Opinión en Galicia

Buscador


autor opinión

Editorial

Ver todos los editoriales »

Archivo

Correspondencia de Eugenio Montes con Díaz-Plaja

lunes, 10 de octubre de 2022
Cartas desde Lisboa

A correspondencia enviada por Eugenio Montes a Guillermo Díaz-Plaja, durante os anos 1940-1942, que se conserva no Fondo (GDP) e na Unidade de Estudos Biográficos da Facultade de Filoloxía e Comunicación da Universidade de Barcelona, lugar onde está depositado o seu epistolario, segue na liña de todas as anteriores, é clara, diáfana, directa, concisa e respectuosa. Transmite a relación de amizade e de confianza, con naturalidade e sinxeleza entre ambos intelectuais.

"Guillermo Díaz-Plaja (Manresa, 1909-Barcelona, 1984) fue filólogo, profesor, estudioso, ensayista, poeta. Su bibliografía tiene unas 500 entradas y abarca los campos más diversos, como la historiografía literaria, la didáctica, la investigación monográfica o la creación poética.

Fue profesor de la Universidad Autónoma de Barcelona, del Institut Escola Pi i Margall, del Instituto Balmes, Director del Instituto del Teatro (todos ellos en Barcelona) y del Instituto Nacional del Libro Español entre otras instituciones.

Fue académico de número de la Real Academia Española y de la Reial Acadèmia de Bones Lletres de Barcelona, así como miembro de otras academias y corporaciones.

Doctor Honoris Causa por las Universidades de Cuyo (Mendoza, Argentina) San Marcos (Lima, Perú) y Estrasburgo (Estrasburgo, Francia) (1)".

Grazas aos responsables (2) do fondo GDP e da Unidade de de Estudios Biográficos da Facultade de Filoloxía e Comunicación da Universidade de Barcelona, temos a oportunidade de:
1. Ampliar a información epistolar publicada no libro: "Querido amigo, estimado maestro. Cartas a Guillermo Díaz-Plaja (1929-1984)" (3), ao facilitarnos os documentos escaneados das cartas números 28 e 33.

2. Publicar a carta inédita nº519 da numeración antiga da base de datos de GDP, que desde Lisboa lle enviou Eugenio Montes, sen data, que moi posiblemente, sexa de finais de marzo de 1942.

3. Ter coñecemento das tres alusións a Eugenio Montes, publicadas no resto do epistolario de (GDP):

a) Nº 535, 11-12-1940, de Blas de Otero: "le pregunta por el libro sobre Basterra; adjunta dos sonetos (que Montes ha elogiado): "A Ramón de Basterra, primer Homero de España" (dedicado a GDP) y "Renuncia, anhelo", QAEM, p. 77-79.
b) Nº 424,13-11-1941, de Joaquín de Entrambasaguas: "marcha a Portugal (también E. Montes). Habla de un posible lectorado en Coimbra. Deja entrever el tema de la cátedra (se ha resuelto de forma incomprensible)". QAEM, p. 86-87.
c) Nº 632 [sin fecha, pero debe ser de 1940], de Adriano del Valle: "agradece comentarios favorables de GDP y pide que interceda por un poema de Manolo Díez Crespo sobre la guerra. La carta incluye referencias a Ridruejo, Sánchez-Mazas y E. Montes." QAEM, p. 79-81".

4. Acceder a correspondencia non publicada dos profesores do Instituto Español de Lisboa, D. Eugenio Asensio Barabarín e D. Miguel Junquera Muné:

a) Nº 294, 24-2[-1941], Asensio, Eugenio: "respuesta a una petición para ir a Portugal a un congreso donde participarán Dámaso, Ridruejo, Montes, Gerardo Diego, Cossío...": puede datarse con total seguridad en 1941, porque Eugenio Montes la menciona en la carta dirigida a GDP y fechada el 15-6-1941 (QAEM, p. 82, nota 92). "1941, 02-24, Asensio a GDP".

b) Nº 465, 18-3-1943, Instituto Español Lisboa, "pide ayuda para un alumno; noticias sobre E. Montes y novedades del hispanismo en Portugal". "1943, 03-18, Asensio a GDP".

Carta enviada por Eugenio Montes (8 de maio de 1940)

A primeira carta da que temos coñecemento é do día 8 de maio de 1940, manuscrita en papel timbrado, co nome de Eugenio Montes, nun folio por as dúas caras, (anexo1).
Na introdución, agradece a recensión que Díaz-Plaja, publicou en Solidaridad Nacional o día 24 de marzo de 1940, do seu libro "El viajero y su sombra".
[Mi querido Díaz-Plaja: Quiero agradecerte el amable comentario (77) que hiciste de mi libro El viajero y su sombra (78). Si yo puedo verme con objetividad diré que lo encuentro exacto, aunque un poco o dos pocos lisonjeado y embellecido por tu disposición amistosa]
A continuación, inclúe no relato ao seu gran amigo Álvaro Cunqueiro, como provedor da noticia da publicación.
[Me envió el recorte Álvaro Cunqueiro, con otro artículo suyo. Me gustaría tener dos o tres ejemplares. ¿Puedes enviármelos?]
O corpo da carta ocúpao para comentar os seus proxectos de publicacións, que con tanta frecuencia anunciaba, e que raramente se materializaban. Mágoa que non se puidera recuperar ese enorme traballo de investigación, que ao meu entender, si que existía.
[La edición de mis cosas antiguas dispersas comprende dos tomos más, que editaré con títulos distintos. Pero lo que verdaderamente me ocupa son los libros que preparo. Le estoy dando la última pulgada a uno sobre Portugal y España, de índole histórica y analítica que será el primer libro sobre ese tema escrito por un español. Todo lo anterior en este punto es demasiado ligero y falto de una base erudita. Me ha obligado a manejar una gran bibliografía y a hacer una cosa que no suelo: eso que en la jerga del antiguo Centro de Estudios Históricos se llamaba "papeletas"].
Montes vai cerrando o texto coa mestría, que tan ben o definía, a modo de efecto reciprocidade, ofrécese para comentarlle o libro "El espírito del barroco", en Destino.
[Veo anunciado un nuevo libro tuyo: tres ensayos sobre el barroco [El espíritu del Barroco] (14). Envíamelo, Lo comentaré en Destino, (79) por ejemplo.]
E marca o efecto recencia (4), que deixa ese pouso agradable, coa frase nas que destacan as palabras: "heroísmo, continuidad laboriosa e inteligente".
[Tú eres de los pocos que has tenido el heroísmo de la continuidad laboriosa e inteligente. Con mucho afecto te saluda tu viejo camarada. EUGENIO MONTES.]

NOTAS
1. Fondo Guillermo Díaz-Plaja https://www.fondoguillermodiazplaja.com
2. As súas fillas: Ana, María José, Victoria, Aurora, Concepción, ao seu fillo Guillermo e ao Dr. Marcelino Jiménez León.
3. Amat, J. & Bravo, B. & Díaz-Plaja, A. (2009). Querido amigo, estimado maestro. Cartas a Guillermo Díaz-Plaja (1929-1984). Universitat de Barcelona, pp. 74-75 e 81-82.
4. Rivero, M. (2013). De Roncesvalles a Compostela: un recorrido por valores, habilidades, recursos y actitudes. Zamora. Monte Casino, pp. 73-74. Terceira edición.
Conservo a numeración das notas da edición do libro:
77. Solidaridad Nacional, 24 de marzo de 1940. Recogido en Tiempo fugitivo (16) con el título "Un libro. El viajero y su sombra de Eugenio Montes", pp.116-118.
78. Eugenio Montes, El viajero y su sombra, Madrid, Cultura España, 1940.
79. Destino fue fundada en Burgos, en 1937. Sus primeros directores fueron Xavier de Salas y José María Fontana Tarrats.

Carta enviada por Eugenio Montes (15 de xuño de 1941)

A segunda carta, manuscrita en dous folios por ambas as caras, con papel timbrado do Ministerio de Asuntos Exteriores. Instituto Español de Lisboa, é do día 15 de xuño de 1941, (anexo 1).

Seguindo o fío da primeira, comprobamos que Montes foi dilixente, e escribiu unha extensa recensión no semanario Destino. Política de Unidad o día 12 de xullo de 1940, na que fai un análise comparativo, cos traballos e os días de Hesiodo (1). Comentario que Díaz-Plaja, lle agradece.

[Mi querido compañero: Me alegra mucho que te haya complacido mi artículo, enviado a Destino, sobre tu libro de crónicas (90). Si algún elogio hay en él es absolutamente sincero, porque me han parecido inteligentes y bellas tus notas sobre los trabajos y los días, como diría el viejo Hesiodo.]

O segundo parágrafo está cheo de sabedoría, a través da metáfora, tan frecuente na escrita de Montes. De forma sutil, fai lembrar aquel vello dito: "ladran, entón camiñamos", ven a dicirlle, que vai por a senda correcta, e que o esperan metas nobres, retadoras e gratificantes.

[No he podido comprender el griterío adverso a tu libro sobre el barroco. (91) En todo ensayo hay siempre un poco de aventura, porque pensar es aventurarse, después de todo. Pero debes seguir por ese camino. Te esperan en él grandes hallazgos. Por la polémica, a la gloria.]

No terceiro parágrafo, por o contexto, coñecemos, que Guillermo cruzara correspondencia con Eugenio Asensio Barbarín, co fin de impartir unha conferencia no Instituto de Lisboa. Montes, aproveita para informarlle, que era sabedor dese feito, que está encantado en que vaia ao Instituto, dille que busque un tema relacionado con Portugal, e infórmalle dos conferenciantes do curso pasado e dos que van a estar no próximo, ao analizar o currículo, destacan todos eles nos diferentes campos creativos.

[Conocía la carta de [Eugenio] Asensio Barbarín sobre tu conferencia en este Instituto (92). Consultó conmigo la respuesta y di mi entusiasta conformidad a que vinieras en el curso próximo. Vete pensando tema, a ser posible sobre algo en relación con Portugal.

Por ahora han venido Cossío, Gerardo Diego, Dámaso Alonso y [Regino] Sainz de la Maza. El próximo curso vendréis Entrambasaguas, Dionisio [Ridruejo], García Gómez, tú y algún científico]

No penúltimo parágrafo, aproveita para proporlle un gran reto e manifestarlle unha preocupación que o inquieta.

[Y ahí ¿por qué no creas tú algo semejante a la Sociedad de Conferencias de la Barcelona de otra hora, adecuada, claro está, a la pulsación de esta nueva época? El silencio de Barcelona me inquieta.]

Montes finaliza a carta con dous temas recorrentes, o seu traballo intenso e a publicación dun novo libro. Envía recordos para o amigo común Luys Santa Marina (2).

[Yo trabajo mucho. Creo que el año venidero daré un libro de gran alcance. Recuerdos a nuestro querido Luys Santa Marina.]

NOTAS
1. Biografia de Hesíodo
https://www.biografiasyvidas.com/biografia/hesiodo
Lo que parece probado con seguridad es que fue el autor de Los trabajos y los días (...).
Junto con las de Homero, las obras de Hesíodo se convertirían en parte del corpus fundacional de la cultura griega, gracias a su labor de sistematización del conjunto de mitos heredados y al inicio de su interpretación en un sentido moral y práctico.
2. Luis Gutiérrez Santamarina - Real Academia de la Historia
https://dbe.rah.es/biografias/luis-gutierrez-santamarina
Gutiérrez Santa Marina, Luis. Luys Santa Marina. Colindres (Cantabria), 4.I.1898 - Barcelona, 15.IX.1980. Periodista y escritor.
90. Eugenio Montes escribió una extensa reseña de Tiempo fugitivo (16) en el número 208 del semanario Destino. Política de Unidad, 12 de julio de 1940, que GDP recogería en La obra de Guillermo Díaz Plaja a través de la crítica, pp. 59-62.
91. La polémica que generó El espíritu del Barroco (14) fue sintetizada y rebatida por GDP en el breve ensayo "Sobre El espíritu del Barroco" que incluyó en su libro Defensa de la crítica y otras notas (19), pp. 91-117.
92. Carta del 24 de febrero en la que Eugenio Asensio Barbarín respondía al ofrecimiento de GDP de dictar una conferencia en el Instituto Español de Lisboa.
93. Anotación de GDP.
Rivero, Manuel
Rivero, Manuel


Las opiniones expresadas en este documento son de exclusiva responsabilidad de los autores y no reflejan, necesariamente, los puntos de vista de la empresa editora


PUBLICIDAD
ACTUALIDAD GALICIADIGITAL
Blog de GaliciaDigital
PUBLICACIONES