Caldaloba

A Torre de Caldaloba na parroquia de San Martiño de Pino en Cospeito, asemella que se mantén en pé grazas á teima de colectivos culturais e á enerxía das e dos creadores, aínda que cada volta vai esfarelándose máis e perdendo corpo, pero o seu espírito e simbolismo medran na conciencia do noso pobo, principiando pola Asociación de Veciños de Pino.

Así, o vindeiro sábado, ás 11,30, asociacións da Terra Chá e de Lugo, imos concentrarnos arredor dela urxindo a súa restauración para convertela nun espazo de encontro e memoria para o país. É unha actividade aberta na que partillaremos a palabra e a música. É verdade que é unha propiedade particular, pero tamén está declarada "ben cultural".

Foi nos anos noventa do século pasado cando as Brigadas en Defensa do Patrimonio Chairego deron novo pulo a esta reivindicación, convocando ás asociacións a espallar o significado deste castelo coma testemuña da loita do Reino de Galiza contra o centralismo dos Reis Católicos no s.XV, xa que foi alí onde o gobernador dos monarcas cercou a Constanza de Castro que resisteu ata a morte, despois da decapitación do seu pai o Mariscal Pardo de Cela en Mondoñedo.

Constanza estaba casada con Fernán Ares de Saavedra, con raíces en Miraz de Friol. As Brigadas crearon o Premio Caldaloba a prol do noso patrimonio e concentraron na súa loita a escritores coma Manuel María, o guieiro da tribo dalgúns deles: Fernán Álvarez, Orlando Viveiro..., a Darío Xohán Cabana, a Xesús Rábade Paredes, premio na primeira edición do Certame de Poesía Torre de Caldaloba (2019) con Caldaloba en terras de Valverde...

E xa que vimos de celebrar o Día dos Museos cómpre celebrar a colaboración neste percorrido de valedores do patrimonio coma Felipe Arias. Arredor deste fito histórico medrou un filón prodixioso de lendas e música, así as recreacións da literatura oral de Xosé Otero Canto en Valuria (2014) con ilustracións de Anxo Grande Penela ou a pintura de Miguel Anxo Macía.

É tal o seu magnetismo que esta paisaxe abrollou nunha literatura oral máxica que converte Valverde e a Valuria no berce dun mundo de seres míticos e misteriosos. Xa no 1985, o grupo Xorima de Vilalba acendera en todos nós o lume da memoria coa peza "Caldaloba", a mesma lumeirada ca dez anos despois reviveu Puchi, Xabier G. Santiso, co grupo de música tradicional Caldaloba.