Opinión en Galicia

Buscador


autor opinión

Editorial

Ver todos los editoriales »

Archivo

Cartas de Eugenio Montes a Otero Pedraio

lunes, 28 de febrero de 2022
Grazas a Fundación Penzol conservamos parte da correspondencia, que Montes lle envíou a Otero Pedraio durante un período de trinta anos (1931-1961). Lástima, que de momento, non teñamos a que ía en sentido inverso, é dicir, a que enviaba Otero Pedraio a Montes.

A primeira é unha extensa carta, escrita en tres cuartillas, duas por o anverso, a primeira e a terceira, e a segunda por o reverso, co membrete de “Nueva Pensión”, da sucursal Hortaleza de Madrid, de data 5 de Agosto de 1931, (Anexo 1).

Nerviosismo, desasosego, disgusto, incomodidade e présa, afloran a través do texto. Montes, sempre tan pulcro nos seus escritos, tan pensados, medidos, claros, concisos, estruturados e limpos, en cambio, nesta ocasión encontrámonos con tres cuartillas, meio desestruturadas e correxidas, como se fose un borrador, co fin de aclarar algo que se lle imputaba e do que nada tiña que ver. Na carta, por momentos, fala con claridade, outras quere decir pero non dí e finaliza engadindo a súa preocupación política-social do momento.

Todo comeza coa noticia do periódico EL SOL, do martes 4 de agosto de 1931, titulada “SERENIDAD ANTE TODO”, e co subtítulo “Sobre unas palabras del diputado Sr. Otero Pedrayo”, (Anexo 2), que ocupaba a marxe esquerda, a unha columna, a metade de páxina da portada e que ía sen asinar. Por a carta de Montes, coñecemos, que se lle atribuía a autoría dese texto breve, directo e crítico co intelectual ourensán.

A nota é un extracto da noticia que aparece na páxina 3 de “El Sol”, ese mesmo día. Son frases sacadas do seu contexto, que transmiten unha impresión, sensiblemente diferente ao que foron os feitos, todo depende da parte que os analiza.

“Los intelectuales gallegos, los mesteres de clerecía de la tierra del padre Feijoo, han sido hasta hace poco traidores”.

"Si las Cortes constituyentes (…) no nos otorgan la autonomía, sabremos conquistarla con la ayuda de nuestros hermanos de raza los portugueses."

E a continuación ven a interpretación:
“(…) la amenaza del catedrático de Historia del Instituto de Orense es imprudente, y más cuando se ha ganado en las bregas del saber una autoridad y un nombre”.

"Si los mejores no se reprimen, ¿qué van a hacer los otros?"

O acto celebrouse o do mingo, 2 agosto de 1931, dous días antes da publicación da noticia e tres da réplica de Otero Pedrayo. O luns non saía publicado o periódico, é como se fose ao día seguinte de producirse a noticia.

O que estaba chamado a ser unha festa de merecido homenaxe, agradecemento, doce e de concordia, converteuse en agredoce, a raíz da descrición dos feitos.

Nestes térmos recolleu a noticia o periodista de “El Sol”, o martes 4 de agosto de 1931, na páxina impar, número 3, da parte alta, que anque estaba emparedada entre outra noticia, era imposible que pasara desapercibida, a intervención, que dividiu aos asistentes e que tanta polémica causou, (Anexo 3).

Encabeza a noticia, “Un banquete galleguista en la Bombilla”e a modo de segundo titular con tipografía de maior tamaño, que produce un impacto visual moi potente, “Formaremos parte del conjunto ibérico si vamos a partes iguales; como hermanastros, no'', e de terceiro titular, este con letra algo máis miúda, “Si las Cortes negasen a Galicia su autonomía, ella sabría ganársela, pues no le había de faltar el apoyo entusiástico de los hermanos de raza, como Portugal".

El primero en hablar a la hora de los brindis (…) fué el señor Millares (confunden Suárez Picallo con Miralles). Con gran fogosidad (…), afirma que España ha considerado a los gallegos como pertenecientes a una raza inferior. "Formaremos parte del conjunto ibérico si vamos a partes iguales; como hermanastros, no."

“El Sr. Castelao (…) brinda por la lengua gallega, por la libertad de la tierra gallega y por la democracia. (…) El Sr. Villar Ponte elogia esta lengua que representa la cultura de un pueblo—Portugal, sus colonias y Brasil—de 50 millones dé hombres”.

“El Sr. Otero Díaz (…) Hace grandes elogios de las lenguas castellana y gallega, (Algunos de los comensales, (…) protestan ruidosamente (…) dos o tres entonan el himno regional, mientras la mayoría del público aplaude al orador. Se oyen vivas a Galicia libre, y algunos piden la cabeza de los castellanos, entre grandes protestas de la mayoría del público, que pide la expulsión de los interruptores. El orador (…) sigue hablando entre constantes protestas y contraprotestas.) (…) Las protestas y aplausos al orador, (…) se reproducen en este momento con más violencia. Hay gritos e insultos, y los separatistas se sitúan en la presidencia detrás del Sr. Otero Pedrayo”.

“Finalmente habla D, Ramón Otero Pedrayo. Se oyen vivas a Galicia libre y a "Terra Nossa". (…) en párrafos de gran lirismo canta a Galicia. (…) En la época moderna los hombres de cultura fueron traidores a la tierra, salvo los poetas, que le fueron fieles, y por eso el homenaje debe ser dedicado al pueblo”.

“Afirma que sí las Cortes negasen a Galicia su autonomía, ella sabría ganársela, pues no le habría de faltar el apoyo entusiástico de los hermanos de raza como Portugal”.
"Si se nos concede la libertad, seremos hermanos; pero si la Federación no prospera, seremos enemigos de todos los pueblos hispánicos."

“El Sr, Otero Pedrayo fué muy aplaudido, y al finalizar su discurso entona, en unión de cinco o seis comensales, el himno regional”.

A resposta ao duro comentario do artigo de El Sol do día 4 de agosto de 1931, que a modo de editorial, ocupaba unha pequena parte da portada, aparece no mesmo diario ao día seguinte, co título “ Respuesta a un comentario”. Dos cuartillas del Sr. Otero Pedrayo sobre su discurso de la Bombilla. (Anexo 4)

“El vibrante diputado galleguista Sr. Otero Pedrayo nos dirige una rectificación a la referencia que dimos ayer de sus intervenciones oratorias a los postres de un banquete en la Bombilla.(…) el Sr. Otero Pedrayo, prestigiosa inteligencia, en la rectificación insiste en sostener lo que creía mal interpretado”.

"Sólo unas líneas para corresponder al comentario que con el título "Serenidad ante todo" dedica EL SOL de ayer a unas palabras mías. No quiero decir nada de la información del banquete dedicado en la Bombilla a tres diputados galleguistas. (…) hablo exclusivamente en mi nombre—que se acabó la Galicia que venía a suplicar, y existe una Galicia que sólo aguarda una absoluta igualdad de trato para sentirse española. (…) al hablar de Portugal (…) me refería a la ayuda moral, nunca ausente, de la nación que hablando nuestro mismo idioma, trabajando el mismo suelo y siguiendo paralelas rutas de pensamiento, es considerada en Galicia como hermana. Es extraño que un gran periódico tan bien enterado como EL SOL incurra en el tremendo error de creer que los escritores gallegos y portugueses tienen que apelar al castellano para entenderse entre sí. En el banquete de la Bombilla (…) Reinó un legítimo entusiasmo galleguista y nada más (…)”.

Qué é o que di Montes, ao sentirse aludido, na carta do día 5 de agosto de 1931.
Folio nº 1, no que rezuma amizade, respeto e certa ambiguedade: “(…) Meu querido amigo: Chega o meu conocemento que algún amigo de vosté coida que fun eu quen escribiu a nota anónima que apareceu no Sol de onte en col do seu brindis no banquete – banquete o que non asistín por atoparme en Alcalá aquil día”.

Entrada cálida, queda a dúvida se Montes coñecía ao confidente, ese “algún” e non lle pon nome e a xustificación de non poder asistir por encontrarse fora de Madrid.

Despois do punto e aparte continúa, con algo que ao meu entender lle preocupa e o deixa entre o anonimato do autor do texto, dí e non dí, afirma que era vasco pero non revela o seu nome, sai do tema e centra o párrafo resaltando o respeto e admiración que se transmitía no escenario dos feitos. Esa preocupación e ese nerviosismo, está latente nas dúas palabras que tacha e continúan no trazo de parte das letras dos dous seguintes renglóns.

“A nota do Sol foi escrita por un redactor vasco cuyo nome non debo revelar, ainda que non (aparecen dúas palabras tachadas) fose nada indiscreto a revelazón. Suposto que nesa nota trasparentábase, non somentes respeto senón ainda – admirazón por vosté”.

Folio nº 2, esta vez escrito por o reverso, aparece a recomendación, que tivo efecto, por a noticia do día seguinte, na que Otero Pedraio, cerra o debate e reafirma con palabras diferentes o pronunciado no discurso da Bombilla, (Anexo 4).

“O que eu quisera facer -sin me meter nas palabras de vosté, que por ser ditas e non escritas, non teñen constancia-, sería un artigo firmado, protestando de que dimpois de ser vosté o máis grande escritor de Galiza e un dos máis grandes de España poda falarse de Otero Pedrayo como dun diputado calquera”.

Sabia recomendación, sabendo que o Sr. Otero Pedraio, como bon orador que era, cando se soltaba a falar era difícil de parar, e como con frecuencia non escribía o guión, e menos o correxía, xa se sabe nun brindis, poden cometerse eses excesos verbais.

“En Madrid non hai oposizón a Galiza, o que hai é falla de informazón. E inxustiza por ser ista esencial a toda a vida española. A maior inxustiza con vosté cometeuna Valle-Inclán, un galego”.

Canto tería que comentar Montes de Valle-Inclán, e non todo debía de ser bon, era coñecedor da súa capacidade intelectual, e das súas andanzas madrileñas, a ben seguro, que a opinión que tiña de Otero Pedraio non era adecuada, e coa que Montes non debía estar de acordo.

“A min preséntaseme toda España como unha cousa explosiva. Foi explosivo o artigo de Filgueira Valverde no número de Saint-Yago e por eso protestei de il oxe no Sol. E, explosiva, agora, a reacción contra a anécdota do banquete da Bombilla e por eso quisera protestar, tamén”.

Había un escenario político preocupante, meses convulsos desde maio de 1931, queima de igrexas e conventos, eleccións xuño de 1931, con ampla maioría republicana, ás que Montes se presentou como candidato socialista e que non conseguiu escano. Semellaba que o novo escenario político, traería a calma, sen embargo, aparece máis tensión, paro, pobreza e desencanto, chegamos a xaneiro de 1931, expulsión da Compañía de Jesús, cerre de periódicos, o país está vivindo unha situación complicada, dun claro clima pre-revolucionario, parece que había que cambiar todo, a Gaceta tiña unha actividade desbordante, entre Decretos, rectificacións, ceses e nomeamentos, era complicado asimilar tanto cambio lexislativo.

A miña apreciación persoal, é que neste momento de caos, comenza o camiño irreversible hacia a dereita do pensamento político de Montes.

“Por riba das pasios que axitan España eu quisera estar n-unha actitude racional, serea, armónica e xusta”.

En política, como en economía e en todos os escenarios en movemento, é moi importante identificar as variables independentes, que son as que dan lugar ás dependentes, aí foi onde estivo o gran erro republicano, que pensaba, que con identificar aos “chivos expiatorios”, estaba a solución, grave error, sen embargo, Montes empezaba a ver esa bomba explosiva, que se estaba activando, e que tanto dano anunciaba. Desgraciadamente esa profecía cumpriuse, a tensión foi en aumento, golpes de Estado, asasinatos, ate chegar a Guerra civil do 36, cantas mortes iñocentes, canto sufrimento, se podería evitar cunha actitude racional, serea, armónica e xusta.
“Sempre me foi moi grato facerlle xustiza a vosté e expresarlle a miña ademirazón cordialísima. Seu decote Euxenio Montes”

Montes, sintiu grande admiración, gratitude e cariño por Otero Pedraio.

“Non o fun ainda a visitar porque non sei o seu enderezo, e iñoro como se entra no Congreso. Medo ás antesalas oficiaes, ôs porteiros con galós. E.M.”

Gosto desa posdata, na que di que lle dan medo ás antesalas e os porteiros con galós, lémbrame a leitura do dibro de Giovanni Mosca “Cándido en Italia”, que lin por primeira vez nos meus anos mozos.
Rivero, Manuel
Rivero, Manuel


Las opiniones expresadas en este documento son de exclusiva responsabilidad de los autores y no reflejan, necesariamente, los puntos de vista de la empresa editora


PUBLICIDAD
ACTUALIDAD GALICIADIGITAL
Blog de GaliciaDigital
PUBLICACIONES