Reflexións do meu amigo Balbino acerca de...

O turismo e a turismofobia
Xa comentei que a Balbino, o meu amigo da infancia, gústalle viaxar. E agora que xa ten uns anos é moito máis doado atopalo en calquera cidade de Europa que na súa propia casa, na que para o tempo xusto para preparar unha nova viaxe e facer as maletas. E por iso mesmo, por esta afección a recorrer o mundo, o home non termina de comprender esa actitude que adopta algunha xente rexeitando o turismo como se se tratase dunha praga contra a que temos que loitar.
Hai algúns anos víronse por certas rúas de Santiago carteis que advertían dos danos que trae consigo o turismo. Mesmo hai quen clamaba que os turistas estaban a destruír Compostela. Tamén puideron verse pegatinas nas que dicíanlles aos visitantes: 'Tourists go home', que é un xeito bastante pouco afortunado de pedir a esa xente que liscase de aquí. O curioso é que os que se manifestan deste modo non se privan logo de viaxar, todo o contrario. Balbino ten atopado a moitos deles en bastantes cidades e pobos do estranxeiro, seguramente porque pensan, e con razón, que eles non amolan á veciñanza deses lugares, eles non comen, non fan ruído, non mexan... en fin, que están feitos doutra pasta.
Pero o certo é que esta actitude ante unha actividade económica que é fundamental para o noso país, e da que gozamos moitos de nós, vén de lonxe. Hai xa moito tempo que Balbino acudiu a un congreso de cidades históricas no que coñeceu a un sabio profesor da universidade de Córdoba que afirmaba, todo campanudo, que "o patrimonio non se fixo para ser visitado" e que "están a converter ás cidades históricas en parques temáticos", fraseciña ben pouco orixinal que todo o mundo no congreso repetiu como papagaios. Pero nestas apareceu o meu amigo e comezou a súa intervención dicindo:
“Estase a afirmar aquí que o patrimonio non se fixo para ser visitado. Pois ben, eu veño dunha cidade que recibe peregrinos dende o seu nacemento e que construiu a que era no seu tempo unha das meirandes igrexas da Cristiandade para recibilos, porque se só estivesen a pensar na poboación que tiña Compostela no século XI seguramente chegaría con erguer unha capela. E esto mesmo pode dicirse da praza de San Pedro en Roma, do museo do Prado en Madrid ou da Torre Eiffel en París."
Non é preciso engadir que o sabio profesor de Córdoba cortou de inmediato a intervención de Balbino e non lle deixou falar de novo. Xa se sabe que hai algúns que non soportan que se lles leve a contraria. Pero, gústelle ou non ao fulano de Córdoba e aos que andan por aí berrando 'tourists go home', o certo é que Santiago naceu en torno a unha tumba que atraeu visitantes dende o século IX, que levantou unha fermosísima e gran catedral co fin de recibilos a todos e que mostra nas súas rúas -a praza de Praterías, a rúa Acibechería ou a rúa Concheiros- que boa parte da súa actividade económica xirou en torno a este turismo relixioso. Por iso me temo que aqueles que din que os turistas están a destruír a esencia da cidade non terminan de comprender que a esencia de Santiago está en que é unha cidade nacida para recibir xente de fóra, xa sexan peregrinos ou estudantes da súa universidade. E cando os forasteiros faltan, a cidade está morta. Eu mesmo puiden comprobalo os primeiros días que permitironnos saír de casa tralo confinamento da COVID-19. As rúas do casco vello compostelán estaban naqueles días sen vida, tristes, con todos os locais pechados. De verdade é iso o que queremos que volva? Por outra banda, os que ten esta actitude tan crítica esquecen que a masificación que vemos ás veces nos lugares turísticos é consecuencia da democratización desta actividade, que antes estaba ao alcance dos máis podentes e que agora, grazas á existencia de voos de baixo custo e de aloxamentos económicos, pode ser gozada pola maioría da poboación.
Esto non quere dicir que non existan cousas que están mal e que hai que correxir. Está ben que se regulen as vivendas de uso turístico e que declaren os seus beneficios como o resto das actividades. É preciso evitar que estes negocios poidan molestar aos residentes habituais e que non causen o aumento dos alugueres ou a escaseza de vivendas para a veciñanza. Inda que aquí quero engadir que non creo que os establecementos turísticos teñan a culpa da actual crise da vivenda senón as administracións públicas, que non promoven a construción de suficientes pisos, e a insaciable Facenda do Estado, que non perdoa o dez por cento de IVE nin para a compra da vivenda habitual. Pero iso é outro cantar.
Tamén está ben que se evite que os negocios de hostalería ou de venda de recordos enchen as rúas e que desaparezan as tendas de toda a vida, as que dan servizo á poboación. E tampouco está mal que se evite, na medida do posible, a concentración de xente en certos puntos das cidades. Como se consegue esto? Aproveitando a riqueza das nosasvilas, dando a coñecer todos os seus atractivos ou proxectando rutas que leven aos turistas a lugares dos que non oíron falar pero que ben merecen unha visita. Ou dúas. É comprensible que a xente se amoree na contorna da Torre de Hércules na Coruña, pero é unha pena que os turistas non visiten a extraordinaria rede de museos da cidade. É lóxico que os que vén de fóra percorran a muralla de Lugo ou a catedral, pero deberían reservar algún tempo para visitar Santa Eulalia de Bóveda ou a Domus Oceani. E non ten nada de estraño que os visitantes ateiguen a catedral de Santiago e as rúas que chegan ata ela, pero por qué esa xente non sube á Cidade da Cultura? Precisamente estes días os responsables dese complexo andan moi ledos porque o ano 2024 pasaron polo Museo Centro Gaiás duascentascorentamil persoas, sesenta mil delas para ver a exposición "Unha vida viquinga". No mesmo período de tempo o museo Guggenheim de Bilbao recibiu un millón trescentas mil persoas. E iso que está en Bilbao, unha cidade que practicamente ningún extranxeiro visitaba antes da construción dese centro. Pero, en fin, abofé que hai quen se conforma con ben pouca cousa.