-.-
14.
Pregunteille á miña Avoa, madriña de pías..., que opina das cartas de amor? "Son como rezar, que tamén se fai a distancia. Eu non puiden gozar con elas: Unha, porque, como ti sabes, as rapaciñas da miña época éramos analfabetas, na inmensa maioría; e a outra, porque, aínda que non o fose, casáronme de tan noviña que o amor estreeino..., de casada!".
Isto levoume á miña observación infantil, daquela da nosa guerra, da incivil; incivil, que non civil..., porque non foi civilizada..., que nunca o son. Aquí en Bergland había unha rapaciña que herdara moito e estudara pouco; daquela non tiñan escola pública, e seus pais seguían pensando que as mulleres, con iso de non emigrar, ou poucas, nin chamalas a quintas, coas catro regras, ademais das delas, tiñan abondo, pois..., que me daba a ler as cartas que lle mandaba un madrileño, fillo doutro veciño, ilustrado pero pobres. ¿Que pretendía? ¡Evidente de toda evidencia: herdar, para cando o licenciasen! Eu pasei moita vergoña léndolle aquelas cartas, pero, ¡pedíramo! No meu caso é ben distinto: A miña pretendida vai para Mestra...
Moita falta facedes, e non demoredes, pois aínda quedan rapazas con pouca escola, e agora os seus mozos xa non están na guerra pero si na emigración, que comeza a habela, a continuarse.
A Avoíña contoulle ao Padriño a miña curiosidade polas misivas amatorias, e el, ¡que ata sabe latín!, un bo día, a soas na lareira, ¡que é a súa cátedra!, relatoume que:
As cartas de amor teñen tanta antigüidade coma as lexións romanas, e xa non comezasen cos espartanos! Inventáronse para acurtar distancias; distancias físicas, que non das outras. A falta de papel, pergamiños. E de carteiros, os licenciados. ¿A quen licenciaban? ¡Aos mutilados, que lles asignaban unhas terriñas e catro escravos..., a xeito de pensión vitalicia!
Tamén me dixo (o Padriño), que llo oíu dicir á súa cuñada Ramona, que daquela xa estaba viúva (de Nicolás Salmerón García, avogado, farmacéutico e periodista, fillo daquel Salmerón que foi Presidente na Primeira República), e gustáballe veranear aquí, na terriña orixinal, que unha tal Virginia Wolf lle dixera (a ela mesma, cando deixou de ser analfabeta pois os Salmerón puxéronlle institutrices, así que pasou de analfabeta a tradutora de obras francesas que estiveron de texto no Instituto de Libre Enseñanza), que, "Las épocas en que no se escribían cartas..., fueron un páramo en el tiempo".
A propósito de miña tía, que a coñecín no ano 1935, e pasou polo teu Rois nun taxi de meu tío Alfonso Carrodeguas: Foi a causante do meu namoramento, pois con só verte aquel día en Lugo os meus ollos viron o sorriso e maila expresividade de miña tía, así que me dixen: "Quero ser outro Nicolás...".
Nicolás non son, ¡nin de lonxe!, pero un Xosé María que te quere de Institutriz, si, así que, disponte a ser a miña Mestra, en todo, á viceversa das que lle puxeron a miña tía,
Xosé María
15.
Ceíño... Se nos queres coñecer a fondo aos montaraces, digo, aos do Montecubeiro, aí en Lugo, na Biblioteca, teñen "A Véspera do San Xoán", de Lois do Cando, que lle foi premiada nun San Froilán. Transcribo unhas estrofas:
...
Non hay quen vaya unha ves
á feira de Castroverde,
que non lle enseñen os Puchos
q'este nome é o que teñen
sendo de Montecubeiro
os rapaciños enxebres.
I'abofé que non é nome
q'os torule nin rebexe,
por qu'asina os chaman todos
donde queira q'estivesen;
que teñen en Lugo a fama
ben ganada, de valentes,
e co pau d'unha aguillada
ou c'os puños, si se quere,
métens'entros paus sin medo
donde ningures se mete,
y antes deixan o pelexo
que deixar dous pasos eles.
E com'o boi turreón
leva regañando sempre
o coiro, tamén estoutros
sacan a cabeza as veces
sangrando com'un carneiro,
e poñenll'un trapo mentres
que se cura; d'iso os chaman
os Puchos, en Castroverde.
...
¿Que? ¡Tivo que vir un madrileño, fillo de galegos, para retratarnos, para lembrarnos que a nosa lingua estaba morrendo, pero que era traducible, así fose unicamente pola súa fonía e polas súas contraccións! E moi larga, máis para mostra..., un botón!
Rosalía era filla dun crego, seica; en Montecubeiro tivemos frades, dominicos por máis señas, así que, co especiais que somos, eu pregúntome: ¿rexería aquilo do ius prima noctis? Con estes antecedentes, eu teño que aspirar a unha deusa..., a unha Estrela!
O teu..., ¿prometido? Pola miña parte, si, desde xa,
Xosé María
16.
¡Dezaseis cartas, catro meses de noivos..., sen noiva! Se o meu fose un simple antollo, ¿verdade que xa estaría canso de tanto ouvearlle á lúa? De propósito: ¿que fas coas miñas cartas, que unhas recibíchelas en Lugo, e outras, nas vacacións, no teu Rois, nesa xunqueira tan verde que tiveches de berce? ¡Non mo digas; déixame adiviñalo!
As primeiras, aínda que fose por simple curiosidade, líchelas. Nas seguintes: ¿pasaches os teus beizos polos pregues do sobre para volver a cerralas, ou fixéchelo para aproveitarte dos meus bicos posto, e suposto, que tiven que bica-los sobres para cerralas? Despois diso, ¿tíralas, gárdalas? ¿Riste delas, ou gozalas? ¿Consérvalas para ofrecerllas algún día a unha editorial, para cultivar lectoras que se rían de min, do meu romanticismo trasnoitado?
¡Todo pode ser, pero eu, mentres, vou rezando para que esa Virxe que tedes aí na estrada de Lugo, entre Rois e Xerbolés, faga o milagre de que outra virxe se namore dun artista da madeira, neste caso dun zoqueiro! A Virxe María, sen por iso deixar de ser virxe, tamén admitiu por compañeiro de fatigas..., un carpinteiro!
Sigo contemplando as túas fotos, e levántoas ao Ceo, mesmo como fai o señor Cura cando consagra. ¡Deus bendiga ao que nos presentou, que foi como darme as chaves do Ceo! ¡Eu tamén fago a miña consagración, e non é ningún sacrilexio posto que foi o propio Deus, que lle mandou ao meu Anxo da Garda, aquel día en Lugo, que che cravase os meus ollos, que mirando para ti vise unha estrela, esa Estrela que tanto ambiciono posuír..., despois do casamento, por suposto!
Ben sei, de antemán, que terei que esforzarme, moito, para merecerte, para achegarme ao nivel das túas virtudes, ¡tan boas referencias que teño túas, precisamente polos teus parentes, e iso que din que non hai parentes que non sexan envexosos! Aquilo de que as cuñas da mesma madeira sempre fallan... Tamén me gustaría coñecer á túa madriña de pías, que mira que foi acerto, no bautizo, poñerche Estrela..., porque o es: cada sorriso teu, un raio de luz!
Non tomes a adulación as miñas cartas; se es tan intelixente como penso de ti, iso non o farás, que ben colixirás que mentres o fago, mentres che escribo, tamén podía estar pensando noutra rapaza, buscándoa, pretendéndoa, in person, co resultado máis..., máis palpable, tal que acompañándoa, collida da man, por ese paseo que tedes en Lugo dedicado, ¡que vergoña!, á Raíña máis Golfa de toda Europa. O meu vén a ser como rezarlle a Deus para que algún día nos abra as portas do Ceo; neste caso, as portas do teu corazón. Tampouco fará falta que me queiras moito; simplemente que me mires cos ollos que pos nesas fotos, que xa me aluman, que me imantan.
¿Tes unha lupa para ler as miñas cartas, para que nada che pase desapercibido? Ti espíame ben, que se algún defecto teño hoxe, de casado cunha Mestra..., depuración total! Insisto en que non quero, por agora, a túa contestación: As miñas cartas son para darme a coñecer, -insisto-, para non enganarte, para non equivocarte...; ¡xúroche que esa é a miña intención!
No interim, aos teus pes,
Xosé María Gómez Vilabella, Xosé M.
