1.- Hipólito do Matodoso
"Un curandeiro galego é un home de prima doutrina,
humorista si cadra, psicólogo sempre, que cree, de
boa fe, arrecadar poderes personales abondo para
sandar ós seus semellantes".
Otero Pedraio.
Hipólito era un home de termo medio na estatura, moi listo coa menciña e moi formal; andaba
sempre ben peiteadiño, sempre "á raia", escorréndolle o cabelo para os dous lados, mais a raia abríase para o lado esquerdo e as matas da cabeleira longa e mesta íanse sempre para a vidalla dereita; sempre, sempre, moi arranxadiño, xamais o vin cunha chaqueta vella ou cun pantalón sen raia.
O Hipólito era da Corda, de alí onde as montañas Valuras son tamén unha cabeza á raia e onde as crechas das abas escorrentan unha cara ao mar e a outra cara a Valura, alí tamén cara a Lagoa, en Cadavedo foi a súa orixe e das inclemencias e penalidades de Cadavedo colle camiño para a Chaira cando a colonización franquista entregou terras no Matodoso, alí colleu o Hipólito casa e terreo e alí mesmo tamén deixou descendencia e cumpriu coas súas obrigas deste mundo.
O que isto nos conta, tiña cinco ou seis vacas enfermas dunha corte de dezaseis, na década dos sesenta. Para o efecto, chamaron ao veterinario, que lles dixo o que tiñan as vacas era unha peste que viña de Santander, das vacas que ían ás feiras de Torrelavega, mais estas vacas eran de por aquí, galegas de bo traer, e endexamais andaran de vacacións por Torrelavega, nin por Santander, nin foran a feiras nin a mercados, nin a outras alburgadas que se lles queira engadir, mais as vacas estaban enfermas, principiaban a tremer e a axitarse e, de repente, sen máis, subíalles a febre e non se mantiñan de pé, caendo para os lados como as piras da borralla que leva o vento.
Nisto, o señor veterinario, todo hai que dicilo, home de moita fama por toda a Valura, aconsellou ao gandeiro que collese as vacas que non tremelaban e as metese nun furgón ou camión, canto antes, e as levase ao matadoiro, pero as que tremían que xa nin as podía mandar. Rematou dicindo... "si no haces lo que te digo, te sello la cuadra" e con estas, e despois de pagarlle, puxo pé na soleira.
O dono andaba desesperado. Imaxínense vostedes, cando un labrego ten todo investido na corte de quince vacas e que seis ou sete delas están, coma quen di, mortas, e as nove que restan ter que levalas ao matadoiro e que llas paguen coa metade do valor que teñen... Na Valura e noutros lugares de Galiza era moi corrente levar as vacas que podían ter enfermidades ao matadoiro de Abella ou ao de Frigsa, mais os que as recibían ben o sabían porque se as vacas entraban a nome dos labregos, tiñan un prezo moito máis baixo que se o facían ao nome dos seus tratantes.
Estando nestas, díxolle un amigo ao que chamaban Moncho
- Eu sei dun home que, se cadra, entende disto, pero non é veterinario, é menciñeiro.
E respondinlle
- Se o tes a ben, vasme por el, porque "de afogado ao río".
Ao cabo dunha hora vexo chegar a un home que chamaban o Hipólito do Matodoso que en vendo as vacas díxome "Isto é un mal moi contaxioso, vai pegar en todas elas se non atopamos rapidamente unha menciña que lles faga efecto".
- Que habemos facer, Hipólito?
- Temos que ir moi axiña a Lugo, á procura dunha menciña que eu coñezo, e ir preguntando polas farmacias a ver onde a teñen.
Para iso collemos a miña moto, acórdome ben, era unha Derbi azul de 125cc. e co Hipólito no asento de atrás, moi cerca do portaequipaxes, tiramos para Lugo.
Comezamos pola farmacia "La Salud" e seguimos por outras que tampouco tiñan a menciña que se lle pedía ata que na praza do Campo, nunha farmacia que estaba cerca dos soportais, un farmacéutico xa maior, díxonos que non a tiña pero que podía facela, aínda que ía costar moito diñeiro porque era preciso apedrar moita menciña para facer a que o Hipólito pedía.
A cousa non era cuestión de diñeiro porque se as vacas sandaban supoñía un grande alivio para a miña economía e para a miña persoa; así que, fixo a menciña requirida, pagamos e viñemos outra vez para Castro de Ribeiras do Lea. Baixamos da moto e o menciñeiro púxose daquela mesmo a inxectar a todas as vacas unha detrás da outra e con moita seguridade ía dicindo que se en media hora non se lles coñecía unha gran melloría e non se levantaban, entón si que morrían. E tal e como dixo así mesmo pasou: comezaron a levantarse, principiaron a comer e aos poucos días sandaron todas, incluso xa vendín algunhas. Unha delas xa estaba marcada coas tesoiras para levala a matar e xa non houbo que facelo.
Quedei moi contento e moi agradecido deste albeite, chamado Hipólito do Matodoso, e desde entón sempre nos saudabamos e viña tomar o café polas feiras de Castro á miña casa, froito dunha relación de amizade e benquerenza que comezou aquí e durou sempre como a raia do seu pelo que é o mesmo que dicir ata que se marchou deste mundo.
Texto: Xosé Otero Canto
Ilustracións: María Guerrero
