Opinión en Galicia

Buscador


autor opinión

Editorial

Ver todos los editoriales »

Archivo

Lembranza centenaria dunha alagada Baixa das bestas de Sabucedo

miércoles, 15 de febrero de 2023
Hai agora pouco máis dun século que se publicou no nº 59 (24 de xuño de 1922) do xornal "El Emigrado" un curioso relato (como autor figura só "Corresponsal") sobre a "Baixa das bestas" (así só no título do escrito é nomeada, na nosa propia lingua -tal como correspondería- esta festa maior de Sabucedo). No corpo do artigo dirase, no entanto, na lingua do imperio, "La Baja" de "Las Yeguas", etc... Presento, así e todo, ó final deste meu comentario o texto do relato por mor dunha meirande fidelidade ó orixinal tal e como foi publicado neste importante xornal estradense, é dicir, en castelán.

O relato non deixa de ser interesante porque reflicte o esforzo e a teima dun pequeno grupo humano (ameazado agora -polo que teño entendido- non xa por augas torrenciais caídas do ceo -como no relato se nos di- senón por inmensas tarabelas que intereses alleos pretenden instalar na nosa terra) por manter o seu modo de vivir e as súas grandes tradicións culturais, aquelas que lle dan vida, continuidade e dignidade. O relato mostra claramente, ademais, que nesta agora internacional festividade de Sabucedo, non pode haber "Rapa" sen "Baixa". O azaroso constituínte desta "Baixa" é, pois, elemento fundamental da mesma festa. Alterar ou desvirtuar tal elemento é ameaza para a súa mesma subsistencia.

En relación co texto do relato, só quero facer un par de indicacións. Descoñezo quen podería ser o "Corresponsal" que asina como autor do mesmo, aínda que quizais puidera tratarse do mestre (mestre meu tamén) de Sabucedo, Francisco Regueiro Moreira (1884-1962), gran pedagogo e bo coñecedor da historia da Rapa das bestas de Sabucedo. Pode verse sobre isto o meu escrito "Lembranza do meu mestre" en: Manuel Cabada Castro, "Scripta Minora. Filosofía, Antropología, Cultura. III. Escritos Histórico-Antropológicos". Tomo 1. 1986-2010. Edición preparada por Jesús Romero Moñivas (Ed. Asociación interdisciplinar de investigación científica e intervención social-UBUNTU - Amazon, 2018), p. 49-51. No ano 1922 era Regueiro non só mestre en Sabucedo (comezara no ano 1916), senón que era por entón tamén o Presidente da Xunta Patronato da Rapa das bestas. Bo amigo, polo demais, e veciño do párroco naquel entón, D. Remigio Fernández Escudero.

Cómpre ter en conta que no tempo do relato a Rapa das bestas celebrábase en datas distintas e anteriores ás actuais. Máis ou menos un mes antes, coincidindo co domingo de Pentecoste (unha festa variábel en relación co calendario civil). Actualmente, como é sabido, desde o ano 2011 a festa celébrase a comezos do mes de xullo. Por outro lado, non é preciso indicar que en épocas anteriores ás nosas o tempo (benigno ou chuvioso) era moito menos previsíbel ca nos tempos actuais. De aquí que non é nada estraño que aínda polo ano 1988 existisen prácticas máxico-relixiosas en relación coa imaxe de San Lourenzo (padroeiro de Sabucedo e da eguada do "santo") pra acadar por medio delas que os días da Rapa das bestas transcorresen con bo tempo (ver por exemplo páxs. 260-261 da segunda edición do meu libro "A rapa das bestas de Sabucedo").

Porén, pódese dicir que en tempos aínda relativamente recentes e menos "máxicos" se chegou a unha polo menos relativa solución da problemática da baixa das bestas en relación coas incertezas meteorolóxicas. En efecto, será dende o ano 2011, e coincidindo co primeiro adianto da Baixa das bestas ó primeiro venres do mes de xullo, cando tamén por primeira vez as bestas da Baixa tradicional ou "oficial" non foron conducidas no mesmo día a Sabucedo, senón que permaneceron ata o mediodía do día seguinte (sábado) nunha zona cercada do monte próxima a Sabucedo (cara ó oeste da aldea), no chamado peche do Castelo. Será no día seguinte, cara ó mediodía, cando as mesmas serán conducidas desde o citado peche ata a aldea mesma de Sabucedo, completándose así a Baixa "oficial" das bestas do día anterior. E digo "oficial", porque xa en días ou semanas anteriores e con tempo propicio a mocidade de xeito previsor fora conducindo ou "baixando" un certo número delas ata o mencionado peche. As sorpresas meteorolóxicas son así en certa medida burladas, evitándose deste xeito efectos non desexados, como aqueles que -segundo o escrito que aquí presento- tanto afectaron no ano 1922 os nosos predecesores, ós que por outra parte tanto lles debemos. Eran eles, en efecto, ben conscientes -tal como no relato se di- de que "esta festa é de todo aventureira" e de que "non temos noticia de outra semellante en toda a nación"...

Desde Sabucedo. A baixa das bestas

Este año la romería de "Las Yeguas" ha sufrido un tanto de decadencia debido al mal estado del tiempo que por efecto de las tronadas hubo necesidad de alterar las operaciones. En efecto, el día 4, que fue el de "La Baja", a las cuatro de la tarde, después de realizado ya el tan penoso trabajo de reconcentración, hecha ya la comida y cuando se disponía la salida del ganado, cayóse de repente un aguacero que, por hallarse todo el mundo desprevenido, porque no lo esperaban, decidieron abandonar la Manada y cobijarse cada uno donde pudiese.

Así lo hicieron aun cuando ninguno pudo evitar la ducha natural de pies a cabeza.

Las caballerías, como ya se suponía, volvieron a sus respectivos lugares y al siguiente día, que era el dedicado a "La Rapa", a las cinco de la mañana salió de nuevo el personal para el monte desconcertando las operaciones nuevamente la tronada que por efecto de ello llegó a Sabucedo el ganado en tres fracciones: a las cuatro, a las siete y a las diez y media de la noche, todo el personal muerto de trabajo y de hambre, maniobrando 17 horas con un pedazo de pan nada más.

Al día siguiente procedióse a "La Rapa", que, por cierto, a pesar de salirse de su día, estuvo animadísima y se realizaron las operaciones de la plaza sin registrarse incidente alguno, lo mismo en la subasta que en la parte accesoria de la romería.

Como esta fiesta es del todo aventurera, pues depende de los fenómenos atmosféricos, llevamos ya con este tres años de alteración en los trabajos y con esto la fiesta pierde de su mérito una gran parte en lo que se refiere a los espectadores que son muchos y de todas clases sociales.

Este año esperábamos también, entre otros, a nuestros representantes de arriba y de abajo y otras personas de gran prestigio que nos realzarían la fiesta y que no pudieron asistir por el mal tiempo reinante. Con todo hemos visto aún personas de los tres Ayuntamientos del partido y mucha juventud, especialmente de las parroquias de Codeseda y Quireza, presididos los primeros por el Sr. Eirín (D. Francisco) y los segundos por Lorenzo (D. Gerardo), éstos últimos con una opípara merienda campestre, gaitero a la cabeza, etc.

En números sucesivos daremos a la publicidad una minuta sobre la originalidad de la función que es objeto de estas líneas por parecernos un tanto grata su historia ya que no tenemos noticia de otra semejante en toda la nación.

Corresponsal
.
Cabada Castro, Manuel
Cabada Castro, Manuel


Las opiniones expresadas en este documento son de exclusiva responsabilidad de los autores y no reflejan, necesariamente, los puntos de vista de la empresa editora


PUBLICIDAD
ACTUALIDAD GALICIADIGITAL
Blog de GaliciaDigital
PUBLICACIONES