O 'Nietzscheanismo' na democracia española

Documentados intelectuais, como por exemplo Savater, abordaron esta temática en traballos moi zumarentos, e aí encontraranse vostedes, os lectores, con proveitosos contidos, que eu non lles podo ofrecer, senón só facer unha breve referencia ao final. Non obstante, noutra perspectiva moito menos ambiciosa, vou intentar traerlles aquí o que se me ocorreu a propósito dalgúns deplorables eventos preelectorais que se produciron en España; pero isto non me releva de apuntar algo sobre o pensamento de Nietzsche.

Nietzsche non está de acordo cos valores da cultura europea, e mantén unha polémica contra a moral, á que denomina "moralina", imperante en Europa, e como eses valores están encarnados no cristianismo, no socialismo e no igualitarismo democrático, dirixe enerxicamente a crítica contra eles, nun empeño de superar esa moral, situándose máis aló do ben e do mal. Para el a verdade, tal e como soemos entendela, non existe, porque, ademais, cambia en función do que SE TEÑA POR verdade consolidada nunha determinada época. Esta é a razón pola que tampouco existe o ben e o mal, que entende que non son outra cousa que a forma de definirse os ganadores e os perdedores, respectivamente, na constante loita na que vivimos no mundo.

Nesta loita, cando se establece algo como verdade, provócanse as pugnas cos inimigos da mesma para consolidala, instrumentalizándoos, incluso, como fan os políticos coa oposición, para acadarlle unha certa lexitimidade social. Pois ben; se a verdade trae conflitos, o lóxico é superala, porque, ademais, detrás dela está o poder, e se a atacamos, é dicir, se atacamos esas interpretacións consolidadas como verdades, desbarátase o poder. Entendamos, pois, que para Nietzsche, o mundo non é outra cousa máis que mera interpretación.

Para este filósofo, o SUPERHOME é aquel en quen a VONTADE DE DOMINIO rebélase con toda a súa forza, situándose máis aló da moral, e convertendo a vida nun verdadeiro esforzo e nunha loita, precisamente para desprenderse dos contidos dunha cultura decadente por estática, aínda que leve o selo de "clásica". Se a considerada bondade, humildade, obxectividade, satisfacción, entrega ao próximo, etc., son valores que hai que destruír por inaceptables, non se necesita moita imaxinación para comprender a magnitude do esforzo que ten que despregar o superhome para acadar ese obxectivo, dado o arraigamento social dos mesmos.

Aquí todo está subordinado ás esixencias da vida, ás necesidades vitais, ata tal extremo que o está incluso o coñecemento, no que se substitúe a teoría sobre o mesmo por unha XERARQUÍA DE AFECTOS, estruturada de acordo coa Vontade de Poder (Lembren aquí a influencia de Schopenhauer, quen considerou a vontade do home como manifestación do mundo como Vontade). Tamén é relevante en Nietzsche a consideración da INTUICIÓN como unha forza e unha paixón interna do individuo, que, nas dinámicas cognitivas vitais, é anterior ao coñecemento científico, e á mesma racionalidade. Trátase dunha forza que rexenera as formas destruídas; pero como algo eficaz, non exactamente como potencia (en tradución de Kraft, do alemán; non de Macht). E lembren que este filósofo destrúe a cultura "clásica", para introducir un dinamismo cultural en consonancia con esas esixencias da vida: A mentira, se queda borrosa, se non se pode evidenciar como tal, pasa por verdade.

Sinceramente, o miña miopía intelectual no me permite ver nada positivo politicamente no pensamento dun filósofo que detesta a democracia en xeral, chocando con toda posibilidade de conciliación nun sistema político democrático, cuxa lexitimidade está fundamentada na posibilidade dunha comunicación "consensualizante", e, sobre todo, en canto el introduce unha figura como o Superhome, cuxo papel fundamental na sociedade é o enfrontamento cultural e político constante cos modelos culturais enraizados na nosa cultura, acentuando a crítica do cristianismo, do socialismo e de calquera sistema no que se articule a defensa da igualdade democrática. Ademais, con paradoxo, dado o seu matiz marcadamente nazi, habería que pensar, no caso de España, que incluso os valores franquistas correrían a mesma sorte que os do capitalismo, do comunismo e do socialismo.

Non obstante, nada de canto queda dito exclúe a posibilidade de que existan individualidades políticas, e incluso grupúsculos que, sendo máis ou menos simpatizantes, consciente ou inconscientemente, nos seus comportamentos, utilicen métodos "nietzscheanos". Son aqueles que ocultan a mentira para que coe por unha verdade, e loitan por lexitimala socialmente, impulsados por unha forza vital, aspirando a manterse na súa propia vital valoración persoal, e utilizando toda clase de artimañas para neutralizar as correccións institucionais. Así..., non teñen reparos en situarse como destrutores da moral ou esixencias legais que os estorben, manipulando institucións consagradas polo tempo, e non regateando a superación do establecido como ben ou mal polos que os precederon nas súas funcións sociais.. E aínda habería que engadir que a intuición que os guía tampouco carece de trazos pasionais, como no "nietzscheanismo".

Positivamente, hai que recoñecer que Nietzsche deixou de ser un completo ignorado en España, precisamente nesta etapa democrática "posfranquista". Intelectuais como Eugenio Trías , J. Echevarría e o citado Fernando Savater activaron un interese especial pola análise do pensamento "nietzscheano", e incluso se publicou unha obra, titulada A FAVOR DE NIETZSCHE, con unha serie de artigos relativos ao el, de diversos autores. O mesmo Sánchez Meca contrastou a incomunicabilidade derivada deste filósofo coa fundamental comunicación en Habermas. E combateuse a desigualdade entre as persoas como alternativa política derivada do pensamento "nietzscheano". Pero tamén hai que recoñecer que non se exclúe a existencia de singularidades -en disonancia con estes intelectuais- que estarían dispostos a prescindir das novas formas nas que se expresa a nosa vida contemporánea, con actitudes calcadas no tampón "nietzscheano".