Contos da miña lareira (6)

-III-
Vaia por diante o recoñecemento de que nas lareiras non todo era sinceridade ou verdade pois acomplexados sempre houbo, e haberá, en todo tempo e lugar, que nada coma os complexos para desatar a imaxinación, e con iso alardear, presumir, precisamente do que se carece. O vello aforismo: Dime de que presumes e direiche do que careces, tamén se daba cabe das lareiras, e por veces a gran escala, cando non había, ou se pensaba que non había, outra forma de contrastar aqueles asertos; claro que o mundo é máis cativo do que por veces pensamos.

Aquí e agora voume referir ao Lisardo do Pacio, que o escollo non tanto pola magnitude da súa imaxinación como polo feito de que xa morreu, e para iso sen descendencia, así que, co meu relato, non deshonro a ninguén:

-Ai Lisardo, Lisardo, canto te votamos en falta, todos estes anos, pois desde que marchaches ninguén volveu a tocar a gaita do fol neste lugar; ¡nin ben, nin mal! Por certo, ¿non cha quitarían aqueles do maquis, contra os que se dixo por aquí que loitaches bravamente? ¿Amansáchelos coa música?

-Algo diso houbo, señor Xosé, pero contaréillelo aos poucos, en varias ruadas, que a miña historia élle longa, e menos mal que xa pasou!

Houbo aplausos e todo, que non sempre se acollía un heroe cabe da lareira, un mozo valente, e por engado, músico.

A narración, efectivamente, foi prolongada, que así tivemos oito ou dez días consecutivos de épica, máis que admirable vindo daquel rapaciño que sempre o tiveran por mimado: ¡Da casa do Pacio, nada menos, e encima, fillo de viúva, consolo de súa nai, que se non seguía levándoo no colo era máis ben polo que medrara, un con oitenta, que naqueles anos era moita crianza de Deus!

¡Pobre Lisardo, tanto que nos doía imaxinalo naquel témpano do Puerto de la Bonaigua, cargando con unha metralladora, bombas de piña, a mochila do rancho…, tanto peso, tanto frío, e, sobre todo, tantos perigos! Só con oírlle relatar que cando conviña facer unha descuberta, ou pasarse á retagarda do maquis para comprobar os seus efectivos, os seus preparativos, volvendo polo monte aos nosos acuartelamentos para informar canto antes, naquelas montañas, despois de terse criado a 500 metros sobre o nivel do mar, confortablemente arroupado por súa nai, pois o pai volvera de Cuba todo derreado, que así se esfarelou, precisamente dous días antes de licenciarse o seu morgado, que apenas deu chegado ao seu enterro, eu poñíame a tremer: ¡Anda que se tamén me destinan, que son do mesmo lugar que este Lisardo, para ese 5º Batallón de Cazadores de Montaña, que será de min, co dado que son aos catarros, que xa salvei de milagre cando tiven aquela bronquite…?

-¿Lisardo, -preguntoulle un día miña avoa, doéndose de tan tráxicas peripecias-, como foi que despois te mandaron para Madrid, que dixeches que te licenciaron no Cuartel de Atocha, ou entendín mal?

-Si, señora, pero non lle foi cuestión de sorte, senón de méritos, pois o Coronel, que ben me coñecía, recoñecendo o meu valor, chamoume un día ao seu despacho e díxome: -Don Lisardo, pois aínda que non tes Bacharel mereces ese título, en premio aos teus servizos, voute mandar para Madrid, que así envalentonarás aqueles enchufados de Atocha contándolles as túas heroicidades. ¡Dito e feito, pois á semana seguinte xa estaba eu paseando polo Retiro, que ata me rifaban as mozas!

A avoa, insistindo:

-Non me estraña, rapaz, un mozo tan guapo e valente, nese Madrid dos señoritos finos e baleiros…

Anos despois, xa na década seguinte, ¡o que son as coincidencias!, en certa ocasión, visitando ao daquela Comandante Luís Lombardero Fórneas, coñecín á súa criada, que era de Córneas da Valeira. Serviunos o café precisamente nun intre no que aquel parente me preguntaba que tal por Montecubeiro, onde estivera pasando uns días de permiso: -¡Pois, ben; e mándanche moitos abrazos, que ben sabes o moito que che agradecen canto por min tes feito!

A criada, confianzuda ela:

-¿Así que de Montecubeiro? ¡Pois de alí tiven un rapaz…! ¿Don Luís, podo interrompelos para contarlle aquí ao seu parente o favor que lles debo aos de Montecubeiro?

-Muller, podes, pero non pluralices, que o teu foi singular, pois nun rabaño, en calquera, pode haber unha ovella moura.

A rapaza, que xa empezaba a madurar, de invitada a sentarse connosco, co Comandante e coa dona, dona Carmen, Carmen Vega Val, abriu o seu libro dos agravios:

Que aquel Lisardo baixou dos Perineos precisamente por unha recomendación do Lombardero, que se trataba con un Capitán daqueles Cazadores de Montaña, pois, por mediación de non souben quen, chegáronlle cartas da nai do Lisardo, que estaba hospitalizado aló no Valle de Arán, á morte, ou pouco menos, aterecido do frío. Luís, neste punto, puntualizou que, máis que do frío, o rapaz enfermara co medo, que segundo lle dixera o seu colega, era un auténtico covarde. Xa en Madrid, comezou a saír de paseo polo Retiro coa criada do Lombardero, que lle levaba acotío grandes bocadillos, a ver se así o ía quitando daquela anemia, que o roía. O rapaz propúxolle matrimonio á criada, xurándolle que ía vivir en Montecubeiro ao grande, que tiñan caseiros, e non necesitaría facer outra cousa máis que criarlle dous ou tres fillos; ¡iso, de gran señora, señora dun pazo!

-¡Mala centella o coma, -concluíu a rapaza-, pois tan pronto se licenciou, del, nin unha carta, sabendo como sabía que eu tivera aquí outro rapaz, ben empregado por certo, e que o deixei por facerlle caso, ademais de que era guapo, da nosa terra, do noso Luguiño!
…

Remato: O irmán do Lisardo, xa antes de morrer súa nai foise para Cuba, seguindo o exemplo paterno, e aló seica lle pegaron unha sífilis que o levou ao cemiterio de Colón, na Habana. Lisardo, señorito el, de herdeiro único foise para a cidade das murallas; deixoulles o casarío aos caseiros, e el, sempre tan covarde, non fixo por traballar, en nada; as rendas fóronlle a menos, e a saúde tampouco lle foi a máis, así que, ¡ás Areeiras, en plena mocidade, en plena solteiría!

A miña conclusión é que de pouco vale presumir, de pouco vale chufar, que todo se descubre, e as glorias inventadas foxen tanto ou máis que as follas secas no outono!
-.-

-IV-
Carro da herba, cos fungueiros postos, agardando pola gadaña. Grazas, Txaro Gallego, por prestarme esta foto para ilustrar o meu relato, aínda que penso que os fungueiros do Chaín de Cirio non eran tan longos, pois, de ser así, non correría perigo, ou menos.

Sempre, de sempre, se lles chamou “Contos” aos relatos das lareiras pero non todos foron comedias, que tamén houbo traxedias, ¡demasiadas! Aquí vou rexistrar un relato que recorreu media Galicia, en cuestión de días, e para iso sen saír nos periódicos, que non o vin en ningún; simplemente, de lareira en lareira!

Comezarei rezando por el un Pai Noso, outro, aínda que moitos se lle rezaron daquela, impresionados polo suceso, e non creo que lle fixesen falta dada a súa sona de bo veciño e de bo católico.

Era polo Santiago, e xa se sabe que en Galicia da súa tronada non hai ano que nos libremos. De abaixo apresurábanse en darlle colmeiradas de feo, ben grandes e a miúdo. Chaín, para non ter que volver co carro, premía e premía, así que a carga xa ía alta; nisto, que nin os presentes o viron esvarar, pero, esvarou! Igual a herba non estaba seca dabondo, que foi o máis probable, e xa se sabe que, de verde ou de húmida, é un auténtico plástico, -diríamos hoxe-, así que aquel esvarón, no alto do carro, fíxoo anasarse…, coa maldita coincidencia de que un daqueles fungueiros tan ben aguzado estaba que se lle cravou polo ano arriba, tal que se fose unha subela.

Levárono ao Médico, a Mosteiro, envolto nunhas mantas, no carro baleiro dun veciño, e a paus nas vacas para chegar axiña. ¡Axiña foron, pero…, máis presa tivo Deus en curalo, que o curou a perpetuidade, tirando del desde Arriba!

O bo do Chaín moitos milagres leva feito, pois desde aquela non houbo pai nin avó, en toda a rodeada, que non advertisen aos que premían no carro: ¡Acórdate dos fungueiros daquel Chaín, que lle deron por cofia!
.../...