Tempo de autocracias e memorias de liberdade

Autocracia, ou cando a vontade dun só éche a única e suprema lei. En 2024 o 71% da poboación do planeta vive en autocracias e ditaduras. Hai 20 anos era o 50%. Hoxe, dos 91 países considerados democráticos, só 32 son democracias liberais como a nosa, con institucións e dereitos individuais. Hai 15 anos eran 43. Se en 2003 había 53 países embarcados no seu proceso democrático, hoxe son 18. E, o máis preocupante, se naquel 2003 só había 11 países camiño da autocracia, hoxe son 42. Números e máis números para matinar no mundo que estamos a construír, o planeta no que imos vivir. Porque vén de chegar ao trono do mundo un personaxe inquietante, Donald Trump. A gran democracia americana vira cara a unha 'monarquía' republicana onde unha soa persoa concentra os tres poderes do Estado, executivo, lexislativo e xudicial. E atemoriza ao 4º poder, os medios. Nas minguantes democracias, a aposta polo centro virou cara aos extremos. Ábrese paso unha época de antipolítica. De desdemocracia.
"¿Cómo explicar o trunfo e ascenso de tiranos e charlatáns?", preguntábase o historiador R.J. Evans diante de vintecatro perfís no III Reich. Na retina, os rostros de Hitler e Goebbels, orixe da barbarie e semente do mal. Himmler, Borman, Göering, Speer, Heidrich… na memoria do espanto. Daquela, foi quen de engaiolar a pobos enteiros como Italia, como a culta Alemaña coa cizaña do resentimento despois da humillación da I Guerra Mundial. Tamén agora pódese enganar e empuxar ao mal á xente. "Hoxe emerxen homes fortes, aspirantes a autócratas que co respaldo popular traballan para debilitar a democracia, amordazar os medios, controlar a xudicatura, afogar a oposición e socavar os dereitos humanos básicos". E alerta, case un século despois, sobre a volta dos nacionalismos populistas. E de cómo a xente, mesmo traballadores e mocidade, milita no desencanto e desconfía da democracia. Os Trump, Milei, Orban, Putin, Maduro, Bolsonaro, non son nazis. Os nazis eran militaristas, racistas e agresores internacionais, profetas dun credo racial alucinado e feligreses da relixión de violencia. Agora, o combustible do extremismo político e dos nacionalismos populistas é a inmigración. O 'outro', estranxeiro, migrante ameazan ao Pobo puro, ideal. Pero hai algo que une como vasos comunicantes a aquel fascismo co actual populismo: a decepción coa democracia. Aquí chegou para moitos como agasallo despois da 'longa noite de pedra'. Pero o seu réxime de dereitos e liberdade é tarefa sempre pendente de civismo, exercicio de cidadanía, edificio en construción.
Unha personalidade xigante e templada vén de escribir as súas memorias. Angela Merkel alerta do perigo que corren as democracias. Premonitoriamente titula as súas memorias "Libertad".