Opinión en Galicia

Buscador


autor opinión

Editorial

Ver todos los editoriales »

Archivo

Cartas de Eugenio Montes a Eduardo Blanco Amor (1971-78)

lunes, 06 de junio de 2022
A través da correspondencia, que enviaba Eugenio Montes a Blanco Amor, imos deducindo o contido das que Blanco Amor lle remitía; ao non ter o arquivo de Montes, falta unha parte moi importante de información, a pesar das carencias, podemos achegarnos aos vínculos da amizade entre ambos.

A carta que lle enviou Montes desde o Instituto Español de Roma, o día de Pascua de Resurrección, (anexo 1), descubrimos que foi o 10 de abril de 1971, grazas a nota que aparece no espazo en branco do encabezado do anverso do primeiro folio:

[En este momento el Alcalde de Orense me pide una cuartilla de prólogo al programa por las fiestas del Corpus]

Ese pequeno texto, condúcenos ao programa das Festas de Ourense, que se celebraron do 19 ao 29 de xuño de 1971, e ao prólogo feito por Montes para esa ocasión (1).

Montes comeza escribindo sobre teatro, debeu ser por a noticia que lle deu Blanco Amor da súa adaptación de “El Caballero de Olmedo”, e o seu estreo en Barcelona. Nese contexto, aproveita para comentar os logros da súa muller.

[Querido Eduardo:
El estreno de tu adaptación de El Caballero de Olmedo, en Barcelona, coincidió con el de la adaptación que mi mujer, Natividad Zaro Casanova, hizo de una comedia de Albee, que tradujo del inglés, con gran éxito, pues en Madrid tuvo 450 representaciones por la compañía Guillén-Cuervo.]

A obra que cita é “Todo en el jardín”, de Edward Albee, traducida do inglés e adaptada para o teatro por Natividad Zaro (1).

A continuación describe os cambios, así como os puntos fortes desta nova etapa de esplendor que está a vivir o teatro:

[Ahora hay en España una afición al teatro que no era posible en la época de nuestras mocedades, cuando Don Ramón del Valle Inclán no tenía en dónde estrenar. Pero se invierten mucho los términos, dándole a los elementos plásticos y luminotécnicos la preeminencia sobre la palabra. No sé si a eso ha contribuido, o al revés, si lo ha seguido, por seguir la moda, el juicio erróneo de Ortega. “El teatro se debe hacer para los ojos”. No en el teatro debe reinar la palabra. Por eso haces muy bien en cargar el acento sobre la dicción y encargarte tu directamente de eso].

A modo dun cadro multicolor, no resto do texto, Montes vai de extremo a extremo, de arriba - abaixo, da esquerda a dereita, semellando dar pinceladas desordenadas na forma, pero no fondo levan un fío común, que impide perder o centro de atención. Coméntalle o artigo da Vanguardia; as visitas a Barcelona, a amizade con Dalí; como foi na súa procura tanto en Vigo como en Ourense, os seus estudos; as crónicas do ABC; a morriña de Galiza, e en certo modo, o medo a envellecer.

Tamén aparece de modo evidente o declive na escritura, a estrutura espacial, as liñas torcidas, apiñadas e quebradas na marxe dereita. Pena da, ao facer unha análise comparativa, entre aquela primeira carta de 1927 e estas de 1971, espazo de tempo, nas que se foi perdendo: harmonía, precisión, claridade, simetría e seguridade. O análise grafolóxico, anuncia un deterioro, a pesar da forza de vontade e do inmenso traballo diario. A súa mente segue brillante, en cambio os trazos da escrita e algúns esquecementos están aí presentes.

[Yo ahora le hago al ABC un artículo cada día, en forma de corresponsalía de Roma. Conservo la Dirección de este Instituto y además estoy escribiendo sobre Filosofía e Historia Griega - pero por entre los hexámetros homéricos asoma Galicia constantemente. Todos esos años pasados he estudiado seriamente el griego y el hebreo en el Instituto Bíblico Romano. Y estoy lleno de ideas sobre la antigüedad. Demasiadas cosas. Pero los gallegos somos mozos de cuerda, un mozo de cuerda cuanto más se echa sobre los hombros más contento esta.
En el fondo es no querer envejecer, querer engañarse demostrándose uno a si mismo que sigue siendo joven. Y es querer morir rico. Trato de encuadernar en oro la ancianidad que se nos viene encima].

No prólogo que escribe por encargo, para as festas do Corpus do ano 1971, (anexo 2), volve asomar o Montes clásico, erudito, sabio, brillante, capaz de relacionar feitos, anécdotas, persoas e territorios, rompendo as barreiras do tempo e do espazo, criando unha atmosfera máxica e sorprendente, que envolve ao lector, xerándolle curiosidade e ganas de saber máis deses relatos entrañables, e tan ben estruturados.

É unha crónica das festas de Ourense e da historia do Corpus. A través das metáforas pon en movemento os cinco sentidos, eu diría que aparece un sexto, que é ese feeling que crían as sinerxías de todos eles interactuando.

[En noviembre, por entre la neblina de madreperlas, subimos desde nuestra ciudad entrañable y profunda al Monte Alegre, a festejar el patrón San Martín. Los hondos caminos huelen a lagares. Se prueba el “bon viño d’Ourens” que cantó el Rey Sabio. Estallan en las saltarinas hoguera las castañas. En aquella cumbre druídica el humo de los magostos finge un incensario litúrgico (…)]

A postal de Bodo, Noruega, que lle envía a Blanco Amor desde Troms o día 15 de xullo de 1971 (anexo 3), conten unha mensaxe breve:

[Querido Eduardo:
Navegando a lo largo de Noruega hablando de ti y recordándote
Álvaro, Antonia, Natividad (es mi mujer), Eugenio]
A tarxeta de grandes dimensións, a modo de cuartilla, que na parte superior leva impreso “Eugenio Montes” e no lateral esquerdo a data da contestación de Blanco Amor (14.2.1972), ven a ser unha felicitación por o novo ano, (anexo 4):

[Querido Eduardo:
En Bande, en tiempos de mis bisabuelos (3), decían: Ôs Montes e ôs Quintáns delle Deus maus cans (4).
Bueno, pero, buen año, buenas cosechas; buena lumbre en invierno, buen fresco en verano, buenos libros nos deseo, a ti y a mí, en 1972.
Leo tus estupendos artículos en La Vanguardia. Solo ante uno que me alude, sentí ganas de reparos y polémicas. Polémicas suavísimas. A un abad de Silos le preguntaron:
- ¿En que consistirá la beatitud, allá en el otro Mundo?
- En plantearle dulces objeciones al Creador.
¿Estás en Orense?] Yo hago una crónica diaria para el A.B.C, sigo dirigiendo este Instituto. Leo 3 libros antiguos cada día. Le doy vueltas al latín y griego y llevo 5 cursos estudiando el hebreo y escribir para mí.
Un gran abrazo de tu mejor y más antiguo amigo.]

Teño a intuición, que Blanco Amor non lee os artigos do ABC, e non valora os seus esforzos de formación e de lectura ou o cargo de Director do Instituto Español en Roma, de non ser así, Montes non repetiría case de forma literal o que lle comentaba na carta do día 10 de abril de 1971 (5).

No espazo en branco, da parte superior da primeira cara do escrito, como era costume en Montes, aproveita para darlle o novo enderezo.

[Mi nueva casa que es la tuya: vía di Porta Pinciano 14. Roma.
(Tengo uno de los más bellos horizontes del mundo)]

A carta que lle enviou Montes a Blanco Amor desde Madrid o día 9 de febreiro de 1978, leva o escudo co texto: Real Academia Española.

[Querido Eduardo: ¡Cuanto me hubiese gustado tenerte a mi lado la tarde del discurso académico! Estoy sorprendido, ensordecido, abrumado del repique que suscitó este acto.
Me dicen que nunca bajo ese techo sonaron oraciones tan clamorosas, aunque la índole del tema no es como para enardecer la resonancia periodística llega a la monotonía y al cansancio, no se han escrito comentarios muy inteligentes, pero al menos son muy afectuosos.
Llueven telegramas de Europa y América pidiendo el texto. Todo viene de la osadía de mi tesis. Pero la rosa, a quien ose. Como sabes bien la entera Historia de la Literatura se hace proclamando dogmáticamente que el Romanticismo y el Clasicismo se excluyen el uno del otro. Yo encuentro que los escritores griegos y latinos, los clásicos por antonomasia poseen para bien o para mal, esa es otra cosa, los rasgos característicos de la Escuela Romántica del siglo XIX.
El tiempo dirá quien tiene razón: si todos los demás o yo. Entretanto me atreví a desafiar el lugar común.
He trasladado de Roma a Madrid mis bártulos, mi biblioteca, mis papeles. Me voy a quedar fijo. Cuando vengas llámame. Mi casa es la tuya, está en la calle de Génova 16, 4º, derecha. Apunta el teléfono: 4191790.
Tengo muchísimas ganas de verte, de conversar contigo. A menudo voy a casa de mi pariente Manolo Cid, y con mi cuñada Maruja, evoco la calle Juan de Austria, el patín de la Catedral. Tú estas al fondo de esas evocaciones añorantes.
Un fuerte abrazo de tu amigo de toda la vida. Eugenio]

El Romanticismo de los Clásicos. Discurso leído el día 22 de enero de 1978, en su recepción pública, por el Excmo. Sr. D. Eugenio Montes y contestación del Excmo. Sr. D. Joaquín Calvo-Sotelo. Madrid 1978, (anexo 6).

Este texto marabilloso, é para ler, repousar e volver a ler, está tan ben escrito, estruturado, referenciado e documentado, que o converte nunha obra mestra. Se grande é o gozo coa súa lectura, como debía de ser poder escoitalo, visualizalo, sentido e desfrutalo en directo con Montes no escenario.

Por o texto, coñecemos que trasladou de novo a Madrid, a súa biblioteca, escritos e documentos, unha parte moi importante desa biblioteca, levara no seu momento ao Instituto de Roma, debido ás carencias de bibliografía que nel encontrou.

Late de novo o sentimento por o Ourense, a rúa onde viviu e o patín da Catedral, os primeiros amigos, que nin as numerosas vivencias, nin o paso do tempo, conseguiron diluír. Mágoa que esta fose a última carta, da que temos constancia, da correspondencia que se intercambiaban Montes e Blanco Amor.

NOTAS
1. Arquivo da Fundación Blanco Amor. Deputación de Ourense.
2. Todo en el jardín | CDAEM, Teatro Español: https://www.teatro.es › todo-en-el-jardin-10337
3. Carta de Faustino Santalices a Eugenio Montes en Galicia Digital (2022-04-18), na que se aclara o inicio do liñaxe dos Montes-Quintáns, comeza cos seus avós.
4. Os cans debían de defender os bens da casa, para evitar intrusos e aos amigos do alleo.
5. Cartas desde Roma entre Eugenio Montes e Blanco Amor. Galicia Digital (2022-05-30).
Rivero, Manuel
Rivero, Manuel


Las opiniones expresadas en este documento son de exclusiva responsabilidad de los autores y no reflejan, necesariamente, los puntos de vista de la empresa editora


PUBLICIDAD
ACTUALIDAD GALICIADIGITAL
Blog de GaliciaDigital
PUBLICACIONES