Sete meses máis tarde... entéirome da túa morte, na miña cidade.
Sete meses coas súas semanas e os días... pasaran, sen que esa noticia chegara a min. Unha nube negra ou gris escura, unha nube de granito sobre a cabeza, porque aínda que non nos viramos, que non soubera de ti, sempre quixen que che fora ben.
A principios dos noventa volvín eu e entre as novidades que me contou Avilés aquel agosto, foi a túa chegada á vila e a preocupación da familia por terche lonxe.
Unha noite chamastes na porta de Maribel, porque un alfareiro che dera esa referencia para un forno, torno ou... xa non lembro, porque che dirixiran mal. Encontrámonos, e serviríame para berrar co oleiro tradicional, que non che tomara en serio, porque un neno de papá segundo el só podía xogar co oficio. No outro lado estaba esa querenza miña, por entender que as alternativas de esquerda e outras marxinalidades tiñan un punto de unión.
Algunha vez podiamos tropezar por Noia, pero moi pouco porque os nosas costumes non coincidían.
Morto Antón, os denominados Amigos de Avilés comezamos a organizar actividades que o lembraran polo mes de marzo. Reuniámonos de vez en cando: Hermida, Agrelo, Manolo Barreiro e Caamaño,... Un ano estabamos falando e achegácheste para facer unha proposta: se conseguiamos un tradutor do galego ao chino mandarín ti realizabas unha exposición de ánforas, pezas que levaran algúns dos seus poemas; tiñas ese empeño. Tomeiche en serio, resultoume do máis tenro ver como te ofrecías para homenaxear ao poeta taberneiro da mellor maneira que ti sabías, enlazando oriente e occidente, co barro entre as mans. Aínda hoxe esbozo un sorriso cando digo chino mandarín, porque o reto era grande, pero eu, teimuda, quedei co encargo.
Atopei o dato: en Londres había un, pero acababa de marchar e ninguén sabía onde localizalo. Tiven que desistir e funche dar contas, creo que che impresionou o traballo que fixera removendo Roma con Santiago e, aínda máis, a forza que lle botei ao desafío: xa está, non hai chino mandarín, pero estás ti que es quen de facer algo grande coa súa poesía e o barro. E comprometícheste, fixestes un traballo impresionante interpretando os poemas con pezas, ás veces a poema por peza, noutros casos necesitabas varias para representalo, pero escoitarte a ti a explicación o día que recollemos a exposición deixoume totalmente marabillada, eras un xenio sen lámpada pero cun traballo impresionante. Pena que eu non aprendín a tempo o valor da independencia e non chas merquei para gardar aquela beleza que vos honraba aos dous.
Estes días de atrás, ao poñer en marcha unha iniciativa de homenaxe a Díaz Pardo, contaba a anécdota: cando che preguntei quen querías que che presentara a exposición e dixestes que o que máis Isaac, alí veu el coa súa heterodoxia e cando lle tocou falar, despois de recoñecer a calidade da mostra díxoche que o que tiñas que facer era traballar con teu pai.
Logo, cando lle dedicaron as Letras Galegas a Avilés, falamos da posibilidade de facer algo e implicastes a teu pai nuns pratos cadrados con versos de Avilés que dialogaban coas ilustracións que González Pascual lle fixera para A frauta i o garamelo. Quedaron moi ben e a explicación del dicindo que non tivera máis remedio porque ti te empeñaras, tamén.
Despois desas dúas experiencias, Avilés por medio (coma o mar que separa ou une a Irlanda e Galicia), eu só podo estarche agradecida.
Haberá xente que non pense coma min (e podo seguir atopándoa na rede ao lado da triste necrolóxica que me asegura que non te volverei atopar polas rúas de Compostela) pero eu gardo esa lembranza túa: de facedor de pezas con significado, de home que ten referencias e as recoñece. E a nivel máis persoal, teño que confesar que me entristece pensar que non continúes entre nós e sigo a lembrar a frase aquela de que as vilas non serían igual se houbera máis xente coma min ou aquela mirada ladeada con medio sorriso cando confirmabas que seguía valorándoche... porque o que me destes foi o teu lado mellor; grazas. Descansa e síntete querido. Se queres, buscarei, de novo, ao tradutor do chino mandarín ou convencerei a Díaz Pardo -que vai cumprir cen anos- para que veña a presentarche a exposición.
El e Avilés coidarán de ti, aí onde estades, failles caso.
(Na imaxe, pezas que José Antonio González-Capeáns Álvarez deseñou na honra de Antón Avilés de Taramancos, no ano -2003- no que se lle dedicou o Día das Letras Galegas)
