4. Tradición e Historia
Inicialmente a capela estivo ligada a San Roque. A tradición dinos que acudían a capela fregueses, pertencentes a diferentes lugares da parroquia de Meilán, e doutras limítrofes con rogatorias ou ladaiñas na honra do San Roque. Isto quedou reflectido dalgún xeito nunha costa que leva actualmente o nome de ladaiña, e que une o lugar de Espasande de Arriba con Bretoña.
Tendo en conta que o San Roque, foi un santo avogoso pra erradicar as pestes e outras epidemias podemos establecer como hipótese a idea de que as ladaiñasque lle cantaban os fregueses ao San Roque estaban ligadas coa intercesión ao Santo na expulsión dalgunha peste da comunidade parroquial e mesmo do concello.
Posteriormente, incorporouse a imaxe do San Bernabé a capela. Tanto esta festividade como a do San Roque eran organizadas dende hai moitos anos pola Casa de Xoana. Segundo Irene Tojal, pertencente á devandita casa, Tanto o seu avó, Antonio Tojal como o seu tio avó, debido a que non tiñan sorte co gando, decidiron mercar á imaxe do San Bernabé e facerlle a festa. Dende aquela a festa fixerona sempre os da Casa de Xoana mais sempre contaron coa axuda dos veciños de Espasande de Arriba. Logo, a poxa dos productos fixoa Manuel Tojal, tio de Irene Tojal e irmán do seu pai. Posteriormente, Euxenio Fernández (xa finado), marido de Irene Tojal, foi o encargado de realizar a poxa, ritual no que estivo ao fronte ata hai uns catro anos. Dalgunhas tarefas da capela, como poñer o santo, encargouse tamén Abelardo Tojal (xa finado), irmán de Irene Tojal. Polo tanto, sabemos dun xeito directo que a Casa de Xoana, interviú na organización dámbalas dúas festividades dende mediados do século XIX.
Na actualidade conmemoranse ámbalas dúas festividades: a do San Bernabé, o 11 de Xuño; e a do San Roque, o 16 de Agosto. Seguen sendo organizadas pola Casa de Xoana, que recibe axudas preferentemente dos veciños de Espasande de Arriba. E isto é debido a que a muller de Abelardo Tojal, cuñada de Irene Tojal e residente no lugar de Espasande de Arriba (Meilán), ten dúas fillas: unha, que vive en Lugo; e outra, en Reigosa (A Pastoriza). De ai, que haxa unha nova semente para seguir cunha tradición fermosa.
