Se digo que moito me divertín hoxe, que fun a un enterro, vanme excomungar os curas. Deuse o casual de que o chofer que leva o coche dos enterros, excursións, etcétera, ten permiso para ir de padriño dunha voda, e o suplente, o milmañas, case sempre é o xefe do taller, eu, servidor, que nacín co sino de servir..., de servir para todo!
Non sei se o fan por presumir de ricos ou para que a ánima do defunto estea máis amparada no seu transo, o caso é que adoitan poñer, nas necrolóxicas, que haberá coche, saíndo de tal sitio e pasando por aquí, por alí, e por acolá. Teño comprobado que este turismo gratuíto funciona, ¡coma ningún, praias incluídas! ¿Por que? Porque a metade deles quédanse no adro dándolle á palleta e fumando cigarros, que agora hai tabaco a esgalla, a escoller; seica é rin, pero haino, que xa non vexo vellos fumando follas secas de tróqueles, saturadas de dixitalina. ¡Deus, que taquicardias aquelas! Estes de agora firman, e incluso poñen o alcume da súa casa, por feo que sexa! Debe ser o único documento que firma un galego sen lelo tres veces, en por si! O autocar saíu de Lugo, e baixou a Fonteo, de onde era a defunta; paramos diante de tódalas casas, desde Fonteo ao Cádavo; despois a Lugo, dun tirón, onde me situei detrás do Pompas Fúnebres, todo o treito, ata as Areeiras, e aparquei diante da mesmísima porta do cemiterio. Algún nin se baixou, e iso que alí había outra mesa de firmas; sería por se lles quitaban o sitio para retornar a Fonteo? Por último, de noite e baleiro, recorremos a Valeira, que agora si que está baleira, para volver á capital, ao garaxe.
Un dos que se quedou no coche pasou todo o tempo contando chistes e anécdotas. Os verdes esquecinos, pero dos outros, unha mostra:
Torre de Burón
A vella era do Burón, e púxose á morte; os fillos ían na feira. O netiño, que pouco pasaba do uso de razón, atendeuna: -Madriña, por que estás laiando; dóeche a barriga? ¡Non me estraña, tantos fillos que pariches...! -Meu neno, láiome polo que deixo sen facer, que de ter nove en vez de oito, o máis novo aínda estaría comigo, e tamén polo que che van encambar a ti, que teus pais prefiren subir á feira antes que producir. ¡Sen produtos, mala feira! -¿Que queres dicir, avoíña? -Meniño, ¿non viches ao señor Cura untándome os pés? ¡Lémbrate disto: untura de zapatos, sinal de viaxe! Pero antes de irme colle a túa pizarra e escribe: "A madriña deixou dito que se morre aquí abaixo, no Burón, que a enterren arriba, na Fonsagrada; e se morre na Fonsagrada, tal que cando volva ao médico, que a enterremos no Burón". -Madriña, xa o escribín, pero aínda non me dixeches os teus motivos. -¡Direicho agora, pero non o escribas: É para fode-la xente, para que gasten as zocas, que abondas gastei eu, de tantos enterros que fun!
Outro, e con este paro, para non amola-la xente. O narrador dixo que fora verdade, que había un xateiro que se dedicaba a mercar vacas en Portugal, das que tivesen para as libras, que el se encargaba de lavalas e cepillalas; de paso, como os xateiros teñen, e lles dan, licenza de arma curta, traía pistolas, de contrabando, que as ía vender aos enterros nestes coches gratuítos. De socato deixamos de velo, porque veu morrer a este asilo de Lugo. Pero a gorda pasou despois de morto... Neste punto alguén lle preguntou ao chistoso: ¿E logo, tanto rezaron por el as monxas que resucitou? ¡Que va! O que fixeron as monxas foi chamar á Policía, pois cando abriron o seu armario para recolle-los cartos, para recoller o herdo, só atoparon..., pistolas! ¿E logo, o diñeiro? O diñeiro deixárao na casa da querida..., ¡para gastos do seu enterro, supoño! ¡Entre escudos e pesetas, arriba dun millón! ¿Como sabes iso? Eu, daquela, era cobrador dun Banco, e chamoume a Fulana para que a fose buscar, para ir ao Banco con ela, por se os billetes lle cheiraban ao taxista, de tanto que os levara, ela, no peito, cando saía da casa, que nunca os abandonaba..., por se lle entraban ladróns!
-.-
Sego falando de ladróns. Hoxe, un sábado á noite, concedémonos o luxo de tomar un café, pois volve a haber café, auténtico, que o pasan de contrabando, principalmente polos montes de Verín, nun dos ídem dos Soportais. Eu, sempre morriñoso do campo, máis que os ilustres paseantes, ¡unha nobre afección neste Lugo da nobreza é ollalos!, atendía ao xardín de enfronte cando..., ¡un mozo, aínda con pouca barba, rouboulle ao Concello a mellor das rosas!
Foi tanta a miña emoción que rompín a aplaudir coas mans, grandes e fortes, calosas que as teño de tanto usa-la ferramenta. A miña dona estalaba:
-¿Deches en tolo? ¿A quen aplaudes, que non estamos en ningún espectáculo? O único espectáculo es ti, que vas de pallaso!
-¡Si que o hai; e de ser Alcalde, chamaríao para darlle un premio!
Ela, cadora máis desconcertada:
-O que estás é chamando a atención... ¡Fala dunha vez, ou ímonos!
-Aplaudín un ladrón, ¡un ladrón merecente dun premio! ¿Ves eses rapaces, esa moza que volve a subir cunha rosa na man, que lle vai dando voltas coma se fose un rodicio? Pois ese mozo que a acompaña, ¡outro neno!, foi o que a deixou soa, un intre, para meterse por xunto das roseiras, e volveu a saír delas ofrecéndolle esa, a que leva na man. ¡Para que digan que coa guerra morreu todo, incluso o romanticismo!
Deume a razón, e quedámonos coas ganas de chamalos para xunto de nós, para invitalos a café con churros, pero non volveron a pasar; o máis seguro é que se foron para a rúa da Raíña Isabel II, que é onde se declaran os mociños de Lugo, facendo que ollan nos escaparates. Non escollen mala madriña, non, pois a esa tal Sabela seica lle valían todos, ¡trinta amantes, sucesivos, consecutivos, lle calculaban!, aínda que preferise aos capitáns da súa garda, particularmente aquel valenciano que din que se chamaba..., ¡iso, Enrique Puig i Moltó, suposto pai do Afonso XII!
-¡Es un inventeiro, -apostrofoume a miña-, que eu quitei matrícula en Historia, e nunca tal oín, nin lin!
-Nena, tiven un avó que se criou cabe da lareira, escoitando ao seu avó, e sabían por algún madrileño dos seus parentes que esa raíña, na noite de vodas, díxolle á súa "Paquita": -¡Tus calzoncillos tienen máis puntillas que mis bragas! ¿No serás maricón...? En canto ao de hoxe, iso si que é ser macho, iso é amor: roubar rosas para ofrendárllelas ás outras, ás outras rosas!
A miña volveu ao tema:
-¡Outro tanto non fixeches ti, nunca, e ben que presumes de macho, e de quererme, que mo xuras a todas horas!
-¡Estás ferrada! No campo non é preciso rouba-las rosas, que aló non teñen mérito, que as pisamos por tódolos recunchos, de tantas que nos brinda a natureza. ¿Sabes que che digo? ¡Dígoche o que tamén dicía meu avó, que, Comparando los bienes con los males, todos los pueblos son iguales! O que lle sobra á aldea, fáltalle a Lugo, e á viceversa. Se estivese na miña man, faría un cóctel, metade aldea, e a outra, capital. ¡Sería volver ao paraíso!
-Que non te oian os nosos fillos dicir iso, que se van avergoñar dun pai tan paleto; como din aquí en Lugo..., das silveiras!
-.-
Volvo a escribir porque hoxe teño algo que considero importante para comentar: Este día veu preguntando por min aquel rapaz co que tan ben me entendía, aquel Xosé María, de Montecubeiro, que é neto dun albeite moi coñecido desde Lugo á Fonsagrada; poño de testemuña un artigo encomiástico sobre seu avó, do que xa teño falado, recollido no número 1, do "Tío Pepe", periódico da Fonsagrada, ¡que ademais de fonte, teñen literatura propia! Ao que vou: Seica lle dixeron no garaxe Villares que, ¡para mecánico, eu!
-¿E ti non estabas en África, que hai anos que non te vexo?
-¡Estaba, e volvo! Pero fun vítima dun atentado, vindo para acó; aló en Safí, no que foi Marrocos francés; non o poderás ler nos xornais porque estas noticias están vedadas, e nin a min me deixan dicir a verdade; ¡xa me entendes! ¡Ordes directas do Caudillo a través do seu General Gobernador General de Ifni! Como non quero entreterte no teu traballo, un día invito a comer..., e cóntoche catro secretos dos do Estado, ademais deste! O urxente, de momento, é se me podes auxiliar, pois o volante deste coche tira un pouco para a dereita, ¡como todo en España!, e calquera día lévame ao barranco. Reparáronmo no mesmo Safí; despois do atentado. A chapa, como ves, bastante ben, pero quedou vencida a dirección...
O meu amigo co seu De Soto, en África, aínda con matrícula do Marrocos francés.
¡Deus, a de cousas que pasan polo mundo! Primeiro deixarei dito que lle resolvín o enderezo da dirección do seu auto, nun plis plas, así que, se amigo era, agora subiríame aos altares se estivese na súa man.
Viña de vacacións desde Sidi Ifni, que traballa por aló, no Banco Exterior de España, Director, ou algo así, e as autoridades españolas, ¡sempre quif quif cos mouros!, non o advertiron de que era perigoso cruzar o novo Marrocos, o que foi Marrocos francés, en coche. De telo sabido, se fosen lealmente advertidos, virían en avión. O auto, un De Soto de 20 HP, ¡e menos mal que se parece a un tanque do Exército!, foi visto e recoñecido de lonxe, por un camión dos do Istiqlal, ese partido da Independencia de Marrocos, nunha recta, entre Agadir e Safí. Os do camión, que o coñeceron, e que sabían do seu cargo, arremeteron contra eles, de camión a turismo! O coche do meu amigo capotou, deu dúas ou tres voltas, co resultado de que o neno apareceu a dez metros, e á súa muller tivo que retirala de debaixo dunha das rodas, con non sei cantas feridas. Providencialmente pasou un matrimonio de franceses, que seica están de recollida, de repatriación, e leváronos ao hospital dos independentes, ¡médicos improvisados! Menos mal que el acudiu ao convento dos franciscanos, onde o Padre Pais, Pedro Pais, chamou a un médico holandés, amigo seu; e xa na súa clínica, ese médico, un médico de verdade, recoseu nela coma un albardeiro, por todas partes. Salváronse de milagre, aínda que lles roubaron canto traían no coche. Pero aqueles mecánicos, á diferencia do médico holandés, fixéronlle ao auto unha reparación chapuceira, máis ben de chapa, coa que, de milagre, deron chegado a Lugo.
Iso foi o dramático, pero o divertido pasoulles aquí: Resulta que aparcou o seu "heroe de guerra", que é como lle chama ao De Soto, ¡vinte cabalos, que os tombaron eses mouros, pero volveron a levantarse!, diante do novo edificio do Goberno Civil. Traían tantas ganas de subirse á muralla para retratar o Lugo actual, que nin se decatou de que se lle aproximaba un Municipal: "Haga el favor de retirar su turismo, y por esta vez no le voy multar ya que viene de las Islas Filipinas..., que nos tiene dicho el señor Alcalde que miremos por el turismo, y ya que viene de tan lejos...!" A que meteu a pata foi a súa dona, que lle deu as grazas ao Municipal..., ¡en galego! O ifneño non paraba de rirse contándome o episodio: "Estes lugueses, perdón, estes lucenses, -digo o que me dixo, tal cal, -sempre se queixaron do seu servizo militar en África, pero moito me temo que nin saben onde estiveron, ¡que mira ti que interpretar unha matrícula de Ifni, a do meu IF-240, por Illas Filipinas...!"
-.-Gómez Vilabella, Xosé M.
