Aquel zoqueiro (5)

.../...
Meu pai iniciara a súa escola en Pousadela, así que aló ía, que se marchara con noite para non facer esperar aos rapaces. Aquel ano tiña dúas quendas: a de día, para os rapazolos, e non tan rapazolos; despois da merenda, íalle a mocidade, algún deles ex - combatente da in-civil. Esta circunstancia, esta ausencia súa, facíame sentir un pouco, ou un moito, reo da casa, un vice con respecto a meu avó.

A madriña, discretamente, embizcoume para xunto do artista, do parente, do invitado; cabe do seu ripeiro:

-Para esta semana o teu sitio está aquí, e déixate de ler papeis. Sen moverte da palleira e cos ollos ben abertos, que nestes catro ou cinco días tes que aprender este oficio, que desde que se vaia teu tío, coa ferramenta da casa colles práctica… ¿Que non chegan estes bidueiros? Daquela outros virán, que imos pinchar, ti e mais eu, aquel que quedou en pé no pico da chousa de Riba…; ¿lémbraste?

-Madriña, pero hoxe, que non chove, terei que axudar a levantar esas patacas que nos faltan, as do Leiro Novo, que se fai tarde para sementa-lo centeo, ¡e sen centeo, co pouco que cavamos…!

-¡Nin se che ocorra; ti, ao teu, que o demais facémolo nós!

Contra o que me temía, non lle desgustou ao tío Xosé terme de atusmón, que ata me dixo:

-¡Con tal de que non te poñas nesa dirección na que saltan as estelas…; e logo que me pintas ben, que así non terei que falar só, pois eu, de calado, estoupo!

-Tío Xosé, ¿e non se vai quitar ese pucho de lá, que está suando coma…, coma un carneiro?

-Vexamos: Ti sabes dalgunha clase de pote que coza sen calor, sen atizarlle e sen tapadeira?

Chocoume aquela comparación, pero calei, que non me ía rir dunha persoa maior por disparates que dixese, ou mo parecesen, pero o tío era un bo mestre e non deixaba podrecer as leccións no seu tinteiro:

-Rapaz, o corazón bombea o sangue, pero o cerebro bombea as ideas, ¡que sen lume non hai motor! ¿Entendíchelo? Por certo, que me di este motor, -e sinalou a testa-, que está para chegar unha visita…, ¡unha visita de moita categoría, desas de dúas linguas!

-¿Bífida, coma as cobras?

-¡Dous idiomas, mocoso; galego e castelán! ¿Ti sabes o que lle dixo a narnexiña de Vilar ao teu veciño, ao Ton do Roxo, na festa do San Cosme, en Gondel, con ocasión de que ese mozo quíxoa levar ao horto…, ao de tras da igrexa?

Como eu puxese cara de ignorancia:

-¿Non sabes para que serven eses hortos de tras dos adros…, no bule-bule das festas de cada lugar?

-Pois, non; non señor; como meu padriño non vai ás festas, deses contos da mocidade nada sabe; ou nada di!

-Voucho dicir, eu mesmo…, que xa es grandiño! Díxolle…, que casualmente houbo quen os oíu: “¡Ti non me fodes, que eu xa fun a Madrid, e daquela, se os curas saben latín, eu sei castelán, así que, se che estorba no calzón, fai coma os lagartos, que de quentes méxanlles ás paredes!”

Se cadra debéralle rir aquel chiste tan verde, ¡verde coma un arnal!, pero o caso é que daquela non lle pillei a graza; o que si lle comentei, algo estrañado do de antes:

-¿Unha visita, a estas horas? ¡Como non sexa que veñan buscar ao padriño, para algunha res enferma, ou de parto!

Aquel Zoqueiro, un artista, si, que non me cansarei de repetilo, pero, ¿un adiviño? El non pensaba igual:

-Mira, ho, tes que saber que as casas grandes distínguense das pobres maiormente polo número e pola grandor das súas ventás, pero delas só usan a que estea máis cerca da veciñanza. Se eu vise unha muller nunha fiestra desas, tamén ela me vería, ¡só que ao revés, ollando de arriba para abaixo! Se é que me viu, ou deixa de ser fidalga, ou quererá apropiarse dos meus saberes… Por outra parte, neste país non mandan os intelixentes; ¡iso, nunca, porque a intelixencia fai folgazán ao mandón, e para mandar hai que moverse, viaxar; cousas así! ¿Daquela, quen…? ¡Doado: mandan os ladróns, maiormente os que rouban, eses que adoitan rouba-los saberes alleos…, con tal de que teñan o corazón duro, durísimo, coma…, coma as táboas do sarxento dun carpinteiro, poño por caso!

Aquel home logo parecía un cura, que predicaban e predicaban…, pero non explicaban!

-Tío Xosé, que aínda non me dixo quen é esa visita, nin cando vai vir… Vostede, o que é de adiviño, un aprendiz; ¡máis ou menos coma min, que son un neno! Por certo, -presumín-, ¿coñece o conto daquel neno que se xactaba de saber tanto coma seu pai?

-Se o sei, a tal momento non me lembro…

-Pois meu padriño cóntao así: Chegou o señor cura e desprezou olimpicamente ao neno, que nada lle dixo, tratándoo coma se fose un vagalume, así que o rapaz, decepcionado, levantou a voz, e deu en repetir: “¡Mestre, mestre!”. Entón o cura, todo oufano, si que reparou no cativo, e agradeceulle de corazón aquel cumprido: “Gracias, niño, pero el Maestro era Jesús, y yo te soy un discípulo; eso si, de los aventajados: ¡un teólogo, que se dice!”.

En vez de divertirse, ou de rirme o relato, o Zoqueiro meteu baza:

-Voulle poñer o punto final, que o sei, e teu padriño igual cho contou abreviado, con excesiva prudencia: A dúplica do neno fodeu ao cura, moito, porque o cativo non se achantou, que lle respondeu: “Señor cura, non é por aí, pois o que estou a dicirlle é que vostede só fala aquí con meu pai, encargándolle eses trobos, pero eu tamén lle son mestre, pois cando os tapa, eu bótolles a bosta das vacas, que sen bosta, as abellas enxamean, vanse do trobo! Vanse polas regañas, ¿sabe?, tal e como lle facemos a vostede, na Misa, cando se pasa no seu predicote… ¡Pero estalle ben empregado, por deixa-la porta aberta!

Aínda hoxe non sei se tiña graza aquela peripecia do axudante apícola, pero eu funlle collendo confianza ao “Mestre” das zocas, que ata lle dixen:

-Como non atine, vostede, niso da visita, daquela terame que prestar esa bros para esmaltar un par de zocas, así llas estrague, pois eu, a tal momento, co que levo observado, tamén poderei presumir diso de, ¡Mestre, mestre!

Nin que dicir ten que perdín a aposta pois naquel intre asomou, por diante do pozo, moi lavadiña e composta, coa habitual touca de seda negra, a señora Virtudes da Casa Grande.

-¡Ai, Xosé, -sorríndolle, de orella a orella, que pouco lle faltou para darlle unha aperta, que nin que fosen parentes-, canto tempo sen vernos, e que alegría me dá atoparte aquí, que ti es o meu veciño preferido, pois a xente de Caraño viaxa pouco, e mais chámannos raposos!

Dixen para min, iso é nada, que nós non andamos ás agachadas, que por algo nos chaman os puchos, sexa nas feiras de Castroverde ou nas festas, nas liortas da mocidade!

O de “Puchos”, aplicado á xente de Montecubeiro, debíase a que, de rota a cachola, os nosos devanceiros anoaban as puntas do pano das mans, e con el na cabeza, sangrase o que sangrase, non admitían K.O.; nunca dos xamais!

-¡Muller, niso de viaxar, non tanto, -exclamou o seu “veciño” preferido, algo burlón, dándose de erudito-, que ti chegaches a Madrid, a ese Parque do Retiro, onde seica se retiran os Reis para cagar, pois o que é comer, cando os había, facíano en tódolos los presebes deste país!

-Iso é certo, pero agora, polo que a min respecta, xa ves: así, viúva, pechada neste rueiro da montaña, que por aquí non pasa ninguén. ¡Como non nos vexamos na feira de Mosteiro…! Precisamente veño devolverlle á túa madriña –engadiu mirando para min, -esta cunca de azucre, que onte tivemos visitas, e meu cuñado, co que lle gusta alternar, aínda non viñera de Castroverde coas alforxas da compra!

O Zoqueiro, a tal momento, púxose de lado e chiscoume un ollo; de home a home, ao discreto, así que non lle entendín se o fixo para confirmarme o seu prognóstico, ou para introducirme no tema seguinte, que lle dixo á súa veciña, amodo, sen solta-la aixola, que non parou de labrar:

-¡Pois, parabéns, que cos poucos que volveron da guerra, nestes tempos ter visitas é un luxo, que só as tedes nas casas grandes…! ¡Ai, muller, como pasan os anos, que aínda foi onte, pero eu, para ti, un simple zoqueiro, e ademais, co torpe que son, que só conseguín un par de fillos, e para iso a filla veu diante…! ¡Claro, eu non fun a Madrid…, que alí igual zoquean doutra maneira!

A señora da Casa Grande entendeu que non debía seguir con aquela temática, así que se marchou, co azucre, para a nosa cociña. No ínterim, o Zoqueiro partiuse de risa, ¡el sabería o por que! O que si dixo foi:

-¿Que tal vos levades? ¡Esta, ademais do castelán, sabe latín!

Sorprendeume, unha vez máis:

-Pero, tío, ¿por que nos íamos levar mal, sendo veciños?

-Hai unha cousa que se chama intrusismo…, ¡pero xa vexo que ti, diso, cero!

O Zoqueiro nada engadiu, nada aclarou, pero a min caéronseme as belidas dos ollos, tal que ao cego do Evanxeo: ¡Meu primo! En efecto, aí estaba o miolo da cuestión, ¡o ollo daquel furacán! Meu primo, ou máis exactamente, aquel curmán de meu pai, que seguía na mili, retido, en Regulares, ¡por desertor! Pero aquel rebelde tiña causa, que non é doado ser fillo de moza, ¡e co pai na porta fronteira! Claro que daquela non se coñecía iso do ADN… Todo aquilo, e algo máis, tíñamo referido miña avoa; todo, salvo esa verba, ese concepto do “intrusismo”, pois ela, como non fora a Madrid, diso, diso das picardías léxicas, non entendía.

A señora Virtudes non tardou en saír da nosa cociña e volveu pola eira, por xunto do Zoqueiro, xa sen cunca pero con aquel sorriso seu habitual, entre cordial e pícaro, que tan intrigado me tiña. ¿Sería que en Madrid sorrían daquela maneira…? ¡Ata o sería, que por algo mandaban en toda España!

-Xa quedei coa Xosefa para que veñades pola noite, de ruada, que temos luz de carburo, e así podes repenica-las zocas con comodidade, sen mete-la cabeza no lume da lareira…

-¡Ai, muller, iso agradécese, pois segundo se están acurtando os días é moito con ter claridade para cepillalas sen encima pasárlle-lo repenico ás apalpadelas!

-Xa o sabes…!

-¿E logo, falando de apalpadelas, igual tes costureiras…? ¿Hai xolda?

-¡Xosé, que temos roupa tendida; e logo que xa non son aqueles tempos de buscárlle-las cóxegas ás costureiras, como facías daquela, de solteiro…!

O tío Xosé rompeu a rir coas evocacións da súa paisana:

-Estaste acordando das mozas de Eirón…; ¡coma se o vise! Pois, a dicir verdade, desde que lle fixeron aquilo ao Miguel, eu collinlles algo de respecto, e din en mirar para outro lado!

-¿Deches en mirar, ou en tocar…?

-Ben sabes que casei deseguida, así que, con esas, calmei! O que din do lobo, cando tolea por Xaneiro, ¡que precisa casamento!

Como eu me quedara absorto escoitándolles aqueles misterios, o tío Xosé explicouse:

-Mira, neno, como isto non é un segredo, voucho contar…, ¡para que aprendas a mocear sen pasarte de listo! ¿Tes oído esa copla que di: “As mozas de Eirón, delas si e delas non, caparon ao Miguel y quitáronlle un collón…”?

-Tío, iso non sería certo, que meu avó sábeas todas, e nunca tal lle oín.

-Pois así che foi, meu neno! Aquel Miguel era veciño noso, precisamente de Caraño, e como as mozas da parroquia xa o tiñan…, ¡polo que era…!, deu en pasear por Eirón, unhas casarías que non quedan lonxe, pero o moi pillo vixiábaas de lonxe, a ver en que leira ou en que prado andaban, xeralmente coas vacas, e aló se ía, coa que estivese máis solitaria… Porén, como nesta vida todo se sabe, unhas souberon das outras, así que se puxeron dun acordo: Unha delas levaría as vacas ao prado tal, e as outras agardarían nas lindes, deitadas por tras duns salgueiros medianeiros. Á media tarde presentouse Miguel, ollou todo ao redor, e descubriu á que estaba en solitario, cantaruxando tal alto como podía…, para face-lo reclamo! Miguel achegouse a ela, sen receo ningún, e tamén sen receo dedicouse, como tiña por costume, a tomarlle as medidas do seu corpo xuncal. As outras, cando máis entretido estaba, achegáronse por detrás, e coas propias forquitas dos seus moños…, torceron e retorceron, canto fixo falta, abondo para deixalo rouquén, marica perdido!

A señora Virtudes ríase, pero eu estiven a punto de chorar, pois, aínda que non entendín ben o conto, aquilo soábame a traxedia. Ela ríase, pero aínda non sei se, co pillo que era o Zoqueiro, non habería algo de indirecta nas súas verbas, algo que ela non captou a pesares da súa listura. O caso, ou a casualidade, foi que se despediu de inmediato; iso si, recordándolle que non deixase de ir á ruada…, “que nestes tempos de tanta tristura, falta nos fai que alguén alegre o ambiente coas súas ocorrencias!”

Na miña inxenuidade, si, pero eu tenteara ao Zoqueiro e ben sabía que mo contaría todo, canto lle preguntase, así fosen mazás da verde doncela! Outra vez sos, tenteoume el:

-¿Paraches de ir á escola?

-¡Uf! Descantiá, que os da miña idade xa non van, que a de Maxide é pública!

Daquela é que ingresaches na confraría dos mozos, e por tanto, na dos labregos. Levas que facer, pois a labrego non se chega así coma así!

Sementoume dúbidas, unha meda delas:

-¿E logo, ser labrego é unha carreira?

-¡Ben que o digas! Poño por caso, a Cura chega calquera: ¡doce aniños de codas, e con iso xa se atúan con Deus! O labrego vai de por vida á súa escola, á mellor de todas, á da Natureza, para cansar e para morrer tan pronto como empeza a distinguir unha terra boa dunha rin…!
.../...