Opinión en Galicia

Buscador


autor opinión

Editorial

Ver todos los editoriales »

Archivo

Eugenio Montes rehabilita a Ernesto Halffter

lunes, 07 de febrero de 2022
Grazas a documentación oficial do Instituto Español en Lisboa, coñecemos que D. Eugenio Montes creou o clima adecuado, para incorporar as ensinanzas da música ao Instituto; dar a coñecer a música española de calidade a sociedade portuguesa e incorporar a D. Ernesto Halffter como Catedrático ao cadro docente.

Halffter, pertence a xeración musical do 27, home de gran talento musical e de recoñecido prestixio, foi discípulo de Manuel de Falla, académico e Premio Nacional de Música nos anos 1925 e 1982.

Por Orden Ministerial do 2 de Decembro de 1936, foi expulsado dos cargos de Director do Conservatorio Oficial de Música de Sevilla e de catedrático de conxunto vocal e instrumental.

O documento interno número 367, de data 17 de novembro de 1941 (1), dirixido ao Subsecretario do Ministerio de Educación Nacional, aporta información moi valiosa neste sentido.

Montes era un mestre na comunicación, desa forma establece no texto, un fío condutor, argumentado, coordinado e ben estruturado a través dos seguintes apartados:
1. Detecta a necesidade interna do Instituto: "para dar una educación integral y un conocimiento artístico de España en todos sus aspectos, convendría añadir a sus enseñanzas educativas la de la Música, sobretodo en cuanto al conocimiento de las canciones españolas por parte de los alumnos".
2. Establece unha misión: "Por otra parte estima también importante la difusión de la Música Española en este País, por medio de la radio y conciertos".
3. Trata de suplir carencias anteriores: "así como el ennoblecimiento de los gustos públicos y de la curiosidad hacia la Música Española, por falta de una intensa labor educativa anterior, más bien se ha dirigido hasta ahora a una música de calidad inferior que la excelente que tenemos".
4. Descubre os patróns de éxito: "Para remediar esto, organizó el Instituto en la primavera pasada varias sesiones y espectáculos de carácter educativo con respecto a la Música española, tales como la conferencia-concierto de Gerardo Diego sobre Manuel de Falla y la conferencia-concierto sobre vihuelistas españoles de Regino Saíz de la Maza".
5. Identifica ao candidato ideal: "A fin de contar para todas estas labores y las que tenemos en proyecto para el presente curso y cursos sucesivos, con el asesoramiento de una personalidad competente y especializada, y dado que reside en Lisboa el prestigioso compositor español, Catedrático de Conservatorio, Don Ernesto Halffter, solicita este Instituto que se agregue a él por parte de ese Ministerio el susodicho Catedrático y Compositor".

O documento número setenta e catro, do libro "Cien documentos de archivo. Instituto Español Giner de los Ríos" (2), apórtanos información complementaria.

"Eugenio Montes, Director del Instituto, exponía al Ministerio de Educación la conveniencia de que se agregaran las enseñanzas de Música a las que ofrecía entonces el Instituto. Además de esa función educativa, se pretendía también la proyección cultural de la música española de calidad, en línea con las dos conferencias-concierto que se habían celebrado en la primavera de ese año. Una a cargo del poeta del 27, Gerardo Diego, que además era catedrático de Literatura y pianista. Otra a cargo del concertista de guitarra Regino Sáinz de la Maza, que había estrenado un año antes el "Concierto de Aranjuez" del maestro Rodrigo".

"Para cubrir ese doble objetivo Eugenio Montes propuso a una persona que él consideraba idónea y que, además, residía en Lisboa. Se trataba del catedrático de
Música del Conservatorio de Sevilla y compositor Ernesto Halffter".

A eficiencia xuntouse ca eficacia e a solicitude de Eugenio Montes tivo unha resposta positiva en apenas cinco días. Esta celeridade non se pode entender, se non fose porque debía de estar acordado previamente, soio faltaba o requisito formal do nomeamento.

Por medio do Oficio do día 8 de xaneiro de 1942 (3), faise público, ao comunicarlle a Embaixada en Lisboa ao Director do Instituto o siguinte: "El Ministerio de Educación Nacional por orden del pasado 22 de Noviembre dice a este departamento lo que sigue (...) teniendo en cuenta las circunstancias que concurren en dicho Centro (...) es acertado la creación en el Instituto Español de Lisboa de una Cátedra de Música (...) este Ministerio tiene el honor de proponer a V.S. el nombramiento de D. Ernesto Halffter, profesor de uno de nuestros conservatorios y compositor (...)".

O embaixador, D. Nicolás Franco, aceptou a proposta do Ministerio, e o Sr. Halffter foi nomeado Catedrático do Instituto. Esta aceptación trouxo consigo unha segunda recompensa. Halffter, pudo reclamar os haberes que deixou de percibir desde o momento da súa separación de Director e Catedrático, así nos lo confirma o escrito de data 8 de outubro de 1945 (4).

"Que por Orden Ministerial de 2 de Diciembre de 1936 fue sometido a expediente y suspendido de empleo y sueldo (...) al substanciarse el expediente la resolución fue favorable siendo rehabilitado en su cargo por Orden Ministerial de 3 de diciembre de 1941.
Considerando que en la citada Orden de rehabilitación no se hace mención de que la pena que anteriormente le había sido aplicada llevara consigo la pérdida de los haberes dejados de percibir por todo el tiempo en que el interesado había estado incurso en expediente.
Considerando que la sanción que fue objeto tenía un carácter provisional, y habida cuenta de que la rehabilitación en su cargo tiene un carácter de reparación e implica por lo tanto, el derecho a percibir los haberes que le habrían correspondido durante el periodo comprendido entre las dos fechas indicadas.
Suplica: a V.E. se digne autorizarle a percibir los haberes cuya cifra total viene señalada en la adjunta liquidación extendida a su favor por el Señor Habilitado del Conservatorio de Sevilla.
(...) Lisboa 8 de octubre de 1945".

Datas clave do proceso de rehabilitación de Halffter:
Petición de Montes (17/11/1941), aos cinco días.
Nomeamento de Halffter (22/11/1941), aos 11 días.
Rehabilitación (03/12/1941), aos tres anos e dez meses.
Solicitude dos salarios deixados de percibir (08/10/1945).

Os períodos de tempo das tres primeiras actuacións son moi curtos, tendo en conta a lentitude da Administración, en cambio, Halffter tarda case catro anos en solicitar os salarios non percibidos, isto podemos interpretalo como un período de prudencia, a miña impresión, é que por a estrutura do texto, o coidado das palabras e a mesura, detrás de esa solicitude, tamén estaba o sabio consello de Eugenio Montes.

Montes e Halffter, ademais de coincidir en Lisboa, compartir xeración, tiñan amigos comúns, un deles era Salvador Dalí. A portada da "Sonatina-Fantasía" (1923) e as tres pezas infantís, foi feita por Dalí; ao analizar todo o proceso, é fácil deducir a implicación persoal de D. Eugenio Montes para rehabilitar a D. Ernesto Halffter.

Por o documento número 440 (5) e a nota número setenta e cinco, que acompaña ao texto mencionado anteriormente, comprobamos que o nomeamento do Profesor Halffter foi un acerto e que a Dirección do Instituto por parte do Sr. Montes, estaba tendo a notoriedade, a recompensa e o recoñecemento ao traballo ben feito.

No comunicado ao Marqués de Auñón. Sección de Relacións Culturais do Ministerio de Asuntos Exteriores, de data 20 de Xullo de 1942, Montes informaba das actividades culturais do Instituto:

"Envío a V.I. algunas informaciones sobre los últimos actos públicos de expansión en Portugal de nuestra cultura, organizados por el Instituto Español en Lisboa, en el cuadro de curso de Primavera, en colaboración con el Instituto para a Alta Cultura (...) Conferencia del profesor D. Guillermo Díaz-Plaja sobre "ética y estética del Mediterráneo", celebrada en la Sociedad de Geografía; el concierto de Música española clásica y contemporánea dirigido por el Profesor de este Instituto D. Ernesto Halffter; el de canción española en el "Sindicato de Músicos" del conservatorio Nacional Portugués, por la Señorita Rodríguez de Aragón, actos todos ellos coronados por un extraordinario éxito.
(...) envío a V.I. (...) referencia de prensa de la conferencia que yo mismo he dado en el "Círculo Eça de Queiroz" sobre Francisco de Holanda y el Renacimiento (...). Esta Conferencia fue Presidida por D. Antonio Ferro, Director del Secretariado de Propaganda de Portugal".

A nota número setenta e cinco, apórtanos información significativa:

"En el "Sindicato dos Músicos" tuvo lugar un recital de canciones de la "liederista" Dª Dolores Rodríguez de Aragón. En 1945 volvió a Portugal y cantó en São Carlos y en el Coliseu de Oporto. Después, a la muerte de Falla, colaboró con Halffter en una serie de conciertos homenaje. Fue Directora de la Escuela Superior de Canto de Madrid (...).
La Memoria mencionaba una conferencia impartida por el propio D. Eugenio Montes en el círculo Eça de Queiroz. Este club cultural del Chiado lisboeta fue fundado en 1940 y su presidente fue Antonio Ferro. Este escritor, periodista y político, había sido editorialista de la revista Orpheu, donde colaboraba Pessoa. (...)
En este Círculo Eça de Queiroz impartieron conferencias en aquella época Graham Green, T.S. Elliot, Gegorio Marañón, Ortega y Gasset..., lo que da idea del prestigio y alcance de su apuesta cultural".

A colaboración entre o Instituto Español en Lisboa e o Instituto para a Alta Cultura Portuguesa, coa dirección de Montes, foi intensa, fluída, recíproca e produtiva. Esta alianza reforzou o vínculo entre a cultura española e a cultura portuguesa, tan próximas e a veces tan distantes, que tanto se deben unha a outra e que tanto poden e deben seguir aportando.
Rivero, Manuel
Rivero, Manuel


Las opiniones expresadas en este documento son de exclusiva responsabilidad de los autores y no reflejan, necesariamente, los puntos de vista de la empresa editora


PUBLICIDAD
ACTUALIDAD GALICIADIGITAL
Blog de GaliciaDigital
PUBLICACIONES