Un virus que nos aprende a cuestionármonos

Se algo en calquera caso provoca en nós este virus de denominación rexia é o non deixarnos pensar máis ca nel. Desde que apareceu entre nós, está xa case na boca, nos medos, nos medios e nas expectacións das razas e países máis diversos do mundo. Só semellan ter acadado velo certos iniciados ou sabedores do infinitesimal, eses novos místicos da relixión científica que cos seu ritos e protocolos algún día o arrodearán e sacrificarán en aras da salvación da humanidade. Entrementres, compórtase el perante nós coma un poder sádico que mentres destrúe e atemoriza vai suscitando ó tempo contra el mesmo unha marea solidaria e vingadora que, segundo se nos di, o acabará debilitando e reducindo a historia ingrata e pasada.

Dinnos tamén os que afirman coñecelo que a mellor arma contra el é o illamento absoluto ou en pequenos grupos, pois se continuamos a vivir ou nos relacionamos mutuamente de maneira indiferenciada ou non restrinxida en grandes grupos ou sociedades (tal como adoitamos facer na nosas sociedades “modernas”), máis rápida e decididamente se reafirmaría el a si mesmo a través de nós. É dicir, o que a el menos semella compracerlle é un xeito de vivirmos semellante ó dos eremitas ou enclaustrados, onde –por algo será- o pensamento e a reflexión acada espontánea relevancia.

Pois ben, un algo estraño e tamén pouco lido filósofo alemán, máis coñecido polo seu pseudónimo Max Stirner, publicou un libro cara a mediados do século XIX que traducido literalmente ó galego soaría así: “O único e a súa propiedade”. A visión que ten Stirner do ser humano é a de todos sermos seres esencialmente individualistas e egoístas, non tendo xa que logo sentido algún as proclamas de talante comunitario ou socialista tan en voga na súa época. Nisto, como digo, foi Stirner absolutamente radical en contra dos ben coñecidos filósofos ou sociólogos alemáns do momento. Máis concretamente, digamos que para Stirner o coronavirus sería para el o modelo máis aproximado (sexa el ser vivente ou non) ó que é o ser humano en realidade. Cada un sería, xa que logo, perfecta e “única” afirmación de si mesmo fronte ós demais, dos que en realidade só pretende aproveitarse multiplicándose a si mesmo. Isto para Stirner sería obviamente polo tanto cousa correcta e boa, porque sería o único que responde verdadeiramente ó noso secreto modo de ser.

A nosa lóxica “estrañeza” ante unha concepción coma a de Stirner é sen dúbida tamén, pola súa parte, ben xustificada porque aínda que nos recoñezamos con frecuencia como “únicos”, como absolutamente centrados no noso “eu” –e tantas veces incluso a costa dos demais-, comprácenos porén tamén sermos axuda e xenerosidade cos outros “eu”. Nesa fonda dicotomía comportamental do noso ser humano radica seguramente tamén o noso misterio: sermos “eu” todos e cada un e selo en inevitábel relación “comunitaria” cos demais, sen os cales non habería tampouco ningún “eu”. Pois como ben dicía algunha vez Ortega y Gasset “a primeira persoa é a última en aparecer”. É dicir, chegamos tamén cada quen a ser un “eu” (“primeira persoa”) porque houbo antes outros que son os nosos “ti”, aqueles que nos quixeron e nos doaron o noso propio “eu”.

Que ten que ver todo isto co coronavirus? Coido que algo polo menos si ten que ver. E importante. Pois é seguramente el –dado o clamoroso impacto da súa presenza entre nós- quen nos descubre, de maneira sorprendente e dolorosa, que non somos nós, os seres humanos, os que podemos facer o que nos praza coas “cousas” que están aí, diante de nós ou que se subtraen á nosa visión inmediata. Esas “cousas” son, existen, moito antes ca nós. Son porén os nosos alicerces e o noso secreto sustento. Diriamos que a natureza toda -a “terra” e todo aquilo que nos envolve ou tamén nos constitúe intimamente- se “vingan” en nós para o ben de todo e, consecuentemente, tamén para o noso ben. Temos, pois, que aprender a respectar, escoitar, ver a realidade que nos rodea dunha forma nova: non explotadora, destrutora, invasora, violentadora... Nese sentido podería ser tamén o coronavirus, a través das desgrazas e mortes provocadas, coma un berro da natureza, un ”alto aí!” que nos cuestiona e nos fai reflexionar.

Nalgún sitio lin ou ouvín dicir, en relación cos coronavirus que algúns seres humanos se puideron introducir fraudulentamente alí onde eles tiñan o seu mundo, a súa “vida” (a través –se non recordo mal- do consumo de carne de morcegos, aqueles “paxaros” nocturnos tan sorprendentes que á noitiña cazabamos brincando de rapaces na aldea cunha póla de carballo...) e que a través diso se puido producir o seu salto ós humanos. É dicir, se iso fose así, seriamos nós os que invadimos o seu mundo, o seu hábitat, pra dunha ou doutra forma aproveitármonos deles. Sería, xa que logo, ese depravado instinto que temos os humanos de colonizar destruíndo e estragando outros mundos e culturas, incluso o noso propio mundo, o que estaría na raíz de moitos dos nosos males. Cando aprenderemos? Alteramos climas, invadimos espazos vexetais e animais... Diriamos que o equilibrio e a sabedoría seculares sucumbiron ante a prepotencia do diñeiro e do desleixo xeral.

Por iso coido que non semella nada malo termos de cando en vez tempos de corentena, en seguimento laico, case ritual, do tempo coresmal cristián. Pra así deixarmos que terra, mares, aves, peixes e demais acouguen e volvan sentirse donos de si mesmos. Sospeito, por exemplo, que entre os bens colaterais destes días de clausura conventual estarán seguramente o descenso na contaminación acústica ou atmosférica. Algo é algo. Só con iso agasallámonos a nós mesmos e á natureza toda. Se, ademais diso, acadásemos que a contaminación luminosa nocturna fose tamén a menos, entón as mesmas estrelas sairían en tropel dos seus altos e secretos escondedoiros pra nos aplaudiren e berraren desde ben arriba con forza: Velaquí estamos! Tanto tempo sen vérmonos! E bailariamos así unidos todos en coro rebuldeiro –xunto cos vagarosos vagalumes da terra e as estrelas do ceo- unha podente e ben irmandada muiñeira.