a muller e os seus fillos. E o seu presente de viúva comprende esa circunstancia, máis a perspectiva de futuro para os seus fillos.

Aurora é viúva con familia ampla; foi viúva con familia numerosa, e da mesma maneira que a nosa fe nos indica que os sacramentos imprimen carácter, a viuvez -perdón se é unha herexía- é un sacramento doloroso que hai que ser moi forte para sobrelevar.

Aos que traballamos na radio parécenos que nas letras das cancións temos dalgún xeito como un código de conducta, como un novo testamento, como un remedio para segundo que clase de dores. E lembrando os meus tempos de radio, véuseme á memoria unha canción de Mercedes Sosa titulada "Cuanto trabajo", que di:

La vi quedarse sola / De par en par abierta / La puerta de los años / La vi saberse bella / La vi quedarse sola / Con cuatro hijos a cuesta / La vi doblar despacio / Su soledad derecha / La vi meter el hombro / Sin bajar la cabeza / Y colocar sudores / Con nombres y con fechas / La vi quemar el agua / La vi mojar el fuego /
La vi crecer las manos / Velando nuestros sueños / Mi madre fue mi padre / Mi voz y mi alimento
e a tremenda conclusión, o tremendo estribillo, que proclamaba:

Cuanto trabajo para / Una mujer saber / Quedarse sola e envejecer
Olga, unha compañeira de traballo nos anos que estiven no concello de Lugo, agora viúva, daquela (hai corenta anos) muller nun mundo político de homes, proclamaba: "Yo soy muy hombre"... nunha igualdade innegable que todos sabemos o que quería significar.

Con esa mesma significación, eu dígovos aquí, agora e sempre, que "eu son moi muller" e non só por saber poñerme no voso lugar senón porque mulleres foron as que me ensinaron a vivir: nai, muller, filla, netas... porque os fillos de viúvas, viúvas somos tamén.

E antes citei a Rosalía, á que se refería Pimentel... Ela falaba de "viúvas de vivos e mortos, que ninguén consolará". As viúvas de vivos eran as da emigración -tecín soa a miña tea...- que quedaban moitas veces de por vida (matriarcado, tense dito, que somos como país; un matriarcado á forza) soas á fronte da vida.

Permitídeme que teña un recordo -tamén teño experiencia niso- para as modernas viúvas de vivos, que dedican a súa vida a criar fillos, en solitario, viuvez case voluntaria, vocación, abnegación, responsabilidade, heroicidade.

Estes cincuenta anos poden ter pasado como un suspiro longo, ou como unha eternidade. O mundo cambiou de xeito que non é recoñecible. Non sei se vós cambiástedes o mundo, ou sostivéstedes o mundo... Pero para moitísima xente, se non fósedes vós, viúvas, non existiríamos...

O evanxelista Mateo fala de que os cristiáns estamos chamados a ser a "luz do mundo", pola influencia positiva e reflectir o amor polos demais. Vós sodes a luz do mundo para moitísima xente. Temos moi recente o xigantesco apagón sufrido por todo o país, que nos deixou de repente inermes, desconectados, cegos... Se a vosa luz se apagase, o noso mundo non podería entenderse; non seríamos quen de saber vivir sen vós.

Cincuenta anos pode parecer unha eternidade ou un suspiro. En ese tempo, cambiástedes o mundo; déstesnos un mundo; déstesnos a vida...

No nome do mundo, grazas; no nome da sociedade, grazas; no nome de todas as familias, grazas; grazas especiais no nome dos que somos e nos proclamamos viúvas, dos que aspiramos a ser moi mulleres -fortes, resistentes, loitadoras- ... que aprendemos a andar polo mundo alumeados pola luz que en todas vós resplandece.

Co meu respecto, coa miña admiración unha fortísima aperta de viúva para viúvas. E o meu aplauso.