Autoconfinamentos literarios

Unha das cousas que máis adoitan marabillarnos dos escritores é a súa capacidade superior para ollar a explosión de vida que nos rodea, a natureza camaleónica e os seus seres millenta, toda a admirable precisión do cosmos e do fluír dos días humanos mergullado en tan abraiante espectáculo. Por iso sorprende máis, se cabe, que haxa artistas da palabra que, de xeito voluntario, se arreden de todo e de todos, desenvolvendo unha sorte de particular misantropía que os fai descrer do mundo e das xentes, aborrecendo o seu trato e as súas miudallas consuetudinarias, autoconfinándose a perpetuidade.

Un caso paradigmático foi o da gran poeta estadounidense Emily Dickinson. Namorou dúas veces e en ambas ocasións a vida arrebatoulle ben cedo os seus amados, así que, doída co infausto destino, decidiu recluírse na casa de seu pai e non saír do cuarto, ao que tampouco deixaba entrar a ninguén, falando coas persoas por medio de notas e cartas que deslizaba coa porta medio pechada. A derradeira vez que saíu fíxoo para ir ao oculista e logo nada durante tres lustros. Ao morrer, con cincuenta e cinco anos, houbo a sorte de que súa irmá Lavinia atopase nun baúl pechado case dous milleiros de poemas seus que se publicaron postumamente, pois en vida apenas se conseguiran as amizades que accedese a dar ao prelo catro ou cinco textos contados.

Apartadizo e maniático coma poucos foino tamén Marcel Proust. Nacido nunha familia acomodada, medrou como un neno enfermizo e moi protexido, sempre baixo o amparo de súa nai. Ao morrer esta, cando el tiña trinta e catro anos, caeu nunha profunda depresión e tomou a determinación de dedicarse por completo á escrita de Na procura do tempo perdido, polo que non volveu saír da súa vivenda no 102 do Boulevard Haussmann de París nos seguintes quince anos. Alí traballaba de noite e durmía de día, bebía café a caldeiros e case non comía, corrixindo e revisando a súa obra ata que unha pneumonía acabou con el aos cincuenta e un anos.

Non menos esquivo se amosou o extraordinario novelista uruguaio Juan Carlos Onetti. Insociable e mesmo arisco, en plena madurez optou por encamarse e retirarse do mundo. Deitado no leito lía e escribía, esquivando o trato con ninguén, ata o punto de que algún dos seus escasísimos amigos chegou a dicir del que era un auténtico ‘xuntasilencios’. Tal desprezo polo trato cos semellantes levouno nunha ocasión a non asistir na Sorbona a unha homenaxe que se lle rendía, a presidir o I Congreso Internacional de Escritores pechado no seu cuarto de hotel (do que non saía agás para ir ao bar beber co seu amigo Juan Rulfo, outro apartadizo) e a non acudir á cea de honra que se organizou cando lle concederon o Premio Cervantes en 1980, deixando os reis de España a esperar in aeternum.

Probablemente o máis lendario dos escritores asilvestrados da contemporaneidade sexa o neoiorquino J. D. Salinger, autor da celebérrima O vixía entre o centeo. A fama que lle proporcionou a súa escrita desagradábao ao extremo, así que decidiu retirarse á súa mansión en New Hampshire, da que case non saíu en décadas e, cando o fixo, a súa presenza ergueu unha expectación parella á dunha nova revelación mariana. Cando morreu en xaneiro do 2010, con noventa e un anos, levaba case medio século sen publicar un libro e trinta anos sen conceder unha entrevista, pechado a cal e canto na súa vivenda, facéndolle a vida imposible á súa filla Margaret, que o describiu como un pai tiránico e obsesivo, ao que lle daba por beber os ouriños propios para, aseguraba el, depurar o organismo.

Moito e moi bravo carácter é o que amosa Cormac McCarthy. O escritor de Providence, de oitenta e seis anos, ten por norma conceder unha entrevista cada dez anos, máis ou menos. A última vez que o fixo foi no 2007 no popular programa televisivo de Oprah Winfrey. A conversa foi un desastre. McCarthy mantívose xoto e obviou responder a maioría do que se lle preguntaba. Vive arredado da brillantina literaria en Tesuque, Novo México, ao norte de Santa Fe, e evita coincidir con ninguén que lle recorde as arañeiras que tece a fama.

No espectro do patolóxico habería que considerar tamén o comportamento de Thomas Pynchon. Coa súa memorable novela O arco da vella da gravidade recibiu o National Book Award en 1974, pero na vez de ir el polo premio mandou un pallaso a que o recollese no seu nome e, ao ano seguinte, declinou a medalla William Dean Howells da Academia Americana de Artes e Letras. Estes feitos, así como o non conceder nunca entrevistas; que desaparecese o seu, seica, brillante expediente; que ardese o expediente do seu servizo militar; que non figure sequera o seu nome nos rexistros da empresa Boeing para a que traballou cando novo; ou que non se saiba, exactamente, en que lugar entre México e o norte de California vive, fan de Pynchon un perfecto exemplar de fóbico social.

Rematarei con outro notable caso de intratable: o escritor e guionista bávaro Patrick Süskind, autor da moi afamada O perfume, que se converteu nun best-seller internacional traducido a máis de corenta idiomas, levado con moito éxito á grande pantalla. E, malia a todo, Süskind logrou manterse alleo á marabunta de entrevistas que se lle solicitaron, rexeitou numerosos premios e esquivou calquera aparición pública, polo que case non existen imaxes súas e, cando alguén intenta reproducir unha instantánea del, rapidamente ten noticias do seu avogado.

Insociables ou apartadizos, esquivos e ariscos, túzaros ou salvaxes, bravos e asilvestrados, fóbicos sociais ou misántropos, está claro que, para certos escritores, a única realidade digna de vivirse é a das súas propias obras. O demais é vertixe e repulsión. E para estas a mellor vacina é, sen dúbida, o autoconfinamento.