A Xornada Mundial dos Pobres, á que o Papa nos convoca cada ano por estas datas, é unha ocasión propicia para reflexionar sobre o posto a que estes ocupan na vida persoal, eclesial e social. Normalmente, recoñezámolo, os pobres estórbannos, están nos arrabaldes e nas nosas periferias persoais e existenciais. Non queremos ser pobres senón ricos. E os pobres convértense máis nun problema que nunha ocasión de encontro e de renovación.
Con todo, no Evanxeo de Xesús os pobres teñen un protagonismo especial. Pobres que van máis aló do seu sentido económico, ampliando o aspecto da enfermidade, os afectos, a exclusión, a falta de sentido, o rexeitamento social... María era unha sinxela doncela de Nazaret; os pastores foron os primeiros en acoller ao Mesías; a vida de Xesús desenvólvese entre os pobres e excluídos; os signos do Reino exprésanse especialmente cando "aos pobres anúnciaselles a Boa Noticia".
Porque os pobres teñen un lugar privilexiado no corazón de Deus e eles sempre son escoitados na súa oración. Como di a Escritura, "a oración do pobre sobe ata Deus" (Ecclo 21, 59). Quizais por iso, os salmos, o libro máis antigo de oración, establece esa relación estreita entre pobreza, humildade e confianza. A propia experiencia confírmame esa sensibilidade espiritual que teñen os pobres. Sen dúbida este percorrido (pobreza, humildade e confianza) convértese nun proceso evidente para a experiencia de fe.
Pero mesmo os pobres son mestres que Xesús destaca e aos que entroniza nas súas cátedras para que sexan acollidos pola nova comunidade que nace coa Pascua. Podemos pensar naquela viúva que se achegou ao Templo de Xerusalén e alí entregou como donativo "todo o que tiña para comer": desta maneira ensinounos que o amor custa, que non pode haber auténtica solidariedade indolora. Que fermosa lección! Ou podemos pensar no samaritano, rexeitado pola sociedade, que nos ensina quen é realmente o próximo e que supón autenticamente a fraternidade. Todo un mestre! E así tantas páxinas do Evanxeo que teñen aos pobres, aos últimos, aos que non contan, aos rexeitados socialmente... como modelos: a muller pecadora, o leproso agradecido, o bo ladrón...
A nosa Igrexa, ao longo dos tempos, estivo sempre preto dos pobres. Deste xeito foi signo elocuente e visible de que Deus escoita sempre o clamor do pobre. Porque o silencio rompe cando un irmán é acollido e abrazado. Desde logo que un signo da autenticidade da Igrexa é que sempre os pobres estean á súa porta, atopen acubillo nela, a sintan como o seu fogar e a súa familia. Por iso non estraña que promovese, e o siga facendo (a través da vida consagrada, sacerdotes e laicos en forma de diferentes voluntariados), innumerables iniciativas para a acollida, promoción, desenvolvemento integral de todas as persoas. Propostas que tamén inclúen o coidado da vida espiritual. Sen dúbida, a historia de amor da Igrexa é unha historia fermosa que reflicte o rostro máis xenuíno do Evanxeo.
Tamén nestes tempos convídasenos a renovar esta proximidade cos pobres, e a facelo desde unha clave revolucionaria que descobre o seu valor. É un tipo de relación que crea fraternidade porque non se fai desde arriba cara abaixo, como moitas veces nos relacionamos cos que nos necesitan, que eses son os pobres, senón a facelo nunha relación horizontal. Esa relación é a que nos permite tratalos como iguais, como irmáns, como amigos. É a que dá e concede dignidade a cada persoa. É unha sabedoría diferente que parte da certeza de que non é certo que uns dan e outros só reciben: "Todos somos dadores e receptores, todos nos necesitamos e estamos chamados a enriquecernos mutuamente" (Papa Francisco).
O noso mundo necesita unha nova esperanza que esperta cando se valora a cada persoa na súa fraxilidade. Co papa Francisco, exhorto a cada un a facerse peregrino da esperanza, ofrecendo signos concretos para un futuro mellor. Son «os pequenos detalles do amor»: saber deterse, achegarse, preguntar, prestar un pouco de atención, un sorriso, unha caricia, unha palabra de consolo, unha proposta de crecemento e maduración na fe, unha bendición... Sigamos facendo unha Igrexa pobre e para os pobres. Pero atención: "Estes xestos non se improvisan; requiren, máis ben, unha fidelidade cotiá, case sempre escondida e silenciosa, pero fortalecida pola oración".
O voso irmán e amigo,
+ Fernando, bispo de Mondoñedo-Ferrol
