Xa dixen que estamos na Coresma, e teño que engadir que: Coido que este ano ninguén comprou a bula, que non e precisa porque a pouca carne das nosas matanzas ben se derreteu cos fríos dun inverno longo, interminable. A xente, ademais de murcha, vese fraca, aterecida. ¿Será por iso que nunca tanto se repolou nas árbores que vexo acotío a ambos lados da estrada? Estamos acabando coa madeira, pero..., o primeiro é quenta-las canelas! E menos mal que os mozos aínda están en filas, case todos, que seica os están adestrando por se Alemaña lle declara a guerra á veciña, a Francia, pois daquela, ao seu amparo, ¡como de costume!, nós axudariámoslles aos teutóns, en lembranza de Carlos V, ocupando cos nosos Regulares o Marrocos francés. ¿Non estamos cantando iso de que, "... en España vuelve a amanecer"? Pois iso, que a única forma de facer Emperador a Franco, ¡este émulo de Carlos V!, é volvendo a ter imperios, terras alleas onde nunca se poña o sol. ¡Que o sol non saia por Antequera, senón polos montes do Atlas!
De non estar os mozos ausentes, con este frío, así fose debaixo das trapeiras, que a lá ten bo prezo, ¡a de bautizos que terían os nosos curas! Fálase de que lles nacen sobriños, moitos..., agora que seus irmáns están mobilizados! ¡Misterios da natureza! Deus fíxonos perfectos de máis, tanto, que lle damos que facer, comezando polos seus ministros!
En todo canto me abarca a vista en cada viaxe, e iso que pouco podo levantala da estrada por culpa das fochas, agrandadas pola invernía e sen peóns camiñeiros que as reparen, as mulleres déronlle ao pano para atrás, e véxoas tan dispostas manexando arados e grades, que se achega a hora de bota-las patacas; o malo vai ser se están podres, pois as sans colleron o costume de irse ao pote, xunto coas verzas e con algo de unto. O que desapareceu foi aquela moda das patacas fritas, pois o aceite está
racionado, e con auga non se rustre! Tamén empeza a verse mulleres coa aixada ao lombo, decruando nos vedros. ¡Miñas pobres, coa forza que iso require!
Pásaseme pola cabeza que se algún día deciden licenciar quintas, os homes, desafeitos que están, e as mulleres, afeitas que se fan, vanse trocar os papeis: O home porá aos nenos a mexar, e atizará; as mulleres, no ínterim, estarán na Misa, misando; ou na feira, na labranza... ¡Deus nos aparte de tal, e máxime agora que os franquistas fusilan aos maricas, aos maricas pero tamén aos masóns, a tódolos que son "doutra masa"!
¿Que, miña rapaza, señora Mestra, váleche así; vai ben explicado? Se mo aceptas, seguirei dándolle á máquina, coma as pitas no trigo; do que non, chegado a Lugo, e con tempo libre, igual boto nun duplicado, nunha viúva, sexa de mortos ou de ausentes, que me invite, que así aforro os cartos do xantar!
-.-
Hoxe, que é feira no Cádavo, viñemos recollendo máis cestas que mulleres, que se foron achegando ao coche con cadansúa debaixo de cada brazo. Como xa non lles quedan cousas importantes para vender, botáronlles man ás pitas, así que, cada cesta un poleiro! O malo vai ser que, se as venden, ¿con que ovos farán as tortillas de Pascua? Rapaces da contorna, coidado cos vosos! A explicación deuma o Revisor, que está en todo, en todo menos en conducir, ¡a Deus grazas, pois, se conduce el, báixome eu!
-Fartas de levar as toucas de lá do tear, agora que vén o bo tempo, e que se fala de que logo volverán tódolos homes que foron, ¡que os levaron!, á guerra, queren mercar blusas da tenda, desas escotadas...
-¿Dixéroncho, ou intúelo? ¡Que eu saiba, ti, de telepatía, de telepatía e de mecánica, cero! Freei nel, un pouco.
-Déixase ver; e logo que seguen respondéndolle ao Cura: ¡Miserere domine! ¡Miseria de homes! ¿Ou é que ti non vas á Misa?
-¡Vou, vou, que ata me confeso por duplicado; na igrexa, co Cura; e na casa, coa miña muller!
-¿Cal, cal deles che dá máis penitencia? Sempre inquirindo. Este home, máis que Revisor, é un Fiscal, pero a min non me tourea.
-¡Cal vai ser, a muller, que non quere ter fillos ata que volva a normalidade! ¿Coidas que volverá algún día?
-Atende á estrada, pois é o único que podes solucionar, que este país..., ¡este país, como dixo o outro, é un país rico de xente pobre, cousa que ten menos solución cás nosas rodas, que estou farto de axudarche a reparar pinchazos destas cámaras podres!
Oín, e calei, ¡á forza!, que nin que fose unha maldición pois daquela mesmo estoupou a esquerda da dianteira, e menos mal que a roda de reposto resistiu ata Lugo!
-.-
¡Vaia casualidade! Estes días falei, ou por mellor dicir, escribín, acerca dos papeis trucados, pero o que non se me veu á imaxinación, ata hoxe que o vin e oín, é que puidesen darse papeis trucados..., voluntarios! Resulta que na parada a onde saen ao coche os de Córneas, Córneas da Valeira para entendernos, agardaba por nós esa Mestra que naceu porta con porta coa miña muller. Tiñan a besta, e nela marchouse o seu home despois de axudarlle a subir unha bolsaza de man. A señora non se fixou en min, pero eu si, mesmo polo espello retrovisor. De asentada á miña dereita, e co motor ruxindo:
-Celebro moito vela, e cando lle diga á súa colega e veciña o ben que se conserva, vaino gozar, que me ten dito que son boas amigas.
-¡Ah, ola! Si por certo, que tamén a teño en alta estima, que xa de neniña era simpática. ¿Así que nos leva vostede? ¡Pois vaia con xeito, que teño que volver para cria-los fillos, e para relevar ao meu marido, que entre a labranza, os nenos, e mais a escola..., nin sei de onde saca o tempo!
Falaba alto e claro, pero eu debo ser moi torpe xa que non a din entendido:
-¡Non me vaia dicir que a limpeza da escola faina o seu marido!
-A limpeza, si, que tamén a fai, pero estoume referindo a que me substitúe a miúdo, e non só hoxe, que vou a Lugo para cobrar...; e de paso, á costureira!
-Non sabía, nunca mo dixo a miña, que o seu home tamén é mestre; ¡debe ser dos poucos profesores que deixaron seguir en activo!
-Non, que é labrego, ademais de terratenente. Como se di no Catecismo dese frei Marcos da Portela, ¿Ti es labrego? ¡Si, pola miña desgraza! Pero non tiña razón, pois, ser galego, é unha carreira; e se por engado es labrego, daquela suman dúas. Ninguén sabe tanto de tantas cousas, nin tan a fondo, do seu traballo, coma un paisano destes nosos. ¡Por algo lle dedico tanto tempo
, iso, ao traballo!
Eu seguía abraiado, desconcertado:
-¡Será á escola! ¿É que tamén dá clases nocturnas para os máis atrasados, ou..., máis grandiños?
-Iso faino o meu home, que eu teño abondo con ocuparme do gando e da labranza!
-¿Non me diga que tamén sabe arar? ¡Estas mulleres de Pol
!
-Arar, gradar, muxi-lo gando, baixa-los toxos e coce-lo pan. Mal que me estea dicilo, pero non hai traballo de home que non se me acaia, e logo que, en forza, cando loitamos na cama sempre remato encima!
Con unha man no volante, coa outra retirei a miña viseira, pois ante unha muller deste calibre o que menos pode facer un home é descubrirse. ¡Descubrinme ante a mestra de Córneas, e que non o saiba o Cura da Fonsagrada, pois é capaz de esixirme a mesma deferencia!
-.-
Estas benditas rodas tiñan que acabar como acabaron, pois subindo á Vacariza
pasamos á de reserva, e entrando en Castroverde tamén esta fallou, casual e afortunadamente cerca da casa de Bonifacio. Preguntei por el, e acompañoume á Telefónica, da que está encargada a irmá de Xerardo de Cepomundín, unha muller moi culta, ademais de agradable. Díxolles aos da "Fonsa" que parasen de comunicar e que lle deixasen liña pois o seu auto da Liña tivera unha avaría, e cumpría remediala. Falamos co meu Administrador, pero, de gomas, das novas, nin a primeira, ¡en todo Lugo! Entón Bonifacio, Bonifacio Pereira, que acumula de todo, amigos e inimigos, chamou aos Brañanova de Mosteiro, que lle prometeron traernos, en préstamo, unha das que tiñan en reserva para o seu camión "ruso"; xa ían vir á feira, aos xamóns, e de paso...
-¿Bonifacio, que facemos con esta xente empantanada, que no teu turismo non caben?
-¿Non tedes en Lugo o bus pequeno, o vello? Daquela proponlles dúas solucións: A tres ou catro dos que teñan máis présa, lévoos eu á capital. Os outros que esperen polo coche vello... E se alguén non quere ou non pode agardar quedo, que se dea unha volta pola feira, que hoxe toca aquí e non en Meira, e igual atopa o mesmo que ía buscar a Lugo, ¡máis barato!
Así o fixemos, acompañándoos eu á Veiga do Olmo, que é onde celebran a feira, pois os de Lugo en menos de dúas horas non ían aparecer. O que segue téñoo que detallar, pois a miña dona non me vai crer cando lle compare a feira de Castroverde coa do seu Mosteiro.
Nada máis entrar, polo Camiño Ancho, que lle chaman así porque era o camiño, a estrada, para ir a Madrid, están os mendigos, que aquí hai máis, moitos máis, que diante da propia catedral de Lugo. ¿Que significa isto? ¡É doado de adiviñar: que os de Castroverde son máis caritativos cós de Lugo, con todo ser aquí catro gatos! Pero aínda aprendín algo máis, pois a continuación da pena dos mendigos, ¡dúas, a de granito e maila súa, a persoal!, están os asentamentos das piteiras. ¡Nin os raposos tratan peor ás pitas, pois os golpes limítanse a tronzarlles o pescozo, pero estas mulleres despluman ás pitas e ás vendedoras, asemade! Asústanas, engánanas, e o que é peor, rinse delas! Só vin un cabaleiro nese oficio, e vouno mencionar, con toda a miña admiración: ¡o señor Mendaña, don Policarpo! É o pai do Director do Instituto de Lugo, don Delio. Seica hai moitos "Mendaña" pola parte de Astorga, así que igual proceden da maragatería; ¡comerciantes correctos, si señor, que aínda hai pouco que recorrían esta bisbarra con recuas de oito ou dez cargas!
Agora me explico que os pasaxeiros vaian camiño de Lugo con cara de esperanza, e retornen con sinais de amargura. Entendo que isto, a súa forma de ser e de actuar, debe causar moito dano aos meus paisaniños pois na súa maioría queren ser de Lugo, vivir en Lugo, para ter, ¡tamén eles!, ocasión de rirse dos seus veciños, dos que sigan na aldea. Non sei se isto virá de atrás, e confío que Deus o remediará unha vez que os paisaniños acaden certa cultura e certa liberdade, borrándose a fronteira actual. Ao de hoxe tal parece que os da muralla fosen romanos recentemente chegados, conquistadores, e o resto da provincia, celtiñas derrotados, conquistados. ¿Virá de tan lonxe?
-.-Gómez Vilabella, Xosé M.
