No artigo anterior falabamos da novela xuvenil 'I'm Obelix' e, en base a ela, do problema do acoso escolar. Das vítimas e vitimarios, dos que pecan por acción (actuando como protagonista ou secundarios) e dos que o fan por omisión (deixando facer).
Agora, quero determe nesa gran mentira (con maiúsculas) do falso compañeirismo (de non ser delator, de non acusar) que vén sendo a peor das alienacións, pois non só che
colocan nunha gaiola senón que ti te cortas as alas entregándote ao "carceleiro". Eles, os acosadores, sobreviven grazas a esa camaradería mal entendida. Por iso hai que traballar ese concepto a nivel mental, obrigando á rapazada á reflexión e desfacendo o discurso que os explota, pero tamén achegando todas as fórmulas que lles dean a seguridade de que non lles vai pasar nada, porque ninguén vai saber quen falou (ata que todos se destapen) e sexa imposible volver a repetir a situación. E o gran valor que supón o grao máximo de valentía, a denuncia, para que nunca máis o repitan estes e para que non se lles volva pasar pola cabeza a outros. Denunciar para protexer aos demais, aos que van poder vivir nun lugar seguro. Esta é, para min, a lección da novela, a mensaxe que eu subliñaría: a necesidade de denunciar, non xa por ti, senón por todos os outros e outras vulnerables. O castigo é preciso, non como vinganza senón como exemplo que servirá para non repetir e para que tampouco os demais o fagan.
Chama a atención tamén o papel das familias dos acosadores. Resulta para máster: esa manía de defendelos sobre todas as cousas, crer na súa inocencia (caia quen caia), non escoitar a pesar de saber (alá no fondo) que son quen de facer iso e moito máis, mentres repiten coma un mantra: "o meu, non". Ese retrato da nai que cre que a súa filla nunca fai mal, que sempre son os demais os que van a por ela. Despois de tanto tempo, de tantos séculos e tantos estudos e persoas expertas que falan do tema, seguimos sen saber como actuar ante os menores da especie, nin na casa, nin na escola e -moito menos- na sociedade. Non será materia de aprendizaxe?
Dá medo ver a esa rapazada resistindo sen contar o que lles pasa, para non desgustar aos pais ou porque dubidan de que os crean, chegar a facerse dano a si mesmos de mil maneiras, sentir ganas de desaparecer... e nós presentimos o suicidio como unha nube negra sobre a cabeza. Non atreverse a acusar (están ameazados), non querer acusar (son compañeiros, sempre teñen a esperanza de que mañá amañeza doutra maneira e non lles queiran facer mal). Pero, denunciar é imprescindible por el pero tamén polos demais, para que non continúen facéndollo a ninguén máis, por iso quen o fai é un superheroe (Obelix ou non). Os que pensan que son rapazadas, bobadas que hai que superar... deberían pasar polo mesmo. Todo está descrito, paseniñamente, e ben vemos que é o que pode salvar: o afecto e a comprensión da familia, os apoios que se poden buscar, o profesorado comprometido, as asociacións... e, sobre todo, que existan estruturas de seguridade coma os equipos directivos ou consellos escolares, a consellería de educación (o Estado a fin de contas) que coida da xustiza social, que evita que o mundo sexa unha selva na que os fortes atacan aos débiles e os dereitos non están á man de todos e todas.
Por todo isto as novelas xuvenís poden salvar, porque a mocidade se pode sentir reflectida, porque se poden dar conta de que o que lles pasa a eles xa lles pasou a outros, porque se eles denunciaron ti tamén podes, porque lle podes levar o libro e dicirlle a teu pai ou a túa nai e demostrar que iso está pasando, que lle está pasando a el e que este personaxe é na realidade menganito... A literatura redime porque a arte limpa pero tamén porque nos axuda a sobrevivir.
Imaxino que a esa nai que escribiu a novela (e que confirma que dende sempre é lectora) o que realmente lle satisfai é saber que ademais dunha obra para ler tamén achega unha axuda para a vida, un bastón no que apoiarse.
Cos libros sobre acoso nas mans vai ser cousa de ir ás bibliotecas, aos centros educativos e mostralos coma bandeiras, escudos contra o maltrato. Temos que rir pero non dos demais senón con eles e elas, temos que xogar pero sen magoar, temos que convivir facéndonos ben, creando bos momentos.
Ben é certo que para iso teremos que atender ás necesidades de cadaquén e tentar apoialos dende o principio para que non se convertan en seres feridos que manquen aos demais. Da violencia nace a violencia nunha roda que se non o evitamos continúa sen remedio. A frustración crea persoas que buscan que os demais tamén se frustren. Cando vemos as escenas de Gaza e o empeño en acabar coa infancia sabemos o que iso significa.
Non sei se tantos especialistas que se pretenden colocar nos centros educativos poden resolver o problema, ou se pasarán o tempo coordinándose sen actuar, ou facéndoo tarde. O que se precisa é compromiso, que ningún profesional deixe de lado o fin último da educación e o coidado das criaturas que non acabaron de medrar e precisan axuda. Esa é a encomenda!
