Carvalho Calero, II. Un poema pacifista

Entre a produción deste autor que traballou nas leiras do teatro, a narrativa, o ensaio e a poesía, quero destacar un poema que me resulta de raíz pacifista, cun esencial pouso da cultura de non violencia.

"Non sei
se matei.
Estiven
na trincheira.
Non vin
o meu nemigo.
Disparei.
Non sei
se matei.
Fun ferido.
Mais
non
sei
se
matei.
Toupa cega,
non teño outro ollo
que o ollo
do meu fusil.
¿Se cadra
o ten visto
o meu nemigo?
Olladas de fogo
crúzanse entre
os dous:
eu e o meu
nemigo.
Fun ferido.
Eu
non
sei
se
matei."

Quizais a súa fortaleza maior consista nesa dúbida que o atravesa; fronte á constatación de ter estado na trincheira, de disparar e ter sido disparado, o poeta titubea ante a verdade máis dura, será que matei? será que seguei o máis valioso que existe: a vida dun semellante?

O absurdo da guerra: o acto menos intelixente, máis inhumano, no que perdemos o horizonte para fixarnos na maneira (investigar nas armas e non na forma de amañar as diferenzas). Esa primeira frase como un tamtam, ou campá que toca a morto na igrexa da aldea, repítese, como chuvia no cristal: "Non sei se matei".

O poema suscita sen explicitalo o resto das preguntas ao non mostralas. Por que fun á guerra? Por que me enviaron alí? Por que houbo guerra? Quen a declarou? Para que? Que ganamos ou perdemos -máis alá da vida- cando andabamos nas trincheiras?

Dicíao Concepción Arenal que xa declaraba a guerra como o máis absurdo dos fracasos e agora confírmao, de maneira poética, Carvalho Calero.

Xa, 1937, Luís Pimentel escribira sobre as cunetas uns versos tan potentes, que forman parte do noso acervo, como:

"Galicia ametrallada nas cunetas", para falar daquel tempo no que á beira da estrada sementaban cadáveres, para dar exemplo, para criar terror, para acabar cos "outros".

"Señor, ¿que fixemos?" Mirar ao ceo e preguntar por ese abandono no que nos deixou nas mans dos homes máis crueis que naceran de muller.

"¿Hasta cando durará este gran enterro?" É que non vai parar nunca? Ninguén, nunca, vai poñer algo de sentido ou sentimento no día a día? Mortes sen enterro, sin toques de campás; so acompañadas pola vergoña, sen poder chorar polos propios, sen poder sentir, sen unha man compasiva, sen piedade. Co castigo estendéndose a toda a familia e amigos, como se foran apestados. Por riba de asasinados, manchados coa deshonra, eles e os seus.

"Non chores que poden escoitarte". Ninguén vai poder choralo. Ninguén. Nin nos campos de concentración nazis se vira esa maneira de castigar o pranto.

"Hoxe non choran máis que os que aman a Galicia" Só choraban os que o poeta chamara bos e xenerosos, os que amaran a Galicia e a todas as terras do mundo, os que aman ao home e á muller.

"Os milleiros de horas, de séculos,
que fixeron falla
para faguer un home" E agora van e mátano nun segundo por un capricho, porque che mirou mal, porque lle envexastes algo, porque pensou distinto, porque defendía a igualdade por riba da nacenza, porque apostaba polos desherdados, porque defendía que todos tiñan dereito á vida… quitáronlle a del, a dela.

"Hai un aire de pombas morta" A paz asasinada. As pombas xa nunca volverán levar un ramallo de oliveira no pico.

"Señor, isto é o home". Tráenos á mente Si esto es un hombre de Primo Levi, escrito en 1947, onde emborca a súa experiencia como testemuña supervivente dos horrores de Auschwitz. Coma el, C. Calero, conta a crueldade do que sucedeu sabendo da dificultade dos demais para crer tanta atrocidade; por riba, non serían cridos. Igual que anos despois, e para a infancia, describiría Roald Dahl, xente monstruosa que non será castigada porque todos os verán como unha esaxeración dos nenos e nenas que están sometidos por eles.

"Ti sabes que todos os días
hai un home morto na cuneta"

Como amañece sabendo que está aí? Como erguerse sabendo que o vas atopar? Onde José de Arimatea, recuperando o corpo sen correr o risco de ser asasinado el? Onde cabe esta pena que vai máis alá da semana santa na que uns -hai miles de anos- mataron e torturaron a Cristo, si, eles, os que se erixiron en defensores da fe e da relixión andan a matar aos fillos de Deus sen agardar castigo senón premio, premio por matar, premio por torturar, premio por roubar, premio por todo o que nunca se debera facer.