Contos da miña lareira (11)

-XIV-
O COITELO DA CARME DA LAXE
Este episodio non ocorreu, non me foi relatado, diante de ningunha lareira, senón nunha fragua, ¡un inferno de carbón vexetal!, concretamente na forxa do Caetano de Bascuas.

Meu avó e padriño levara a calzar un par de aixadas, a grande de meu pai, e miña a pequeneira, indo eu con el porque mal podía atenderlle ao saco das aixadas e de paso á súa caiada de coxo da dereita. Achegábase a decrúa do nabal, e as aixadas quedaran meladas dos croios, dos seixos, do monte da Ferreira. Tiñamos xente diante, así que tivemos que esperar, lo menos unha hora. No intre da nosa chegada, Caetano estaba aceirando un coitelo delgadiño, como dunha cuarta de longo, pero cunha particularidade que nunca víramos, nin sequera meu padriño, coa de mundo que levaba recorrido: ¡púxolle dobre fío, pois cortaba tamén pola cota! Alí ao lado, na mesota das ferramentas, eu xa vira un mango mareliño, de buxo, e ao seu lado, un anaco de cana, desas de andar ás troitas. ¡Cousa máis rara!

Caetano, despois de temperar e temperar, non sei cantas veces, pois aquel coitelo se non ía para barbeira pouco lle faltaba, mangouno no toro de buxo, en quente, perforando primeiro cunha broca que mesmo tradeaba as pedras. Acto seguido…, ¡enfundou o coitelo naquel anaco de cana!

Meu avó notoume intrigado, así que apoiou a súa caxata na miña zoca, nun signo evidente de esixirme paciencia, que xa falaríamos! Carme da Laxe, que resultou ser a destinataria do famoso coitelo, meteu a man na faldriqueira, obviamente para pagarlle a Caetano o seu encargo, pero este, retirándose para atrás, díxolle:

-¡Son ferreiro e non armeiro, así que Deus me libre de cobrar polas armas, e menos polas de defensa persoal!

Ela fixo ademán de achegarse para bicalo, supuxen que en agradecemento pola súa liberalidade, pero non acabou; seguramente contivo os seus afectos ante a presenza de terceiros. Deulle a man, iso si, e foise. Apenas traspasara o soarego da forxa cando meu padriño, tan intrigado coma min, pero máis discreto, comentoulle ao Caetano:

-Ese coitelo…, como moito para matar coellos! ¡Iso si, é unha peza de museo, digna dun ferreiro da túa categoría!

Meu avó non era policía, nin da secreta nin da outra, pero dominaba a arte de interrogar sen apertar. Con iso, Caetano caeu na rede, e foise da lingua:

-Esa Carme da Laxe, tan boa cociñeira como é, vai facer feliz ao Cura de Suegos, que a colle de Ama…, pero non en todo!

Non debeu ser preciso dicir máis nada pois meu padriño calou, retirando do saco as nosas aixadas, con estas únicas verbas:

-A do neno cálzaa en fino, que aínda ten pouca forza…, e cando se faga home, un home de pelo no peito, xa che encargarei outra.

Con estas fintas dialécticas a cousa quedou arquivada, pero só ata o camiño de volta:

-Padriño, non sabía que se precisase un coitelo de dobre fío para mata-los coellos!

-¡Depende, pois hai coellos e coellos! Ese coitelo non é para matar, senón para castrar ao Cura de Suegos no suposto de que faga coma o de Serés, co que estivo ata agora esa Carme.

-¿Capouno; atreveuse a capa-lo Cura de Serés?

-¡Dixeron que faltou pouco! Pero a min explicoumo Queimadelos, ese médico de Castroverde… O Cura de Serés é somnámbulo, e de noite levántase e deambula. Nunha desas equivocouse de cama, e non volveu directamente para a súa, senón que entrou no cuarto da Ama… Queimadelos díxome que aquela mesma noite se lle presentara o Cura, en Castroverde, espertándoo, cunhas dores atroces nas súas partes, que ata tivo que poñerlle cloroformo! A Carme, como non tiña un coitelo á man, fixo uso das súas mans, e retorceulle o paquete, todo incluído, así que pouco lle faltou para castralo! Como é unha muller precavida, pensou en novas armas, agora que vai para Suegos…, e por iso se aconsellou co Caetano, que entre ambos descorreron esa arma defensiva, a de dobre fío, a que viches facer, por…, por se acaso, por se tamén é somnámbulo!

Por algo meu avó exercía de albeite na nosa contorna, ¡por algo! Sempre creu que a medicina preventiva era mellor cá operativa!
-.-

-XV-
A MULLER QUE ACENDÍA O LUME A PEIDOS
-Xosé, o soprón! ¿Non ves que se apaga o lume, e están a chegar os que foron á Misa de tarde, co seu xaxún ao lombo?

-Muller, a culpa é túa por non escoller na leña; ¡trouxéchela mollada, habéndoa sequiña debaixo do hórreo! Como o volvas a facer, vas soprar ti…, como facía a vella do Foxo!

-Non era do Foxo senón da Golpilleira, que estaba eu diante cando cho referiu meu irmán.

O cativo:

-Padriño, iso nunca mo contaches…

-Non é un conto decente, pero…, que hai decente neste pícaro mundo? Voucho contar se me prometes non dicirllo a ninguén.

-¡Prometido!

-Daquela, aí vai: A xente deixou de crer nas meigas, pero haber hainas, que levo coñecido unhas cantas. O seu poder venlles dos pautos que fan co diabro…, mais a culpa vén dos romanos, que sempre dicían, Do ut des! ¡Douche para que me deas! O diabro dálles poderes a cambio de que lle entreguen a alma, polos séculos dos séculos! ¡Mira se é cabrón!

-E as mulleres, unhas inocentes… -Intentei defendelas, pero meu padriño:

-¡Déixaas en paz, pois elas deféndense soas! Tratándose de mulleres, ou xenerosas coma as desta casa, ou egoístas coma algunha que eu sei! Van ao trato con picardía, contando que as salvará o crego da parroquia, que non deixa a ninguén sen responsos, pero, ¿engana-lo diabro…?

A vella da Golpilleira, como naceu fea, aínda que a min nunca mo pareceu, propúxolle ao diabro que, xa que non casaba, lle dese poderes para vingarse de cantos mozos a desprezasen. Eses poderes a Xoana fíxoos públicos precisamente na noite de San Xoán, que era costume face-lo lume novo no curral da Pereira, que alí hai moito espazo para correr e saltar, entre a Casa Grande e maila do Pequeno. Pois ben, xa brincaran por riba do lume tódolos presentes, menos a Xoana, así que a desafiou Manuel do Pequeno para que saltase, ela tamén, ou que clase de covarde era! ¡Saltou, vaia se saltou, pero con tódalas consecuencias, pois iso serviu para descubrir que era meiga, que antes non se soubera!

-¿E logo, padriño, as meigas non poden saltar?

-¡Saltan, ho, saltan, pero fano peidando! Xoana, mesmo ao verse enriba do lume, soltou unha traca de foguetes, un tras outro, a cal máis estrondoso, co cal o lume algarafuzouse subíndolle polas pernas arriba. O escándalo estivo en que a peste que houbo non era precisamente da súa saia, que era de liño, medio queimada, senón…, ¡terei que dicircho!, de pelos queimados, dos dela, dos de entre as súas penas, máis que se queimasen tódolos caídos ao chan nunha perruquería de mulleres! A partires daquel intre, Xoana quedou acreditada, aínda que outros din, desacreditada! Despois diso houbo outros incidentes, públicos e notorios, pero todos dentro da súa profesionalidade de meiga, de meiga maior!

-Padriño, eu xa teño oído dicir, e precisamente nesta cociña, iso de, “Eu non creo nas meigas, pero habelas hainas!

-Rapaz, parece mentira en ti: unha cousa é dicir e outra contar, por máis que siga habendo xente que di, “Voucho contar”, aínda que non se trate dun conto! Os contos, contos son, e levantar contos, lerias, descréditos, é unha peste que non se dá ido. A Xoana da Golpilleira certamente era algo fea, ¡fea para os homes, pero máis lista que un raio!, así que as veciñas do Val, boa parte delas, tíñanlle unha envexa do diabro, e precisamente como era do diabro deron en inventar que tiña pauto con el, con Satanás. Para dar testemuño diso, fabricáronlle o conto do lume…

-¿Pero, peidaba, ou non peidaba?

-¡Aí está o punto de apoio desa difamación, que si, que peidaba, incluso en público, pois non era capaz de conte-los seus gases…, produto dos arrefríos, que nunca braga levou, nin braga nin calzón, pero tamén dunha mala alimentación, pois, ¡miña pobre!, traballaba para as casas de fóra, mal mantida e peor pagada!

Con isto, remato; o que cómpre, a túa lección, ten que ser que cando traballes por conta allea, fixa ti, de antemán, as condicións, pois, do que non, encima de mal pagado serás inxuriado!

O que non lembro é se lle din as grazas pola súa, enésima, lección, pero se non o fixen daquela, doullas agora, con réditos, ou sexa, infinitas: infinitas grazas, avó!
-.-

-XVI-
O CAL DA MEDA
As caleiras da Meda teñen o seu aquel, pero unha das máis gordas foi aquilo da incineración dos catro santos, concretamente, exactamente, na agra de Cabos Anchos. ¡Tan ben os queimaron, tan ben os incineraron, que nin o seu nome quedou, pero a historia oral sobrevive ás xeracións, e meu padriño non deixaba pasar unha, en catro leguas á redonda!

Así foi como me contou este episodio da Meda:

-Por algo que se lle escapou a teu pai, seica te quedaches a durmir na Meda despois de predicar na Corrida do Galo (era certo: foi na Pascua do ano 1948), e precisamente na casa dunha moreniña que seica che botou o lazo… ¡Ten coidado coas lazadas da Meda, e máxime se teñen os ollos mouros, que te-los ollos mouros na terra do cal algo quere dicir!

-Padriño, esa rapaza gústame, a verdade é que si, pero xa tivo noivo, e seica se deixaron porque el andou a tiros cos cans, alí na praza do lugar, así que ben sei que corro o risco de que pase a unha terceira fase…, que me dixeron de súa nai que é moi negociante, e por ende, esculcadora!

-Ti, alerta, pois os mozos intelixentes, ¡e téñote por tal!, antes de ser deixados deixan eles! Pero vou ao caso:

Veña falar do Lugo romano pero esa cidade non naceu nunha noite, como fan os fungos; houbo unha conquista, uns campamentos, unha elección…, e por descontado, unhas ganas de bañarse en auga quente, nas termas, que seguramente foi a causa principal da decisión. No entre tanto, despois do Medullius, as guarnicións asentáronse nos Campamentos de Andelón (Andión), de Romeán, pero maiormente na propia Meda, segundo a tradición. A Meda tiña canteiras e fornos, así que lles resultou perfecta para o abastecemento das infinitas toneladas de argamasa que lles fixeron elaborar e transportar aos nativos.

Para comezar: ¿Quen fixo a muralla de Lugo? Eses de Lugo presumen de que llela fixeron os romanos, pero é porque non queren admitir as humillacións do caso: ¡A muralla de Lugo fixérona…, os de Lugo! Os romanos planificaron, e seguidamente déronlle ao látego. ¡As verdades son as verdades, meu neno, por dolorosas que resulten!

De todo isto dedúcese que na Meda estiveron, e déronlle ao látego, durante séculos. Pois ben, en certa ocasión presentouse Santiago, e fíxolles razoar a uns cantos, entre eles catro irmáns que se acolleron ao seu Credo; fundaron un oratorio e consagráronse a desasnar aos xentís, aos outros romanos. Pero unha cousa é predicar e outra dar trigo, así que o Centurión da praza pronto se cabreou de que aqueles irmáns, ¡catro mozos!, ensinasen a rezar en lugar de decrua-los montes: ¡trigo, trigo para Roma, unha Roma insaciable, que sempre viviu á conta dos seus conquistados!

Chamáronos á orde, pero eles non se moveron do seu retiro, da súa agra de Cabos Anchos, así que o Centurión mandou para aló un Decurión, con dez lexionarios e dez cabalos cargados con sacos de cal viva! Primeiro alanceáronos, e desde que os tiñan no Ceo, ¡que subiron coma foguetes, santos que eran!, os lexionarios fixeron unha foxa común para os catro cadáveres, cubríndoos de cal viva coa finalidade de que non quedase rastro deles, que ninguén os venerase, pero fodéronse aqueles romanos pois a sona dun santo é indeleble…, para canto máis a de catro! Por iso, aínda que veña unha Concentración Parcelaria, coas palas, na Meda seguirá existindo a Agra dos Catro Santos, per saecula saeculorum. ¡Amén!
-.-