Don Ánxel e Don Xosé

Aínda que xa pasou moito tempo e xa non me lembro ben das historias, vou intentar contar unha na que dous escritores, personaxes moi coñecidos e queridos en Lugo, discutiron como facían sempre que se atopaban. Ese día foi no Castroverde, un bar moi frecuentado na rúa do Progreso para tomar un branquiño e unha tapa. Don Xosé estaba alí coa cunca na man cando entrou don Ánxel e se saudaron.

-Bos días, don Xosé! -dixo don Ánxel.
-Bos días, don Ánxel! -dixo don Xosé-. A que non sabe con que palabra me atopei onte?
-Pois verá, se non ma di... -contestou don Xosé.
-A palabra é ICOSAEDRO -dixo don Ánxel.
-Pero esa palabra é unha palabra xeométrica -dixo don Xosé-. Non lle vexo ningunha novidade; pensei que me ía dicir outra que eu nunca ouvise, ademais, ICOSAEDRO, pódese dicir en galego e en castelán.
-Tamén me encontrei coa reflexión dun labrego que me dixo que o galego non existe, dixo que todo o que se escribe en galego é falso e o que se fala, case, que toda a linguaxe está trucada, en definitiva, que o galego non existe, e co están fabricando algúns dos que antes prohibían a súa fala. Se é así, hai cousa máis falsa?
-Pero vostede non é o que di que a fala é o que se fala? -dixo don Xosé.
-Sempre e cando non falen coma Filomena -dixo don Ánxel.
-Xa estamos faltando outra vez! -dixo don Xosé-, pois a Filomena fala coma o noventa por cento dos galegos de Galiza e de América.

Daquela entraron no Castroverde don Valentín de Deus, alias das Piñas e o señor Basilio e coma don Ánxel e don Xosé berraban moito, estes decatáronse da conversa, así que o señor Basilio non puido evitar tomar parte nela, non sen antes pedir perdón por interromper para poder intervir.
-Eu viaxei moito polo mundo, coma todo o mundo sabe, e podo dicir que os galegos que viven fóra da terriña non falan o galego coma di vostede que o falan -dixo o señor Basilio-. É dicir, non usan a palabra merda e din caca, por exemplo, ademais esquécense do palleiro, da palla, do arado, das vacas e utilizan o papel hixiénico en vez das verzas.
-Pero quen di que existe o galego?, que eu saiba nin o dixen eu, nin o dixo don Xosé -dixo don Ánxel-, eu só dixen que atopei unha palabra: ICOSAEDRO, ademais, a fala é o que se fala, insisto, e se na Arxentina din caca e non din merda, e iso o di un galego, pois a palabra caca, é galega porque non a di un inglés, se non sería inglesa, non si?
-Cando emigrei por Europa tiña unha maneira de identificar un galego -volveu dicir o señor Basilio-. Eu escoita-ba á xente falar raro e non comprendía nada até que ouvía, por exemplo, cando a xente subía ao tren ou a un autobús: Sube carallo! Velaí vai un galego, dicía eu.
-Daquela non se lles esquecía de todo a fala -dixo don Ánxel.
-Non -dixo o señor Basilio- porque o carallo usábano de comodín para introducir ou para rematar as frases.
-Claro que nós, que somos intelectuais non imos poñer nos nosos escritos esas palabras, pois non son de bo ver -dixo don Xosé.
-É verdade, pois Pelúdez só di carallo cando está na casa, pero cando vén ás festas do San Froilán non o di nunca -dixo don Valentín.
-Algúns personaxes dos escritores galegos semellan ser chineses, pois non os entende ninguén porque lles falta iso, a fala -dixo don Ánxel.
-Os mesmos intelectuais son os peores censores da fala, os que organizan concursos literarios, a propia administración... –dixo don Xosé-. A poesía social xa non existe nesta terra coma se aquí vivísemos nun paraíso, e os escritores sociais están ben mantidos por algún tirano que lles quitou o turbo da pluma.
-Acaba vostede de dicir a palabra TURBO, acaso é unha palabra galega? -preguntou don Ánxel.
-Depende -dixo don Xosé-; pódese quedar nun trebón se é unha turbonada pero se é un turbomotor entón pódese quedar nun verso libre, pois iso é o que lle fan case todos os poetas galegos ao verso, poñerlle o turbo e saírse da páxina con el.
-Xa, pero iso non é do que falaban -dixo Aurita, a dona do bar-. Creo que falaban da palabra ICOSAEDRO ou da CACA do galego, nunca se poñen de acordo e sempre acaban rifando coma dous cativos.

O señor Basilio e don Valentín pensaron que xa estaban de máis na conversa, apartáronse para un lado e seguiron ambos os dous parrafeando e tomando o branquiño cunha tapa, porque a iso se ía ao Castroverde na rúa do Progreso de Lugo.

Don Ánxel e don Xosé seguiron charlando sen deixaren de discutir, semellaban que se levaban moi mal ou iso é o que se sospeitaba. Aurita, a dona do bar, metíase con eles, era unha moza moi nova e de moi bo ver e eles gozaban coa súa presenza como gozaban os poetas dun verso ou dunha frase bela. A xente entraba e saía do Castroverde coma se nada, viñan tomar a tapiña e o branquiño e non reparaban na liorta dos dous intelectuais porque á xente pasáballe coma a case todos os chineses, non se lles entendía nada, ademais e segundo en que tempos, en galego non se podía falar porque estaba mal visto polas autoridades fascistas e pola xente, que dicía, sobre todo aos cativos: “Habla bien”, e comezaban a falar en castelán porque o galego, dicían, era de pailáns. Así as cousas, grazas Fole e grazas Trapero, polo voso falar.