Contos da miña lareira (13)

-XIX-
O que lonxe vai casar...
A muller do Xan de Aquilino, da Graña, da que a tal momento non lembro o seu nome, un tanto arrevesado, que outro igual non o había en toda a bisbarra, pero si teño presente a súa face, unha muller que ademais de guapa era encantadora, nai de dous Césares, (cando lle morreu o primeiro, ao segundo púxolle Segundo César María, e eu mesmo, que xa o teño dito noutras ocasións, fun o sancristán que axudou no seu bautizo), veu poñerlle unhas inxeccións a miña nai, que meu pai non se atreveu por se a mancaba, enferma de gravidade por causa e por culpa daquel quiste hidatídico de pulmón, operado, tempo despois, en Madrid, polo doutor Cardenal, no Hospital da Princesa, e milagrosamente expulsadas as súas raíces, precisamente un 27 de Novembro, cando as monxas terminaron a súa novena evocadora da aparición da Virxe María a Santa Catalina Labouré, etcétera. Despois da súa intervención, e mentres meu pai aparellaba a nosa egua para devolvela á súa casa, a da Graña quentou as mans na lareira, cabe de meu padriño e doutros veciños que acudiran a interesarse polo estado da enferma; daquela romperon a falar da súa Fonsagrada.

A señora, que estivera de enfermeira en Bos Aires, e que a pillou a guerra en Montecubeiro, xunto co seu home e mais o primeiro dos nenos, non podendo retornar a América por tales circunstancias, ademais da súa ciencia tiña un don de palabra exquisito, do que moito gustaba meu avó, así que non perdía ocasión de tirarlle da lingua:

-¿E logo, que máis contas? ¿Vas algo pola Fonsagrada? ¡Ben sabes que coñezo todo iso, coma a palma da miña man..., de cando andei por alí, de albeitar, que incluso falaron de nin no número 1 do seu periódico "O tío Pepe", e tamén lles teño levado zocas á feira!

-Algo imos, pero menos do que eu quixese pois para ir en bestas é moito camiño, e se collemos en Castroverde ese coche dos Veigas, con ese aparello dos gasóxenos, amén das curvas da estrada..., logo sería máis doado volver a Bos Aires! Por certo, ¿sabe que morreu o Zoqueiro de Gondel, ese que trouxo a muller de Carballido? ¡Seica o enterran mañá, pero non sei a hora!

-¡Vaite co Zaquiel; pois de aquí tamén lle iremos! Agora, cando te leve o meu fillo, que lle pregunte ao teu Xan, que na Graña téñeno que saber, iso, a hora do enterro. E digo eu, xa que morreu, ese irá directo ao Ceo..., pois din que non hai parvo que se condene!

-Se o di polo fillo..., -aventurou a enfermeira-, agora entrou en quintas, e din que se quere quedar no Exército para facer carreira, que a fará, có listo que é!

Meu avó quedouse calado, un pouco, cousa rara nel, como reflexionando se dicilo ou non; eu estaba diante, e cando había roupa tendida, naqueles tempos, un mal exemplo... Pero rompeu a falar, que tampouco lle gustaban os disimulos:

-¡Muller, cando viches sen carreira a un fillo de cura; nunca! Seica os fan, coma quen Misa, en latín, e así saen, que só Deus os entende!

-Señor Xosé, tamén sabe esa historia? ¡Desde logo, vostede si que aproveitou o tempo nas súas viaxes á Fonsagrada, que me está demostrando coñecela tan ben, ou mellor, do que eu mesma.

Naquel intre entrou meu pai para informar que a besta estaba lista, aparellada, e que podían partir, pero meu avó díxolle:

-Agarda un pouco, que estamos nun teatro, e non é bo levantar o pano antes de que os artistas rematen o seu ensaio. Aquí a nosa enfermeira vainos demostrar que ademais diso, de enfermeira, é parteira, que entende de partos!

-Señor Xosé, -díxolle a aludida, poñéndose de roibén-, non sexa mal pensado, pois ese parto ao que vostede alude xa me colleu na Arxentina.

-Para o caso é igual, que non fai falta estar presente para saber que setemesinos danse poucos; ¿si, ou non si?

-¡Xa que me provoca, direi o que sei, ou mellor dito, o que se dixo aló por Carballido…, a ver se coincide coa súa versión!

-Fala, muller, que o fas tan ben que dá gusto oírte; e logo está iso de que, o que uniu Deus, non o separe o home, por Cura que sexa!

Meu pai, sempre prudente e discreto:

-¡Vaian calando, que a señora estará cansada, e compre levala á súa casa...!

Pero non lle fixeron caso, e ela rompeu o que para moitos dos presente era unha novidade:

-Cando Zaquiel levaba as zocas á feira da Fonsagrada, facíao nun faco de poucas chifras, así que se ía de vésperas e adoitaba ata-la besta na argola do atrio da igrexa, quitándolle a carga. O zoqueiro, cos sacos das zocas por almofada, e tamén envolto nunha manta, deitábase diante do mesmo portalón, ata que amencía. Nese estado, seica apareceu o cura de Carballido, que lle ía axudar ao noso na Misa de cedo, que a facían solemne para que os tendeiros do lugar non puidesen mentir, despois de comungar, en días de feira...

-Sigue, sigue, que iso tamén o sabía eu...

-¿E o resto, non?

-¡Eu, se cadra, si, pero aquí hai máis xente, e os novos teñen que aprender das experiencias do próximo! ¡Sigue, sigue, fai o favor, e non teñas vergoña, pois as verdades son coma o aceite, nadan!

-Din que din que o señor cura doeuse do zoqueiro e propúxolle casar coa súa criada, que era orfa, de familia rica, e que, se casaba con ela, el mesmo lle compraría a propiedade para que fose ao matrimonio ben dotada. A rapaza tamén veu a feira, e..., remataron o trato, quedándose Zaquiel para o día seguinte, que alí mesmo, na Fonsagrada, casáronos, e seguidamente escrituraron, co cal o zoqueiro, coas zocas vendidas e o casoiro feito, veuse para Gondel con unha muller legalizada, e os sacos das zocas cheos de cartos! A segunda parte veu aos sete meses..., e ben guapa é a criatura..., mesmo un anxo..., que por algo é fillo dun cura!

Me avó e padriño mirou ao redor, e díxonos aos cativos:

-¡É unha desgraza que fagan Papas aos Cardinais vellos, que perden a memoria, e daquela non se lembran de que San Pedro tivo sogra!

De momento non o entendín, pero agora, si!
-.-

-XX-
Don Celestino...
¡As malas pasadas do subconsciente! Se mo esixides, non teño inconveniente en xuralo. Pero de momento vouno contar tal e como o lembro:

Foi a últimos dos anos 40, en pleno inverno, que ben me acordo polo aterecidas que levaba as mans, e coas mans, o espírito, cando o Presidente do Consejo Supremo de Justicia Militar, Xeneral Ponte y Manso de Zúñiga, me mandou levar ao Alto Estado Mayor Central un sobre lacrado, que poñía no ángulo superior "Confidencial-reservado", con instrucións rotundas de que preguntase polo "Almirante", e que llo entregase a el mesmo, in person. ¡A el, e só a el!; e se non estaba, que agardase a que volvese ao seu despacho.

Non fixo falta agardar, que me pasaron de inmediato; e o soldadiño Gómez Vilabella avanzou lentamente ata situarse a dous metros da súa mesa, onde me cadrei, se ben tremendo da lingua e dos pés:

-¡A las órdenes de Su Excelencia, don Celestino...!

Carrero Blanco disparoume unha ollada atronadora, ¡e menos mal que non tiña á man un canón daqueles dos seus acoirazados! Menos mal, tamén, que eu reaccionei ao instante; iso si, corrixindo:

-...Don, don Luís, por favor, perdóneme, que vengo todo nervioso por traer en la mano este sobre tan..., tan importante, que incluso tuve miedo de que me lo quitasen..., desde el Supremo, desde la calle Fortuny...!

-¡Calma, chico, pero un mensajero debe ser capaz de defender su correo con la propia vida! Te recomiendo que leas "Miguel Strogoff", correo que fue del Zar, de Julio Verne, que seguro le tienen en la Biblioteca Nacional...

-Lo haré, don Luis, lo haré, y siempre a sus órdenes. ¿Manda algo más su excelencia?

Din un taconazo marcial, e funme; saín feliz de que non mandase arrestarme por tan estúpida confusión, pero aquel home, que afiaba os lapis el mesmo, persoalmente, para facer polos cartos do erario público, era Almirante, que se chega a ser Cabo..., polo menos un día de calabozo!

¿Que como puiden ser tan estúpido? ¡Amigos, o subconsciente, que nos traizoa cando menos se espera! As cellas do Almirante, que así, de súpeto, fixéronme lembrar as do Celestino das Cavozas, e co atordamento daquela misión… Recomendoume o "Correo do Zar", un relato que, anos despois, sería levado ao cine. ¿Con esa indirecta, que quixo expresar? ¿Que todo soldado debe imitar a Miguel Strogoff, ou que el, aquel gran personaxe, para min, para España, era un auténtico Zar, un Zar in pectore?

Agora tócame abrirvos a ventá do meu subconsciente, o motivo da miña confusión, da miña asociación de ideas:

Contaban de miña tía Ermitas...; iso, contaban, pois eu daquela aínda estaba en mantillas, e tan en mantillas que seica rachou o tule ilusión do seu velo de noiva, casada que fora na Habana, para facerme un tapamoscas, en vista de que gustaban de aterrar no meu barrelo, na miña cara mocosa. Ermitas e mailo seu Alfonso tiveran unha chocolatería-docería na Habana, á que acudían maiormente os ianquis, pero coa crise dos anos 1929/30 a clientela afrouxou, e viñéronse! Meu tío, estando en Lugo, soubo que vendían un Ford T aló nas Pontes de García Rodríguez, e como aprendera a conducir en Cuba, decidiu poñelo "ao punto" en Madrid. No entrementres pasaron aquel verán en Bergland, onde meu tío gustaba da manteiga, principalmente da manteiga... ¡Claro, nacera en Ortigueira! Pero estoume perdendo, así que volverei ao rego:

Din que daquela non había peor arador có Celestino das Cavozas, que en vez de atenderlle ao arado matinaba nos contos que lle ían contando..., porque os cría todos! Miña tía, ¡que tanto se parecía a meu avó!, tantas trolas lle refería da súa Cuba, que o tal Celestino non se ía da nosa cociña ata que lle recordaban que era hora de marchar, que o botaría en falta a súa Hortensia...

Nunha daquelas ocasións, ¡relata refero!, seica lle dixo Ermitas:

-Celestino, co guapo que ti es, de posto na Habana, a túa Hortensia ou te perdía ou se perdía ela, que te ían solicitar dez ou doce mulatas, máis que días ten a semana, pero hai un pero..., que a túa figura perde moito con esas cellas de burro coas que naciches!

-E se nacín con elas, que lle vou facer; estaba de Deus así!

-¡Que lles vas facer, afeitalas! O bigote ben que o afeitas, pero as cellas non, e aí tes a túa fealdade...

Contan que ao día seguinte presentouse... ¡coas cellas afeitadas, feito un pallaso! Tal era a súa credibilidade nas verbas de miña tía, e non só nas dela, pois entón, naqueles tempos, cousa que contaban os emigrantes, ou os quintos, ía á Misa!

Din por aí que xa non hai incultura rural, nin rural nin urbana, pero eu teño as miñas dúbidas: Daquela críamos aos quintos e aos emigrantes, e agora aos políticos... ¡Que máis dá, pois vén a ser o mesmo!
-.-