Indicios filosóficos do Antropoceno (2)

Desde o punto de vista filosófico, o "Antropoceno" non está só chamado a designar unha era xeolóxica, senón que tamén cualifica especialmente a unha época implicando ao mesmo tempo o seu diagnóstico: No 1.980, se establece un interesante debate sobre o MODERNO/POSTMODERNO e o paso do concepto de PROGRESO ao de VARIACIÓN. E xa no 1.990, abordouse, noutro debate, a GLOBALIZACIÓN e a necesidade de repensar o POLÍTICO, para comprender os procesos históricos de "despolitización" e "repolitización" das distintas esferas sociais, e, a escala territorial, as interaccións sociais. Pero, na miña opinión, o artigo referido na parte (1) desta colaboración, da autoría do investigador D. Jorge Álvarez Yagüez, fai unha importante achega na historia da filosofía, no que desexo encontrar unha tendencia na historia do pensamento filosófico, que conduciu a aflorar no "Antropoceno", nada menos que cunha estrutura semellante a outra de matiz teilhardiano.

Afirma D. Jorge que nesta época a filosofía experimentámola como unha necesidade existencial. Sen dúbida, o "Antropoceno" abre espazos a comprensión do que foi o humanismo, a filosofía, a cultura en xeral e, sobre todo, ata onde nos leva a tecnoloxía, e incluso estimula a imaxinación para cavilar sobre o papel do humano; si, "cavilar", porque na actualidade pensamos con certa profundidade sobre o noso futuro no planeta Terra, precisamente nun ambiente da posible desaparición. Polo tanto, no é de estrañar que a filosofía volva os ollos ao seu pasado histórico e se preocupe polo diagnóstico deste tempo, preguntándose que é o "Antropoceno", como xa fixo Kant tamén nos seguintes termos: WAS IST AUFKLÄRUNG?, que é a Ilustración?.

Segundo o investigador Álvarez, para o xeólogo Jan Zalasiewiez (2.020) o "Antropoceno" non se reduce á constatación dos efectos "estatigráficos" que o ser humano puido producir, senón que afecta a todo o sistema Terra, que esixe para abordalo unha "multidisciplinariedade". O "Antropoceno" obríganos a reexaminar todos os conceptos relativos ao home, a súa historia, as súas ideas e á liberdade entendida como dominio da natureza, se por ISTO ENTENDEMOS, INCLUSO, O NON NATURAL. Que é o que estamos facendo, como se estivéramos na época do ESPÍRITO REALIZADO. Aquí sitúase Álvarez en clave hegeliana, que penso que hai que explicalo.

Isto non lles é nada fácil, porque en Hegel a súa "Logik" non é unha lóxica corrente, como acostumamos a entendela, senón unha ontoloxía, ou ciencia do Ser considerado en tanto que Ser algo que existe na totalidade da realidade obxectiva, que en alemán desígnase co termo "Wirklichkeit", partindo de que o pensamento debe adaptarse ao realidade, ao Ser e ao Real. Por iso os estudosos de Hegel din que o seu método non é en absoluto dialéctico, senón descritivo, porque o que existe na realidade é o SUXEITO-QUE-COÑECE-O-0BXECTO, ou o OBXECTO-COÑECIDO-POR-O-SUXEITO. É dicir, neste contexto, creo que poderíamos expresalo así: Non ten existencia independente, nin o suxeito, nin o obxecto, sen a mediación do coñecemento.

Hegel denomina a realidade en tanto Totalidade como ESPÍRITO (Geist), e na "Logik", " absoluter Begriff", "Concepto absoluto", e igualmente, "Idea absoluta" , conceptos que expresan a esencia (Wesen) dunha entidade concreta. Así que o método científico hegeliano consiste en non ter método, ou modo de pensamento propio dunha ciencia. Así resulta dos tres momentos polos que pasa o despregue do Espírito: Ser en si (Espírito subxectivo), como ser fora de si, alienado na natureza (E. obxectivo), e como SER EN e PARA SI (E. absoluto).O subxectivo é individual na natureza humana e en marcha continua cara á liberdade, en función cognoscitiva e constitúe o obxecto da antropoloxía; no obxectivo realízase a liberdade, nas institucións históricas concretas, dereito, moralidade e "eticidade", e no absoluto, como sínteses do subxectivo e do obxectivo, con toda a realidade realizada,intúese a si mesmo como arte, e represéntase na relixión, e, tamén no absoluto coñecemento de si mesmo, na filosofía.

E sigue Álvarez destacando que o "Antropoceno" significa que a natureza foi completamente humanizada, porque é o noso reflexo, a nosa acción, e fai tempo que deixou de ser "natural" , afirmando que a filosofía contemporánea está na orixe da nosa época contemporánea, e cita como intentos de reconciliación (Vesöhnung) a Hegel, Feuerbach e Marx, aos que tamén traeremos a esta colaboración.