Opinión en Galicia

Buscador


autor opinión

Editorial

Ver todos los editoriales »

Archivo

Correspondencia entre Eugenio Montes e Blanco Amor

lunes, 02 de mayo de 2022
A carta que lle escribiu Eugenio Montes a Eduardo Blanco Amor o día 27 de novembro de 1928, desde o Rice Institute de Houston, é un texto de tres cuartillas, con numerosas metáforas, memoria dos tempos idos, morriña, nostalxias, frialdade, distanciamento, xunto cun desexo de reconciliación, que a ben dicir, por momentos é difícil de seguir e máis complicado de entender. (Anexo 1).

Montes foi bolseiro varios anos da "Junta para Ampliación de Estudios e Investigaciones Científicas", coñecida como (JAE). Organismo responsable do proceso de renovación e modernización científica de España, creada o 11 de Xaneiro de 1907, coa misión de impulsar a ciencia e de formar ao profesorado con criterios científicos e con métodos actualizados.

Unha das estancias foi nos Estados Unidos, por un período de nove meses, para realizar estudos de socioloxía e psicoloxía na Universidade de Houston (Texas), en calidade de lector. Esa bolsa de estudos foi concedida por a Real Orde do 7 de agosto de 1928.

O texto da carta, ten varias partes diferenciadas, na primeira cuartilla, para aproveitar os espazos en branco do entreliñado, Montes escrebe a reflexión final con aclaracións e matices, tomando como referencia as preguntas da cita de Erasmo do libro que estaba lendo sobre o Camiño de Santiago (1).

Análise da estrutura e do contido do texto por apartados:
1. [mis señas Rice- Institute. Houston – Texas U.S.A. Houston 27/XI/928

Querido Eduardo Blanco Amor
Si estuviese en Orense ahora, no sé si hubiera colaborado a la apoteosis con la cual te reciben, sé, en cambio, que te hubiera dado el abrazo más silencioso y cordial. Y en verdad te digo que ese enmudecer, hubiera sido un gritar, también, admiraciones. En todo caso sería la más pura expresión de amistad].

Destaca o formalismo e o distanciamento do inicio da carta, no que se ve que aínda queda ese pouso de agarimo e amizade, por así dicir, pasa do público ao privado e as palabras deixan o seu espazo á linguaxe corporal e aos silencios.

2. [Desde Texas alargo, por encima del Atlántico, mi emoción. Llega hasta Orense, al pie de la Catedral, donde otras manos tocan a rebato las campanas que tanto hemos oído, te ofrezco el temblor de mis manos siempre amigas y, en tiempos lejanos cómplices.
¡Te he esperado tantas veces! ¿Por qué llegas de América a Galicia justamente cuando yo vengo a América?].

As metáforas en Montes son moi potentes, en primeiro lugar rompen as barreiras do espazo e do tempo, sitúa os acontecementos nun espazo máxico, con gratas lembranzas da súa infancia. As campás, o toque a rebato, a muda de campaneiro, as maos amigas, que en tempos pasados foron cómplices e o reproche da espera, para a continuación emprender a viaxe en sentido inverso, leva a múltiples interpretacións.

Montes vai tecendo e mesturando o sonoro, o íntimo, o físico, o sensorial, o espazo, o modo e o tempo, nunha danza envolvente, que vai e ven, deixando unha estela de gratas lembranzas, de esperas sufridas e de retorno a un tempo pasado, en certo modo idealizado.

3. [ ¿Vas a permanecer mucho tiempo en Europa? ¿Vas a ir -ahora sí, ahora sí- a Europa desde Galicia? ¿O regresarás al continente estúpido, sin haber visto, siquiera una vez en la vida, la sonrisa de la auténtica civilización?]

Neste parágrafo aparecen as preguntas directas e cerradas. Montes ten curiosidade por o tempo que vai a permanecer e se vai ir a visitar Europa. Cando fala de Europa, entendo que debe de estar pensando na Grecia clásica ou na Italia do Renacemento, temas recorrentes nos seus estudos e publicacións, que tan ben coñecía e oportunamente citaba.

4. [Sé que has publicado un libro. Hasta creo saber cómo son tus versos, como Le Verrier sabía cómo era un planeta, sin haber visto nunca. Pero quisiera saber todo eso por ti.]

O libro ao que fai mención é o poemario: "Romances Galegos", Editorial Céltiga, Buenos Aires 1928. Montes ten información de Blanco Amor, a través de terceiros ou da prensa, sen embargo, quere tela a través del. Coñéceo tan ben, que sen ler os versos, ten o convencemento de saber como son ao igual que lle pasaba a Le Verrier co planeta Neptuno. (2)

5. [Yo también voy a publicar - ¡por fin! Mis versos gallegos. No me gustan nada, como seguramente no me gustarán los tuyos. Pero publicar un libro es tirar ropa vieja. La ropa de otro libro que también quiero publicar se llama desnudez].

A expresión roupa vella, de forma metafórica, ben pode querer dicir, que se trata de poemas escritos, e algúns deles publicados hai tempo ou que cando se impriman, o autor está noutro escenario, e o que alí se narra,xa non é o cerne da súa creación.

6. [¿Conoces a Cándido? O mejor, lo reconoces (¿Pero hay un conocimiento anterior al reconocimiento?) Es el chico con más alma que jamás he conocido. Es un hombre que ilumina y arde. Espero que, si habláis, discutiréis, cuando Cándido sea tu adversario yo seré aliado suyo].

Aparece Cándido no relato de forma íntima, familiar e sobre todo o artista ao que tanto admira. Cándido Fernández Mazas (3) autor das ilustracións da primeira edición do seu libro "O Vello mariñeiro toma o sol e outros contos", (1922) e a "Estética da Muiñeira" (1923).

Montes, primeiro pregúntalle se o recoñece e a continuación, dálle tres pinceladas do seu perfil: Nobreza, asociada a alma grande, que alumea e o mesmo tempo arde. Nese contexto, Montes fala en termos estéticos e artísticos. Cualificativos que se nos quedan curtos, cando admiramos a súa obra, que por desgraza tan pouco coñecemos. Compensa dedicarlle un tempo a Web oficial: https://www.candidofernandezmazas.com

7. [Contra ese Taine citado en serio, contra esa hispanofobia un poquito infantil, contra ese partidismo comarcal que yo te perdono, porque está inspirado por la nostalgia, pero que no te perdonará la verdad]

Neste apartado a axuda de JoséMartinhoMonteroSantalha, novamente volve a ser moi valiosa: "Penso que diz "Contra ese Taine citado en serio": deve de ser umareferênciaao escritor francêsHippolyeTaine (1828-1893), que deveu de citar Blanco Amor alguma vez (quiçánalguma carta a Montes anterior a esta). De feito, esseTaineteve fama e influxo nos escritores espanhóis de aquelas épocas; por exemplo, em Unamuno ou em Emilia Pardo Bazán. Em geral, o que aparece em toda a carta é que Montes está afastando-se do galeguismo dos seusprimeiros anos, e por isso acusa a Blanco Amor de provincianismo e de hispanofóbia: umaacusação que parece uma crítica a todo o galeguismo".

8. [¿Me perdonas tu, en cambio? ¿Me perdonas que una carta que quería ser un saludo sea un reproche? Así lo espero. Tu sabes, sin duda, que reñir es una manera de querer.Hasta que me escribas, o hasta que Dios quiera. Dale mis recuerdos a tu familia y a los amigos. Risco. Florentino, Otero etc-, dale mis recuerdos a esa calle de Juan de Austria por donde en este instante suben mis ojos húmedos y dale mis recuerdos a aquel amigo de infancia y mocedad que vivía al lado de mi casa y al lado de mi corazón. Adiós Eduardo - Eugenio.]

Para finalizar vai suavizando as palabras, cun matiz un tanto infantil, e asoma de novo ese eterno retorno ás súas infancias e mocidades, que por o contexto quere revivir ou lamenta ter perdido e que quere recuperar.

9. [Interpreta bien mis reproches a tu galleguismo cantonalista y decimonónico, escrito sobre un libro "The way of Saint James by Georgiana g. King, que estoy leyendo con emoción semejante a la que habrás tenido al ver el puente mayor de Orense].

Retorno a o entreliñado do primeiro folio e a cita de Erasmo, que enlaza coas preguntas que se fai, a raíz do suposto distanciamento, que lle ven a dicir o seguinte:

Por favor, dime, ¿cómo está el buen hombre San James? ¿Y que estaba haciendo? ¿Por qué verdaderamente no está tan bien como solía estar? ¿Cuál es el problema, se ha hecho mayor? (anexo 2).

A relación de Montes con Blanco Amor, a través de carta, móstranos que está deteriorada e con dificultades de restablecerse, a pesar dos esforzos de Montes. Unha das causas ben podía ser ese afastamento e a percepción negativa que transmite a través das expresións. "galleguismo cantonalista y decimonónico", que por o que se aprecia xa levaba xestándose tempo atrás.

NOTAS:
1. "The way of Saint James", da hispanista americana GeorgianaGoddardKing publicado en 1929. Volume III, p. 417, capítulo II "MA CALEBASSE, C'EST MA COMPAGNE".

2. Urban-Jean-Joseph Le Verrier, astrónomo francés, naceu en Saint-Lô (Manche) o 11 de marzo de 1811 e morreu en París el 23 de setembro de 1877. Por medio de cálculos sobre as órbitas dos planetas descubriu a existencia de Neptuno, antes de ser visto ou localizado por telescopio.

3. Para coñecer máis sobre Cándido Fernández Mazas:
Web oficial de Cándido Fernández Mazas: https://www.candidofernandezmazas.com

FERNÁNDEZ MAZAS - Afundación
https://www.afundacion.org - fernandez_mazas_candido

Cándido Fernández Mazas es un artista de breve vida y reducida producción plástica que desarrolló, en la primera mitad del siglo XX, su efervescencia...

Cándido Fernández Mazas | Real Academia de la Historia
https://dbe.rah.es - biografias - candido-fernandez-mazas

Cándido Fernández Mazas; Dichi. Orense, 15.XII.1902 - 15.XI.1942. Dibujante, pintor, escritor, humorista gráfico, crítico de arte y literatura.; Diario de ...

Cándido Fernández Mazas | Galegos | Gallegos
http://galegos.galiciadigital.com - candido-fernandez-m...

Cándido Fernández Mazas · Currículum. Sus primeros trabajos son ilustraciones para las obras de Eugenio Montes, Álvaro y Augusto Casas, etc... · Obras realizadas.
Rivero, Manuel
Rivero, Manuel


Las opiniones expresadas en este documento son de exclusiva responsabilidad de los autores y no reflejan, necesariamente, los puntos de vista de la empresa editora


PUBLICIDAD
ACTUALIDAD GALICIADIGITAL
Blog de GaliciaDigital
PUBLICACIONES