Opinión en Galicia

Buscador


autor opinión

Editorial

Ver todos los editoriales »

Archivo

Cartas de Eugenio Montes a Melchor Fernández Almagro (2)

lunes, 12 de septiembre de 2022
Correspondencia desde Dacón

Carta do mes de setembro, continuación da anterior, con horas de diferencia, do ano 1922, foi escrita nun folio por as dúas caras, nun papel moi fino, que fixo que a tinta transparentara, co que dificulta a lectura do texto, e imposibilita transcribir a maior parte do reverso. Montes, cédelle espazo a Bernárdez, para que escribe unhas liñas ao final da mesma (anexo 1).

A pesar de non dispor da totalidade do texto, temos indicadores fiables da súa forma de pensar daquel momento. Aflora a preocupación dun mozo de vinte e dous anos, formado, con múltiples inquietudes, ideas innovadoras, implicado coa súa terra, que quere mudar a situación e parece ter claro de onde ven os seus males.

Comeza informando do contido do anterior envío, describe a paz e o sosego do mundo rural e a bondade e hospitalidade do amigo Bernárdez. A ausencia das comodidades e os medios urbanos, semella non botalos de menos.

[Dacón no sé que día de septiembre
Sr. Dn. Melchor Fernández Almagro.
Hoy minutos antes de salir de Orense para aquí le envié a V. con unas líneas mías unos recortes de artículos y un número extraordinario de la publicación microscópica "Alborada", que supongo en su poder. A mi llegada a casa le enviaré unos artículos que buscaré con calma y el último nº de Nós (1), que salió anteayer.
Aquí pasando unos días encantadores en casa del ingenuo Bernárdez en Dacón a 400 Kmetros de Madrid sin tertulias ni cabarets ni periódicos sin artículos de Barcia ni anuncios de nuevas novelas del caballero Audaz ni conversación de Melquiades (1) y monografías de (...).]
No parágrafo que continúa, fai un diagnóstico, a raíz do que viu nas súas viaxes por Galicia. Descubre indicadores anticipados moi potentes: un excelente, o "renacemento" que esperta a emoción marabillosa e dous preocupantes xuntos "rancor e odio". O perigo está no seu emparellamento, "manifestación expresa haciaCastillapor lo que en ella hay de representación del Estado en el pueblo.
[Durante todo el verano anduve por Galicia. Nunca pensé sospechar que en un pueblo 2 años antes dormido tuviera el renacimiento magnífico que tiene este. Artística, literaria, cívicamente. Unos cincuenta muchachos -siempre las minorías- no paran y suscitan una emoción maravillosa. Por ahora esta emoción se manifiesta como con rencor y con odio explícito a Castilla por lo que en ella hay de representación del Estado en el pueblo - jueces, recaudadores, secretarios del ayuntamiento por lo que ella impidió el desenvolvimiento de nuestra cultura de los selectos.]
O resto do texto, foime imposible transcribilo, ao mesturarse a tinta da escrita das dúas caras do folio, recollo a despedida de Montes e as breves palabras de Bermúdez, que fan referencia ao folletón de Ortega y Gasset, que cita Montes na primeira carta, ao coincidir coas súas aportacións ao artigo sobre o nacionalismo. Con maiúsculas destaca a esencia local de Dacón. A importancia da actual expresión "Glocal" (global+local), con cen anos de anticipación. A gran virtude de pensar en global e de actuar en local .
[Es penoso que una revolución (...) por odio y no por amor. Sin embargo, cuando (...)
Un abrazo de EMontes
s/c Juan de Austria 1 Orense

He leído días pasados, unos admirables folletones del gran Pepe Ortega. Qué grande talento ¡verdad!
Abrazos de F.L. Bernárdez, Dozón. Candis Orense.
DACON TIENE COLOR LOCAL]

NOTAS
1. O último número de Nós, ao que fai referencia, é o do "Ano III, do 25 de Agosto de 1922", número 12, no que saíron publicados os Alalás da noite de S. Xoán, dedicados a Ramón Cabanillas: Pol-o mar abaixo; Dende o outod'un picouto; Margarida que vas pro o muiño; Collín unha estrela ferida; Alalá do pelengrín, Eu quero ter unha púa e Pol-as corredoiras ispidas.
Alalás da noite de S. Xoán por Eugenio Montes. A Ramón Cabanillas
Nós, ano III, T. I (1922), n. 12; p. 2.

2. Melquíades Álvarez. Presidente do Congreso. Melquíades Álvarez y González - Biografias y Vidas.com https://www.biografiasyvidas.com › alvarez_melquiades

Correspondencia desde Vigo

A carta manuscrita en papel timbrado do café Victoria, do día 1 de setembro de 1922, é unha magnífica creación literaria. A visión dinámica da mesa branca do café, con tanto talento xunto: Portela Valladares, Basilio Álvarez, Castelao, Cándido Fernández Mazas, Manuel Lustres Rivas e Ramón Cabanillas, representaba o máximo privilexio, ao poder gozar daquel momento máxico.
En cambio, Montes, en plena efervescencia ultraísta, percibe un relato obsoleto e caduco, dos vellos tempos, que non cumpre coas súas expectativas, e que o leva ao tedio e ao aburremento, dáse conta que está a perder o tempo, e sen abandonar o escenario, mentalmente acomódase na mesa próxima e ponse a contestar a correspondencia atrasada. Montes, estaba mudando de etapa, precisaba deixar atrás os tempos idos, escenarios, crenzas e compañías, precisaba de algo novo e rompedor, que marcara un antes e un despois na súa traxectoria vital.
A metáfora volver a ser protagonista, "teje diálogos fosfóricos", cun dinamismo envolvente, no que a lúa é a que vai e ven da mao dos vellos celtas.
[Querido Almagro. Un momento (trágico). En torno a la blanca mesa del café, como ante una áspera cara primitiva un círculo de amigos - Portela Valladares (1), Basilio (2), Castelao, Candidito (3), Lustres (4), Cabanillas... teje diálogos fosfóricos como los viejos celtas en las noches de plenilunio. Quizá la musa no sea sino la luna llena que hoy bajó a la ciudad, como bajaba antes a los bosques tácitos. Pero yo he viajado muchas veces mi mirada por esta mesa de doce de nuevo y ha lanzado también mi atención muchas veces por esa charla de fuerte estilo viejo. La raza, el agua, los foros, Bugallal (5)- ... En ese momento uno se escorza hacia otra mesa próxima, que hacia uno se muestra como trémula novia ansiosa. Y en esa mesa hay quizá, como ahora, con recado de escribir con su tintero abierto y una pluma sedienta de rectilíneo cuello y con papel secante con un mapa de España. Y uno se encuentra danzando sobre papel, secante, tintero y pluma el nutrido tropel de amigos a quienes se debe inexcusable carta. Y mi destacada de la danza pareja preferida. Y coge la pluma, tersa el papel, aproxima el tintero, retira el papel secante y escribe la epístola que debió haber escrito antes (con cabía conjuntiva y... sincero).]
A continuación describe a dificultade, de mudar a forma de pensar, tan enraizada nos núcleos rurais. Toma como referencia as Greguerías de Ramón Gómez de la Serna, ás que se poden ler, sen encontrar o seu profundo sentido filosófico.
[Después de todo una carta en un pueblo, aunque se oiga "El Príncipe Carnaval", va (avisar) que cantan bajo la lluvia y encuentren números del Liberal sobre las sillas (con profundas) greguerías de Ramón (6).]
No seguinte parágrafo, comenta o enorme esforzo de concienciación que leva feito, recorre ao "efecto pigmalión". Da a entender que os resultados non son os esperados, ese pobo segue durmido e non confía nas súas potencialidades, a profecía non se cumpre, porque fallan as crenzas.

[Yo he escrito mucho, conferenciando mucho, actuando como un Pigmalión (7) nuevo que intenta erectar una raza caída horizontalmente a verticalidad rotunda, como un Aturuxo, como un monolito (en caída) me desprecio: ¿por eso? Me despreciaría por otorgar a mi pueblo un ritmo de voluntad, de heroísmo, ¿de concienciación de que es?]
A continuación, en modointerrogatorio, fai preguntas moi directas e intrusivas. A referencia a Ortega y Gasset, non é afortunada, non temos a resposta de Melchor, para poder coñecer a súa reacción.
[Y V. sigue ortegabizando (8)? Construye? Ornamenta? Viaja?]

Vai cerrando a carta informando do coñecemento que ten da viaxe de Guillermo a París, (Guillermo de Torre) e as posibles dificultades co idioma. Da estancia de Mauricio, (Mauricio Bacarisse Casulá) en Madrid e pregunta por Xenius (EugenioD´Ors) e Regina (tertulia do café Regina), os gijoneses, son os membros da tertulia do café Gijón,
[Ya se que Guillermo ha ido ¡por fin!
(...) a París ¡Qué deleite sádico (Coctean) ante él con su melena (...) díscolo y sus manos masajeadas y volátiles ¡Para él la imposibilidad del esdrújulo inesistente en un idioma sabido a medias!
Sé que estuvo por aquí Mauricio. Yo no conseguí verle ¿Y Xenius? Y Regina. Cuentan (con) V (sale) la amistad (cliptómana) que se desarrolla en los pueblos.
Yo me iré mañana a Orense. Allí Juan de Austria 1 espero su respuesta.
¿Quiere enviarme el nº 5 de Índice si sale?
¿Hay algo nuevo en el mundo?
¿Salude V. de mi parte a los gijoneses? A aquellos que me comparan con (...)
Un abrazo de Eugenio Montes]

NOTAS:
1. Manuel Portela Valladares - Galegos | Gallegos
http://galegos.galiciadigital.com › manuel-portela-valla
2. Basilio Álvarez Rodríguez - Galegos | Gallegos
http://galegos.galiciadigital.com › basilio-alvarez-rodrig
3. Web oficial de Cándido Fernández Mazas
https://www.candidofernandezmazas.com
4. Manuel Lustres Rivas. Tristemente asesinado en 1936
http://www.afar2rep.org/memoria/redondela.htm
28º- Lustres Rivas, Manuel, de 48 años, natural de Santa Uxía de Ribeira, hijo de José y María, periodista, casado con Emilia Fernández Fernández, padre de María del Carmen y Augusto, apareció muerto a tiros en el Alto de A Concheira el día 10 de noviembre de 1936. Estuviera preso en las islas de San Simón hasta el día 9 de noviembre. Sería enterrado en el cementerio dos Eidos, Redondela.
Manuel Lustres Rivas, periodista - La Voz de Galicia
https://www.lavozdegalicia.es › barbanza › 2001/12/12
Lustres Rivas, una muerte que lo hermana con Lorca
https://www.farodevigo.es › cultura › 2016/11/10 › lust...
5. Gabino Bugallal y Araujo - Galegos | Gallegos
http://galegos.galiciadigital.com › gabino-bugallal-y-ara...
6. Ramón Gómez de la Serna.
Greguerías: "poesía breve en prosa", "juego de palabras", "mini anotaciones filosóficas sobre la vida".
Las greguerías de Ramón Gómez de la Serna
https://revistascientificas.uspceu.com › article › view
7. El efecto Pigmalión en la educación - McGraw-Hill
https://www.mheducation.es › blog › el-efecto-pigmalion
8. Referencia a Ortega y Gasset.
Rivero, Manuel
Rivero, Manuel


Las opiniones expresadas en este documento son de exclusiva responsabilidad de los autores y no reflejan, necesariamente, los puntos de vista de la empresa editora


PUBLICIDAD
ACTUALIDAD GALICIADIGITAL
Blog de GaliciaDigital
PUBLICACIONES