Os humanos, as persoas humanas, somos así. Levamos en nós toda a creación. Unha parte de anxos e outra de demos, integrados, nos seres máis poderosos da natureza. No mesmo ser hai momentos anxelicais e outros demoníacos, pero tamén é certo que hai seres nos que unha das partes acaba coa outra nunha loita coma a dos arcanxos.
Hai etapas históricas nos que sae á luz o peor do ser humano, ganan os demos e o
mundo convértese nun inferno. Pasa nas ditaduras, pasou no 36 cando o golpe de estado, a guerra e a longa ditadura onde se lle deron alas ás persoas máis malvadas. Sucedeu na pandemia cando abandonaron aos maiores nas residencias sen asistencia médica nin coidados, cando os deixaron morrer (porque total seica o ían facer igual) no desleixo, "coma cans" que diría miña avoa (e nin aos cans quixeramos que acabaran dese xeito) e non se arrepentiron nin asumiron que fixeran mal. Sucede hoxe en Israel cando a escuridade vence á luz, e un holocausto vén lembrar aquel outro no que as forzas do mal investigaban como facelo peor; daquela eran os nazis, agora son os sionistas, exército e colonos que queren destruír ao pobo palestino. Sen demora, sen compaixón, sen remordementos. E os nazis, agora pásanse a este lado, porque sempre están cos que ganan, sempre co poder.
Volveu Herodes a repetir a matanza dos inocentes, porque había un escollido que acababa de nacer e que podía poñer en perigo a orde establecida. Agora, calquera meniño ou meniña palestina resulta ser unha ameaza para o inimigo, porque levan nos ollos o que viron, porque teñen a semente da historia que leva sucedendo dende que os países do primeiro mundo entregaron unha terra que non era súa, porque a inxustiza non xera paz.... Igual pasou no Sahara: non contentos coa colonización, cando marchan fano agasallando a terra que non lles pertence. Os árbitros da Historia son os inversores dos equipos deportivos, como se pode falar de xogar limpo? como podemos crer na xustiza? como podemos manter a esperanza?
Derrubar vivendas, destruír escolas e hospitais, matar meniños. Canta valentía fai falla para estas accións? A banalidade do mal igual se entende así, pero había que chamarlle a perversidade do mal, a dexeneración do ser humano, a ignominia de quen mata a quen non pelexa... porque seica a guerra é algo que queren os que non teñen que ir a ela para que pelexen os que non tomaron a decisión. Estar entre o mal vai deixando pouso, como pasou con todos os que serviron nos campos de concentración fascistas, coma pasa con todos os que nas guerras actúan esquecendo a dignidade que debería caracterizarnos.
Ás veces ganan os bos. Sucedeu cando en Glasgow, a rúa na que estaba o consulado de Sudáfrica, recibiu o nome de Nelson Mandela mentres el estaba prisioneiro no país do apartheid. Sucedeu en Londres cando o ditador Pinochet (aquel que traizoara a Allende e enchera os estadios de horror e as casas de mortos e desaparecidos) foi retido grazas ao bo facer dun xuíz español. Son golpes de xustiza poética que nos obrigan a crer na humanidade, episodios nos que toca confiar para non deixar apagar o lume, porque como preguntaba o neno ao seu pai en A estrada: "Nós, somos os bos?, seguimos sendo os bos?, levamos o lume?" É necesario que os nenos e as nenas podan verse nese lado, no dos que levan o lume e non van permitir abandonar a ninguén. Esa criatura (que camiña ao lado do pai, nun mundo que remata, e nin así quere perder a bondade) é a luz que alumea a escuridade da noite; el é o galo que constrúe o día co seu canto, é a muller que tece o futuro... se é que existe.
