Contos da miña lareira (18)

-XXX-

A herdeira herdada
Mira que é difícil entender esta clase política herdeira do franquismo, pero tampouco era doado para os rapaces da posguerra entender aqueles parladoiros das nosas lareiras en tanto en canto se tocaban temas de escándalo; un esforzo dos nosos avós para que as criaturas non herdásemos malicias; agora recoñézoo, e de paso, agradézollelo, pero naqueles tempos ben que me tiñan intrigado. Un daqueles contos que, repito e insisto, de conto nada tiñan senón de crónica local, ¡polo menos local!, foi o da señora Virtudes do Fato, máis coñecida despois da súa morte polo alcume de A Herdeira Herdada. Vouno referir tal cal o lembro:

Achegada á igrexa, tanto, que non había mes que non ofrecese un galo ou un coello para as Ánimas, ou para San Antonio, dicían dela que sempre a vían confesarse con curas que non fosen da parroquia. Ía moito aos enterros das freguesías circundantes, e como daquela había curas para todo, que nin case cabían no presbiterio, un ou dous baixaban aos confesionarios, e tras deles, a Virtudes do Fato. A penitencia seica a cumpría na parroquia pois era o noso o que lle mandaba, para coidalos, cantos vellos desafiuzados e solitarios ían quedando na rodeada. ¡Meus pobres, ben coidados estarían, pero nunca ao ano de vida lle chegaron!

¿Como era posible…? Aínda que sempre abundaron as viúvas, de cando en vez alguén quedaba viúvo, viúvo e achacoso, e aló ía o noso Cura, co seu macho, para levarllo á Virtudes. ¡Hoxe chamariámoslle Teresa de Calcuta, ou similar, por máis que non se lle parecese, como irei dicindo! Nunca fallaba: Vello trasladado e Escribán solicitado, que era o propio Crego o que acudía a Castroverde para pasarlles o recado.

Virtudes, así chamada, e por tal tida, non era egoísta, ¡que va!, así que nunca testamento firmou onde non quedase claro que herdaría o sobrevivente, fose ela ou o patrucio. Eles non tardaban en morrer, así que a xente da bisbarra non dubidaba en propalar que a causa da morte fora a felicidade, desproporcionada para aqueles patrucios que tiñan os fillos en América, ou…, sobre dos luceiros, que tamén había deses!

¿Que lles daba? Pola forma de falar da veciñanza, cariño! ¡Tanto os amaba, que se lles ía a fala, en cuestión de semanas! Ata que un día…

Pero aquí vén a parte cru da historia: Presentouse na reitoral un home xa maior, que se non era vello viña avelloado, ¡traballos da emigración! Díxolle ao señor Cura que eran tan grandes os seus baúis, que os deixara en Castroverde, na taberna do Escardel, para que llos gardasen en tanto en canto organizaba a súa vida. Máis lle dixo: Que deixaba terra na Habana, ¡fanegas!, plantada de cana do azucre, tanta coma a superficie de media parroquia; que non quería nada da herdanza de seu pai, pero si agradecerlle á Virtudes os coidos que tivera con el.

Despois de darlle a cea, aló se foron, con unha lanterna de pilas que traía o cubano, a visitar á Virtudes, para darlle as grazas, para tranquilizala, e de paso para repetir a súa historia: a terra da Habana, os baúis, pesos na Coruña na Banca dos Sobrinos de Pastor, etcétera, etcétera. Máis, nisto, o diabro, que sempre se levou mal cos cregos, ocasionoulle unha indixestión ao cubano, estando aínda na casa da Virtudes, e saíu ao curral, á presa, onde seica se meteu os dedos na boca para forzar o vómito. Isto foi o que deu en dicir a xente, pero, como antes referín, en metáforas!

Virtudes preparoulle a cama de hóspedes, a mesma onde as diñara o pai do cubano, tan do seu agrado que, ao día seguinte, xa reposto da súa ¿calculada? indisposición, desfíxose en afagos coa Virtudes:

-¡Ai muller, se estaba agradecido polo que coidaches a meu pai, agora, con isto meu, o duplo! Voucho dicir sen rodeos, que aló en Cuba aprendemos a ser directos: Véñoche desafiuzado dos médicos, que teño un cancro…, de estómago, que por iso me dan estes trousos, así que me apresurei á viaxe porque quero sen enterrado cerca, ao lado, de meu pai.

-Daquela vou avisar a don Valerio, que entre o médico e os meus coidados vaste recuperar, deseguida. ¡Tan pronto te cures, vou encargar un novenario, para darlle as grazas á miña Virxe, a das Virtudes!

-Muller, non esperaba menos de ti, que xa me informei do pródiga en coidos que fuches con meu pai, pero no meu caso é tempo perdido, que che repito que veño desafiuzado. O que che propoño son dúas cousas, ambas urxentes: Que lle pidas ao señor Cura que nos case de inmediato, sen amoestacións, para ganar tempo, e de paso, que nos traia un escribán, que quero testar. Esta noite, notando que ía a peor, decidino: A miña riqueza ten tres saídas: Ou para ti, ou para o Cura, ou para o Estado, pois ben sabes que a riqueza abandonada pasa ao Estado, inexorablemente.

-Home, así, sen pensalo…, pero…, para o Estado, non, que teñen abondo; e o señor Cura tampouco está na miseria! Desde que tomes este caldiño, vou á reitoral!

Dito e feito, coa particularidade de que cando ela volveu co cura e co escribán, unha charca na cociña, da enésima golfarada!

Tanta presa corría o casoiro que se fixo de inmediato, e…, aos quince días, o cubano sandara, e a Virtudes morrera! ¿De morte natural? ¡Tamén sería de amores, que xa era costume naquela casa! O caso foi que Virtudes pasou á historia local co nome de, A Herdeira Herdada!
-.-

-XXXI-

A radio vella
Pero a mellor das que levo tido foron aqueles parladoiros das nosas lareiras. ¡Afellas que si! Na miña, coma en todas, ten habido estridencias, falares máis altos e máis baixos, contos e referencias máis ou menos axeitadas, xente da boa, ou máis que boa, ¡boísima!, alternando con algún hipócrita, ¡que os houbo, e haberá, en todo tempo e lugar, mentres o mundo sexa mundo, séxase, ata o Xuízo Final, pois o que é no máis aló será imposible resucitar as contradicións!

Da xente de cerca non vou falar, nin para ben nin para mal, xa que se trata da intimidade persoal, pero teño lembranzas de moitos de lonxe que, con todo selo, estiveron cerca de min, da boa impresión que me causaron, e do moito que deles aprendín.

Segundo as radios captan ondas curtas, medias e longas, así os nenos aprendíamos os falares e mailas novas, con tal de que fosen circulares, concéntricas, vividas e traídas por aquelas visitas inesquecibles, que tanto nos impresionaban. No meu caso concreto non tardei en percibir que ata na lingua había diversidade de formas para certas cousas, termos distintos, desde as ferramentas aos pensares, e iso que á miña lareira só acudían galegos da rodeada, que non eran de tan lonxe posto que dacabalo viñan e volvían. Claro que tamén ocuparon aquelas bancas da cociña uns cantos madrileños, da propia familia, pero tamén doutras, que eses viñan en tren, e máis ben no verán. ¿Falaban castelán? ¡Xunto da lareira castrapeaban!

Os de Pol pouco se diferenciaban dos do Val, pero os parentes da avoa materna xa tiñan outro estilo, traíanme aires e matices de Lexo, de Baralla, de Becerreá, de Oselle... ¡Galicia, unha, pero, variada!, que iso era o que pensaba eu, daquela. ¿Hoxe? ¡Hoxe, entre as viaxes e os mass media, somos máis iguais, máis..., ata diría que, amorfos!

Os nenos estabamos calados, case sempre, salvo que nos preguntasen. ¿Por un respecto esaxerado? ¡Si, e tamén, pero máis ben porque o cerebro infantil é esponxoso, sempre sedento de saberes e de entenderes, sexan ou non positivos, nocivos ou non!

Naqueles abanos parlamentarios, viñese ou non a conto, nunca faltou unha evocación das nais para os seus fillos de América; os pais, tradicionalmente machistas, máis ben oían e calaban, acaso para que non os tivésemos por débiles de carácter. Estas lembranzas foron exactas, análogas, entenrecedoras, en dous momentos diferentes: antes, e despois da Guerra. ¿Naqueles tres anos..., esquecéranse dos emigrantes? ¡En certo modo, si, pois, nas poucas ocasións en que deles se lembraban era para envexalos con un, ¡Grazas a Deus que se foron a tempo...!

Agora, de presente, encarreirados polo XXI, globalizados, trasladados os parladoiros da lareira á terraza do café da esquina, sen familia para máis inri, que por non haber nin matrimonios quedan, ou máis ben escasean, fálase do tempo, desa maxia dos políticos, da cleptomanía xeneralizada, de quen coñece a quen para ver se..., un enchufe, así sexa co salario mínimo! Cando paseo polas beiravías do meu barrio, a pregunta que máis me fago é: ¿Deus, por que pasamos da emigración externa á interna, cos pais e / ou coas nais ausentes, separados, divorciados, e non só os fillos? Pero vou calar, vou facelo por amor ao próximo..., para non facervos chorar, se é que bágoas vos quedan, se non as tedes, tamén, globalizadas!
-.-

-XXXII-

O Miguel de Eirón
Os nosos non trouxeron fotografías, e esta é das mulleres do outro lado, aquelas que dicían: "Preferimos ser viudas de héroes a esposas de cobardes". Pero os nosos, segundo fantasiaban nas lareiras ao seu regreso, non as tiveron por tan virtuosas, aplicándolles as catro letras en tódolos seus relatos. Entre o envelenamento cuarteleiro, a friaxe das trincheiras, o anonimato daquelas actuacións brutalmente exacerbadas, aqueles rapaciños, tan inocentes que saíran das súas lareiras, volvían feitos unha piltrafa humana, en tódolos sentidos!

Despois deste "introito", informo: Este conto non é propiamente de lareira, da miña quero dicir, pois este relato oínllo a meu avó de Pousadela, no mostrador da súa taberna; era día de ración, para retirar tabaco, pero, con ser tantos, ninguén se deu de novas, proba de que este relato xa circulara:

Dicíase que o Miguel de Eirón as violaba a feito, guapas ou feas, e que sempre lles dicía:

-Foi para que teñas un fillo guapo e valente, pois a quen parecerse ten.

O que non se dixo foi se elas agarraran aquela semente salvaxe. No que houbo detalles foi no seguinte:

Ía o susodito Miguel, feito un galo, camiño da igrexa, con cinco rapazas do mesmo Eirón, que para daquela, fóra de nenos e de vellos, pouco varón había no país. Elas, que o debían levar premeditado, ao chegar ao Cruceiro da Granda dúas situáronse detrás, agarrándolle os brazos mentres as outras lle quitaban aquel cinto de coiro que trouxera do cuartel. Co cinto atáronlle as mans, pero nin así llas soltaron, por se acaso! As tres de diante, despois de abrirlle os botóns da petrina, tiraron das súas forcas, aquelas grandísimas de suxeitar os moños, e con toda a súa forza e presteza retorcéronlle ao Miguel os seus órganos reprodutores. Polo que contaban, ninguén acudiu a socorrelo.

Desde entón non houbo feira en Mosteiro na que non se vendese unha copla que comeza así:
As mozas de Eirón,
delas si e delas non,
caparon ao Miguel
retorcéndolle os collóns.
...
.../...